Η «Νυχτερίδα» ξαναγεννιέται σε μια επετειακή, εορταστική βερσιόν

Η «Νυχτερίδα» δεν αποτελεί μόνο τη διασημότερη και αντιπροσωπευτικότερη βιενέζικη οπερέτα αλλά κι ένα έργο ταυτισμένο με τη μουσικοθεατρική ζωή της νεότερης Ελλάδας. Με αυτήν εγκαινιάστηκε στις 5/3/1940 η λειτουργία της Λυρικής, που αποτελούσε τότε τμήμα του Εθνικού Θεάτρου. Έκτοτε η παράδοση θέλει τη «Νυχτερίδα» να παρουσιάζεται σταθερά κατά την αποκριάτικη περίοδο, και πάντα στην ελληνική γλώσσα.

Για τον εορτασμό των ογδόντα χρόνων της η Εθνική Λυρική Σκηνή προτείνει μια αναβίωση της προηγούμενης παραγωγής του 2014. Ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Ευκλείδης είχε μεταφέρει τη δράση από την αυτοκρατορική Βιένη στα αστικά σαλόνια της Αθήνας, και στις καμπάνες του Αστέρα Βουλιαγμένης, λίγο πριν από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Το βράδυ της παραμονής του λαμβάνει χώρα το πάρτι του Σοβιετικού πρέσβη Ορλόφσκι, ενώ το ξημέρωμα βρίσκει τους ήρωες στα κρατητήρια. Συνταγματάρχες της δικτατορίας συναντούν Σοβιετικούς κοσμοναύτες, τα αντίπαλα στρατόπεδα του Ψυχρού Πολέμου θερμαίνουν τις σχέσεις τους υπό την επήρεια σαμπάνιας, ενώ τα Μπαλέτα Κίροφ αναμετρώνται με αυτά του Δαλιανίδη.

Ο Ευκλείδης ξαναδούλεψε πρόσφατα τη σκηνοθεσία του, που είχε προκαλέσει αρκετές συζητήσεις προ εξαετίας. Λιγότερες για την καλόγουστα κιτσάτη οπτικοποίησή της (λειτουργικά τα σκηνικά του Σωτήρη Στέλιου κι εκπληκτικά τα πολύχρωμα κοστούμια της Αλεξίας Θεοδωράκη, αληθινή πραγματεία για τη μόδα της εποχής) και περισσότερες για το ότι το ανατρεπτικό, συχνά σουρεαλιστικό χιούμορ της συγκεκριμένης οπερέτας δεν άνθησε μέσα από την επανατοποθέτηση της ιστορίας στο κάδρο των ελληνικών ’60s, παρά τη θαυμάσια, αιχμηρή μετάφραση του Δημήτρη Δημόπουλου.

Η σύζευξη μουσικής και λόγου είναι καθοριστική για την απογείωση του συγκεκριμένου έργου και, δυστυχώς, σε όλες τις μέχρι τώρα παραγωγές η –ταυτισμένη με δια­φορετικούς κοινωνικούς κώδικες– πρόζα έπειθε λιγότερο από τη θεϊκή μουσική. Πόσο μάλλον όταν αυτή υπερβαίνει τα στερεότυπα του είδους, δηλαδή δεν αποτελεί ακόμη μία συρραφή από βαλς, μαζούρκες και πόλκες που ο Γιόχαν Στράους έγραφε με χαρακτηριστική άνεση, αλλά κατορθώνει να αναπτύξει δομές ικανές να στηρίξουν πλήρως μια κωμική όπερα.

Η «Νυχτερίδα» αποτελεί επιτομή της κομψότητας, της μελωδικότητας και του καλού γούστου που χαρακτήριζαν τον συνθέτη. Η εντυπωσιακή εισαγωγή δεν αποδίδει απλώς διαθέσεις, αλλά σκιαγραφεί τη θεατρική δράση, υπέροχα μουσικά θέματα επανέρχονται σε κομβικά σημεία, ενώ βαλς-ορόσημα γίνονται φορείς γνήσιων συναισθημάτων. Ανανεωμένη είναι η παραγωγή και στο μουσικό σκέλος. Τις συνολικά οκτώ παραστάσεις (7-23/2 συν μία επετειακή στις 5/3) στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» διευθύνει ο ανερχόμενος αρχιμουσικός Γιώργος Ζιάβρας. Στον ρόλο του Αϊζενστάιν εναλλάσσονται οι τενόροι Δημήτρης Πακσόγλου και Γιάννης Καλύβας και ο βαρύτονος Νίκος Κοτενίδης, ενώ σε αυτόν της Ροζαλίντα οι υψίφωνοι Ελένη Καλένος και Άννα Στυλιανάκη. Τον Άλφρεντ ενσαρκώνουν οι τενόροι Βασίλης Καβάγιας και Χρήστος Κεχρής, τον Ορλόφσκι οι μεσόφωνοι Άρτεμις Μπόγρη και Ταξιαρχούλα Κανάτη, την Αντέλα οι υψίφωνοι Βασιλική Καραγιάννη και Μαριλένα Στριφτόμπολα. Συμμετέχει το μπαλέτο της ΕΛΣ, σε χορογραφία Μαρίας Κουσουνή.

Τέλος, ως επτασφράγιστο μυστικό κρατά η ΕΛΣ το περιεχόμενο του γκαλά (με τους προσκεκλημένους-έκπληξη) που παραδοσιακά δίνεται στο πάρτι του Ορλόφσκι.

Trivia

• Προτού θεωρηθεί ένα από τα αριστουργήματα της «σοβαρής» μουσικής, η «Νυχτερίδα» υπήρξε ένα λαϊκότατο έργο, με τοπικές διασκευές στις χώρες όπου παίχτηκε.
• Αυτή είναι η 17η φορά που η «Νυχτερίδα» ανεβαίνει στη Λυρική.
• Η ΕΛΣ ανέβασε πολλές βιενέζικες οπερέτες μεταξύ 1940 και 1970, λόγω της παρουσίας στην Ελλάδα του Αυστριακού αρχιμουσικού Βάλτερ Πφέφερ, εξπέρ του είδους.
• Η άνθηση της ελληνικής οπερέτας οφείλεται στους γαλλικούς και βιενέζικους θιάσους οπερέτας που περιόδευαν με επιτυχία στις ελληνικές πόλεις μετά το 1870.