Μεγάλες συζητήσεις προκάλεσε -πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το πέρας της!- η μοναδική συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (13/7) στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών υπό τον Στέφανο Τσιαλή και με καλεσμένη την θρυλική Μάρτα Άργκεριχ.
Η ακύρωση της περσινής της εμφάνισης έκανε, κατ’αρχάς, πολλούς να αναρωτιούνται, εάν η 77χρονη λέαινα του πιάνου θα εμφανιζόταν φέτος. Ακολούθως, εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι το Ηρώδειο δεν γέμισε ασφυκτικά, όπως αναμενόταν. Τέλος, από τα πλέον έγκριτα κριτικά χείλη διατυπώθηκαν -με αρκετά καυστική διάθεση- ενστάσεις για τη σύμπραξη με την Άργκεριχ άλλων καλλιτέχνιδων σε όλα τα έργα που ερμήνευσε.
Ουδείς μπορεί, φυσικά, να αμφισβητήσει τίποτε από τα παραπάνω. Παρότι η μεγάλη -αλλά μακράν του sold out- προσέλευση του κοινού δεν ήταν κατώτερη αυτής των σημαντικότερων φεστιβαλικών συμφωνικών συναυλιών, εξηγείται ίσως και από το ότι τα έργα του προγράμματος δεν ενδεικνυόντουσαν για ανοιχτό χώρο, ενώ κατά το σημαντικότερο μέρος τους είχαν ακουσθεί ξανά κατά τις προηγούμενες (2004, 2012) αθηναϊκές εμφανίσεις της Άργκεριχ στο Μέγαρο Μουσικής.
Είναι, βέβαια, ευρύτατα γνωστό ότι η Αργεντινή πιανίστα είναι άκρως επιλεκτική στις εμφανίσεις της, δεν δίνει πλέον ατομικά ρεσιτάλ, ερμηνεύει έναν περιορισμένο -για το διαμέτρημά της- αριθμό κοντσέρτων, ενώ έχει στρέψει το ενδιαφέρον της στη μουσική δωματίου, συνεργαζόμενη σταθερά με πολλούς από τους μαθητές και φίλους της, από τους οποίους, πάντως, συνήθως …κλέβει τις εντυπώσεις! Εύλογα, για την προκείμενη ελληνική εμφάνιση, επί σκηνής ανέβηκαν μαζί της η ικανότατη μαθήτρια της Θεοδοσία Ντόκου και η παλιά φίλη της Ντόρα Μπακοπούλου.
Με την πρώτη ερμήνευσαν αρχικά το ανάλαφρο «Κοντσέρτο για δύο πιάνα» του Πουλένκ: ο συνδυασμός νεύρου και έντασης με το μεγάλο -παρά τις εκλεπτύνσεις- ήχο αμφοτέρων, η αίσθηση του σαρκασμού και ο άρτιος διάλογος προσέδωσε στο έργο σπινθηροβόλα (α-λα-Στραβίνσκυ!) ρυθμική σβελτάδα, αλλά αφαίρεσε κάπως την ποιητική του διάσταση. Στα αποσπάσματα -για δύο πιάνα- από τη μουσική για το χορόδραμα «Το καταραμένο φίδι» του Χατζιδάκι, η Ντόρα Μπακοπούλου επέδειξε, αυτονόητα, μεγαλύτερη κατανόηση του «πνεύματος» και του συναισθήματος του έργου, απ’ό,τι η Άργκεριχ, που δεν συνάντησε, φυσικά, καμία δυσκολία στο να αναδείξει -έξοχα- το «γράμμα» του…
Η Ντόκου επανήλθε για τη δημοφιλέστατη σουίτα «Καρναβάλι των ζώων» του Σαιν-Σανς, με την οποία ολοκληρώθηκε η βραδιά. Μαζί τους, εμφανίσθηκε σε ρόλο αφηγητή η Αννί Ντυτουά, κόρη της Άργκεριχ από παλαιότερο γάμο με τον διάσημο Ελβετό αρχιμουσικό Σαρλ Ντυτουά. Η ερμηνεία υπήρξε από κάθε άποψη εξαιρετική: φωτεινή, ρυθμικά ακριβής, με σαφείς περιγραφικές αρετές, δικαίωσε το χιούμορ, την τρυφερότητα και το λυρισμό αυτής της «μεγάλης ζωολογικής φαντασίας». Πέρα από το πιανιστικά απαστράπτον και γεμάτο αποχρώσεις παίξιμο, η Ντυτουά απέδωσε γλαφυρά, με το σωστό ύφος, τους πνευματώδεις εισαγωγικούς στίχους που ο χιουμορίστας Φρανσίς Μπλανς έγραψε/προσέθεσε στα μέσα του 20ού (!) αιώνα, και οι οποίοι προσφέρθηκαν στο κοινό -σε προσεγμένη μετάφραση- με υπερτίτλους.
Εξίσου θετική ήταν εδώ και η συμβολή της ορχήστρας, που είχε αρκεσθεί σε μάλλον συνοδευτικό ρόλο στο Κοντσέρτο του Πουλένκ: η συνοδοιπορία με τις σολίστ ήταν πολύ επιτυχημένη, ενώ θαυμάσιες ήσαν και οι διάσπαρτες σολιστικές συνεισφορές, όπως αυτές των Ρεπαπή (κοντραμπάσο), Καραπάνου (φλάουτο), Κ. Τζέκου (κλαρινέτο), Μιλκώφ (ξυλόφωνο) και βεβαίως του τσελίστα Γιάννη Τσιτσελίκη στο περίφημο πορτρέτο του «Κύκνου».
Η μεγάλης διάρκειας συναυλία -που τελείωσε περί τα μεσάνυχτα, κουράζοντας αναπόφευκτα τους ακροατές- είχε ξεκινήσει …με το κυρίως έργο, τη «Συμφωνία» του Φρανκ, η οποία είχε περιληφθεί στο πρόγραμμα της -επικείμενης τότε- περιοδείας της ΚΟΑ στην Πορτογαλία. Η εκτέλεση επείχε ουσιαστικά θέση γενικής δοκιμής, και μάλιστα ατελούς, λόγω της ξηρής ακουστικής του ρωμαϊκού κοίλου και της αφόρητης υγρασίας. Ο Τσιαλής προπάθησε, με -υπερβολικά- σβέλτα τέμπι, ενέργεια και αμεσότητα μετάβασης στις εξάρσεις/ κορυφώσεις, να αποφύγει τις βαγκνέρειες ποιότητες της ενορχήστρωσης. Έλειψαν όμως οι τόσο κρίσιμες φωτοσκιάσεις και το μυστήριο που εμπεριέχει η κυκλική σύνθεση. Ο μέτρια εστιασμένος των εγχόρδων δεν βοήθησε ιδίως στις πολυφωνίες, αντίθετα από τις καλλιεπείς παρεμβάσεις των ξύλινων πνευστών, με αποκορύφωμα το υποβλητικό σόλο αγγλικού κόρνου της Χριστίνας Παντελίδου στο μεσαίο μέρος…
Η συναυλία του Ηρωδείου ήταν η πρώτη και …τελευταία συμφωνική εμφάνιση του συνόλου το καλοκαίρι επί ελληνικού εδάφους, παρότι λίγα βράδια αργότερα (16/7) θα συμμετείχε σε αυτήν …του ροκ συγκροτήματος «Scorpions» στο Καλλιμάρμαρο! Η αμέσως προηγούμενη είχε πραγματοποιηθεί μόλις την 1η του Ιούνη στην «Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής, σηματοδοτώντας και την ολοκλήρωση των τακτικών της συναυλιών για την καλλιτεχνική περίοδο 2017/2018.
Υπό τη διεύθυνση του Μύρωνα Μιχαηλίδη, ακούσθηκε αρχικά η «Σερενάτα για πνευστά, έργο 7» του Ρίχαρντ Στράους. Επηρεασμένος ακόμη από τον πατέρα του-διακεκριμένο κορνίστα και τις συντηρητικές μουσικές αντιλήψεις του (απέχθεια για την «πρωτοποριακή» μουσική του Βάγκνερ σε αντίθεση με την κλασική και πρώιμη ρομαντική γερμανική μουσική), ο νεαρός συνθέτης έγραψε ένα πρωτότυπο έργο για 13 πνευστά (4 κόρνα, 4 ζεύγη ξυλίνων και κόντρα-φαγκότο), ο σαφής μελωδικός λυρισμός του οποίου παραπέμπει περισσότερο στον Μότσαρτ και στον Μέντελσον. Τη σύντομη (μόλις 10λεπτη) σύνθεση απέδωσαν άριστα, με φροντισμένο ήχο και καλό συντονισμό, μουσικοί πνευστών της ορχήστρας.
Μεταξύ των κόρνων δεν περιλαμβανόταν ο …κορυφαίος τους Α’ Κώστας Σίσκος, ο οποίος εμφανίσθηκε αμέσως μετά ως σολίστ στο «Κοντσέρτο για κόρνο και ορχήστρα εγχόρδων - Χειμερινό ηλιοστάσιο» του διακεκριμένου Ελληνοκαναδού συνθέτη Χρήστου Χατζή (γ. 1953), ο οποίος ήταν παρών στην αίθουσα.
Εμπνευσμένο από την αφηρημένη έννοια της «μακρότερης νύχτας», η πολύ ενδιαφέρουσα σύνθεση αποτέλεσε έναν -πολυστιλιστικό- μουσικό στοχασμό πάνω στους δύσκολους καιρούς μας, με το κόρνο ν’αναπαριστά, ως άλλη «φωνή του Προφήτη», την ελπίδα. Στο πρώτο της μέρος, το σκοτάδι εξέφρασε η αντιπαράθεση κατακερματισμένων ηχητικών αποσπασμάτων από δωδεκαφθογγική μουσική του 20ού αιώνα. Η παραπλανητικά «φωτεινή» μουσική του μεσαίου μέρους αναφερόταν έμμεσα στην πλασματική, κατασκευασμένη «πραγματικότητα» που προσφέρουν σήμερα τα media. Το ρομαντικό φινάλε παρέπεμπε στον 19ο αιώνα, εποχή αποκορύφωσης του πνεύματος της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, το οποίο -κατά το συνθέτη- πρέπει ν’αποτελέσει πνευματικό φάρο και για το μέλλον.
Άξιος συνοδός σε αυτόν το μελαγχολικό περίπλου, ο Σίσκος ανταποκρίθηκε με ορθοτονικά αψεγάδιαστο, στρογγυλό ήχο σε όλες τις προκλήσεις της γραφής για το κόρνο. Ο ηχοχρωματικός πλούτος του παιξίματός του δεν εξέπληξε καθόλου όσους γνωρίζουν την αγάπη και τη δουλειά του για τις σουρντίνες του οργάνου του, που έχουν τύχει αξιοσημείωτης διεθνούς προβολής…
Σ’ένα -φαινομενικά μόνο, ετερόκλητο- πρόγραμμα, που κινείτο συνεχώς μεταξύ φωτός και σκότους και απαιτούσε την αξιοποίηση περιορισμένων ορχηστρικών δυνάμεων, δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο ενδεδειγμένο κύριο έργο από την 4η Συμφωνία του Μπετόβεν! Αφενός η λιτή -πλην ευφάνταστη- ενορχήστρωσή της αποδίδεται πληρέστερα από μεσαίου μεγέθους ορχηστρικό κλιμάκιο, αφετέρου η φωτεινή διάθεση και η ζωντάνια της την καθιστούν ιδανική συναυλιακή κορωνίδα.
Με αγωγικά ευέλικτα τέμπι, ρυθμικό σφρίγος και αφηγηματική ευφράδεια, ο Μιχαηλίδης διέπλασε μιαν ερμηνεία που σεβάσθηκε την κλασικιστική αισθητική ενός έργου που κοιτά πίσω προς τον Χάϋντν, αναδεικνύοντας όμως αβίαστα τις συνεχείς εναλλαγές διαθέσεών του, από τις πιο λυρικές/τρυφερές/στοχαστικές μέχρι τις πιο δραματικές/ ορμητικές/ανήσυχες. Αυτήν τη θαυμαστή τέχνη της ισορροπίας κατέχει στο έπακρο ο Κρητικός αρχιμουσικός και πρώην διευθυντής της ΕΛΣ, τις λαμπρές επιδόσεις του οποίου στο βασικό συμφωνικό ρεπερτόριο θα ήταν άδικο να ξεχνάμε…
© Φωτογραφιών: Έλλη Πουπουλίδου
