Τη δυναμική επιστροφή του μπαρόκ -και μάλιστα στα καλύτερά του- επεφύλαξε το ξεκίνημα της θερινής καλλιτεχνικής περιόδου.
Σε διάστημα μόλις δέκα ημερών, στην Αθήνα εμφανίσθηκε η αφρόκρεμα ερμηνευτών του: τρεις σπουδαίες τραγουδίστριες, ένα εκλεκτό ορχηστρικό σύνολο, ένας ανερχόμενος αρχιμουσικός χάρισαν προγράμματα μεγάλης ποιότητας και ενδιαφέροντος, που είχαμε να απολαύσουμε από την εποχή που οι διεθνείς δουλειές της Καμεράτας και του Γιώργου Πέτρου τύγχαναν στήριξης από τους εγχώριους μουσικούς θεσμούς!
Τις προάλλες (22/6), οι φιλόμουσοι κατέκλυσαν την «Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος» της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ για να παρακολουθήσουν, δωρεάν, το ιστορικό -πρώτο επίσημο στη χώρα μας- ρεσιτάλ της διάσημης Αμερικανίδας μεσοφώνου Τζόυς ΝτιΝτονάτο. Η εξαιρετικά επιτυχημένη εκδήλωση φιλοξενήθηκε στο πλαίσιο του «Summer Nostos Festival» που διοργάνωσε και φέτος το «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος».
Εν προκειμένω προσφέρθηκε το μεγαλύτερο μέρος του project «Στον Πόλεμο και την Ειρήνη» που η τραγουδίστρια ετοίμασε (επηρεασμένη από την τρομשּׁκρατική επίθεση στο παρισινό Bataclan το Νοέμβρη του 2015), ηχογράφησε και παρουσιάζει έκτοτε συναυλιακά ανά τον κόσμο. Σ’αυτό, η μουσική αποτελεί κατ’αρχάς το μέσο απεικόνισης ενός κόσμου εξωτερικών διενέξεων και ψυχολογικών συγκρούσεων (πρώτο μέρος: «Πόλεμος»), οδηγώντας σταδιακά στην ανάγκη αναζήτησης μιας εσωτερικής αρμονίας και γαλήνης (δεύτερο μέρος: «Ειρήνη»). Στην υποβλητικά φωτισμένη σκηνή, στο κέντρο της οποίας είχε τοποθετηθεί η ορχήστρα οργάνων εποχής «Il Pomo d’Oro», δέσποσε η παρουσία της -ξυπόλητης, πλην ντυμένης με τουαλέτες της Βίβιεν Ουέστγουντ- ντίβας, η οποία, άλλοτε μόνη άλλοτε συνοδευόμενη από τον χορογράφο/ χορευτή Μανουέλ Παλάτσο, τραγούδησε άριες των Χαίντελ, Πέρσελ και Λέο. Αντιπαρερχόμενοι το μάλλον συμβατικό θέαμα, οφείλουμε να επισημάνουμε την αδικαιολόγητη παράλειψη οποιασδήποτε αναφοράς στο διανεμηθέν φύλλο των έργων του προγράμματος, έστω και εάν εντός της αίθουσας προσφέρθηκαν ηλεκτρονικοί υποτιτλισμοί με μεταφράσεις των αδόμενων κομματιών…
Με κύριο όχημα την υπέροχης καθαρότητας, καλοτοποθετημένη φωνή (πάντοτε λαμπερή στην υψηλή και τη χαμηλή φωνητική περιοχή, αλλά αδύναμη πλέον στη μεσαία), το εκφραστικό legato του τραγουδιού, την φροντισμένη άρθρωση και νοηματοδότηση του λόγου, η 49χρονη ΝτιΝτονάτο δικαιολόγησε απόλυτα τη φήμη της, καθηλώνοντας το ακροατήριο. Ιδιαίτερη συγκίνηση προσέφερε η γεμάτη ευγενές συναίσθημα ερμηνεία αριών, όπως αυτή της Αλμιρένας «Lascia ch’io pianga» (από τον «Ρινάλντο» του Χαίντελ) ή ακόμη ο θρήνος της Διδούς (από την όπερα «Διδώ και Αινείας» του Πέρσελ). Γενικά, οι πιο δραματικά φορτισμένες άριες του πρώτου μέρους έκλεψαν τις εντυπώσεις σε σύγκριση με αυτές πιο λυρικές/αισιόδοξες του δεύτερου.
Διευθύνοντας από το τσέμπαλο και αξιοποιώντας κυρίως τον στρογγυλό, εστιασμένο ήχο των εγχόρδων, ο Μαξίμ Εμελυάνιτσεφ διασφάλισε από το ιταλικό ενόργανο σύνολο μια πολύ καλή συνοδεία, ενώ επιτυχημένα αποδόθηκαν και οι εμβόλιμες σύντομες ορχηστρικές «γέφυρες» (των ντε Καβαλιέρι, Πέρσελ, Τζεζουάλντο και …Παιρτ!). Ο Ρώσος αρχιμουσικός έλαμψε και με τη σολιστική συνεισφορά του στο κορνέττο, όπως και η φλαουτίστα Άννα Φούσεκ που συνομίλησε γλαφυρά επί σκηνής με την τραγουδίστρια στην δεύτερη άρια της Αλμιρένας «Augelletti, che cantate»!
Ιδανικό επίλογο στη όμορφη βραδιά χάρισε η σύμπραξη της -και πρέσβειρας του «EL SISTEMA Greece»- ΝτιΝτονάτο με ομάδα προσφυγόπουλων σ’ένα αραβικό νανούρισμα. Η ίδια δήλωσε, εξ άλλου, πρόσφατα στο «α», ότι η ταχύτερη ενσωμάτωση στην ελληνική κοινωνία των παιδιών αυτών -θυμάτων τραγικών διενέξεων!- περνάει μέσα και από τη μουσική, που συνιστά ισχυρή ενοποιητική δύναμη στις ζωές των ανθρώπων και παράγοντα αρμονίας μέσα στο χάος των σημερινών ταραγμένων καιρών. Ένα σαφές μήνυμα για το αύριο, όπως το ομότιτλο τραγούδι του Ρίχαρντ Στράους, με το οποίο μας αποχαιρέτησε….
Το ρεσιτάλ της Ντι Nτονάτο πυροδότησε ενδιαφέρουσες συγκρίσεις και παραλληλισμούς με μία άλλη ερεθιστική συναυλία που είχε λάβει χώρα λίγες μέρες νωρίτερα (12/6) στο -μισογεμάτο- Ηρώδειο. «Il Pomo d’Oro» και Εμελυάνιτσεφ συνόδευσαν δύο εξίσου καταξιωμένες μπαροκικές ερμηνεύτριες, την Γαλλοκαναδή υψίφωνο Καρινά Γκωβέν και τη Σουηδέζα μεσόφωνο Ανν Χάλλενμπεργκ σ’ένα πρόγραμμα που περιελάμβανε κυρίως άριες και ντουέτα από όπερες του Χαίντελ με θέματα από την αρχαία ελληνική μυθολογία. Εμβόλιμα, ο ταχύτατα ανερχόμενος Γάλλος τσελίστας Εντγκάρ Μορώ ερμήνευσε από ένα κοντσέρτο για βιολοντσέλο σε ρε μείζονα των Πλάττι και Μποκκερίνι.
Τη μερίδα του λέοντος στο ελληνικού ενδιαφέροντος σκέλος της βραδιάς είχαν αποσπάσματα από την όπερα του Χαίντελ «Αριάδνη στην Κρήτη», που οι ίδιοι συντελεστές (με την προσθήκη της Μαίρης-Έλεν Νέζη) είχαν ερμηνεύσει, κοντσερτάντε, τρεις μέρες νωρίτερα, στο πλαίσιο του περίφημου Φεστιβάλ Χαίντελ της γερμανικής πόλης Χάλλε. Πληροφορίες θέλουν μάλιστα ο αρχικός σχεδιασμός να περιελάμβανε την εκτέλεση και στην Αθήνα του συνόλου αυτού του έργου, αντί του οποίου δόθηκε τελικά η συγκεκριμένη συναυλία. Όπως και στα υπόλοιπα φωνητικά κομμάτια, Γκωβέν και Χάλλενμπεργκ απέδωσαν με ιστορικά ενημερωμένο τραγούδι, όμορφες συνηχήσεις και καλό γούστο από μία άρια και ένα ντουέτο της Αριάδνης και του Θησέα.
Αν η Γκωβέν ανταποκρίθηκε κάπως οριακά στην απαιτητική -στην υψηλή φωνητική περιοχή- άρια της Αριάδνης «Sdegno, amore», το όμορφο λυρικό τίμπρο και η μεγάλη μουσικότητά της υπηρέτησαν εντελέστερα την άρια της Καλλιστώς «Tornami a vagheggiar» από την όπερα-παστίτσιο «Ο Ζευς στο Άργος» (που ταυτίζεται με την ομότιτλη άρια της Μοργκάνας από την προγενέστερη «Αλτσίνα») και κυρίως αυτήν της Δάφνης από την καντάτα «Απόλλων και Δάφνη». Η Χάλλενμπεργκ, πάλι, απέδειξε γιατί θεωρείται, δικαίως, σήμερα μία από τις κορυφαίες -αν όχι, η κορυφαία- μέτζο στο χώρο του μπαρόκ: το μεστό, πλούσιο ηχόχρωμα, η μεγάλη φωνητική έκταση, η λαμπερή δεξιοτεχνία (κολορατούρα, διανθίσεις!) και το αλάθητο δραματικό ένστικτο απογείωσαν άριες όπως αυτές της Δηιάνειρας από τον «Ηρακλή», του Μύρτιλλου από τον «Πιστό Ποιμένα» και βέβαια την «Salda quercia» του Θησέα.
Αν δεν είχε επακολουθήσει η πολύ καλή παρουσία του στο ρεσιτάλ της ΝτιΝτονάτο, θα προβλημάτιζε η απόδοση της -ενισχυμένης με Έλληνες μουσικούς- ιταλικής ορχήστρας. Η μουσική διεύθυνση του Εμελυάνιτσεφ περιορίσθηκε σε μίαν εκ του ασφαλούς συνοδεία των μονωδών, χωρίς ιδιαίτερη αίσθηση του διαλόγου. Πιθανότατα, πάντως, ήταν η γνωστή, ξηρή ακουστική του ρωμαϊκού κοίλου που «κατάπιε» τον ήχο των οργάνων εποχής, κάνοντας μάλιστα αυτόν του τσέμπαλου σχεδόν να μην ακούγεται!
Παραδόξως, οι «Pomo d’Oro» ζωντάνεψαν στη σύμπραξη με τον Μορώ: καθοριστικές στάθηκαν εδώ οι θαυμάσιες σημειακές σολιστικές συνεισφορές, που συνομίλησαν με το αφηγηματικά εύροο παίξιμο του μόλις 24χρονου Γάλλου σολίστ. Ο γεμάτος, φρουτώδης ήχος του -σύγχρονου- βιολοντσέλου του, η στέρεη τεχνική, η ευφάνταστη ανάδειξη πολλών λεπτομερειών των δύο έργων υπηρέτησαν άριστα την ανάδειξη τόσο της κλασικ(ιστικ)ής γραφής του Μποκκερίνι όσο και αυτής του Πλάττι με τις σαφείς μπαροκικές επιρροές, συμβάλλοντας στη διάπλαση μιας διαφορετικής, περισσότερο στοχαστικής διάθεσης εν μέσω των ηδονοθηρικών απολαύσεων του φωνητικού μπαρόκ.
Συνολικά, μια αξιομνημόνευτη βραδιά που επανέφερε με τον καλύτερο τρόπο την κλασική μουσική στo προσκήνιο του Φεστιβάλ Αθηνών, μετά από μια σχεδόν δεκαετία ξηρασίας…
Credits φωτογραφιών: Γιάννης Δρακουλίδης (ρεσιτάλ Ντι Nτονάτο - Summer Nostos Festival) / Θωμάς Δασκαλάκης (συναυλία «Il Pomo d’Oro» - Φεστιβάλ Αθηνών)
