Κλείνει μισός αιώνας από την εξέγερση που σημάδεψε τα τέλη των ’60s και η επίδρασή της στην κοινωνία, την πολιτική, την αισθητική, τις τέχνες παραμένει ισχυρή. Με αφορμή μια Open Day αφιερωμένη στον Μάη του ’68, που ετοιμάζει η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (4/3), ψάχνουμε τις μουσικές που έχουν σχέση με αυτόν.
Η εξέγερση του Μάη του ’68 στο Παρίσι συμβολίζει τη λαϊκή επαναστατική διάθεση μιας ολόκληρης περιόδου, που ξεκινάει με τους αγώνες κατά της αποικιοκρατίας, τα κινήματα για πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, τις αντιπολεμικές διαδηλώσεις κ.ο.κ.
Ως συμβολισμός όμως ο Μάης του ’68 κυριαρχεί, και κάποια από τα βασικά του συνθήματα («Η φαντασία στην εξουσία», «Είμαστε ρεαλιστές, διεκδικούμε το αδύνατο», «Απαγορεύεται το απαγορεύεται», «Η ομορφιά είναι στο δρόμο» κ.λπ.) έχουν εφαρμογή κυρίως στην τέχνη και σχεδόν καθόλου στην κοινωνία (καπιταλιστική ή μη). Για να μην πούμε πως πρόκειται για καθαρά καλλιτεχνικά συνθήματα, με αναφορές σε διάφορα κινήματα ήδη από την εποχή του ντανταϊσμού.
Οι αλληλεπιδράσεις της μουσικής αβανγκάρντια με τα επαναστατικά κινήματα δεν άρχισαν το 1968, βέβαια αρκεί να αναφέρουμε ότι οι «μετακινούμενοι ηχητικοί όγκοι» του Iannis Xenakis έχουν τις ρίζες τους στη συμμετοχή του στη Μάχη της Αθήνας τον Δεκέμβρη του ’44. Ένας άλλος κορυφαίος σύγχρονος συνθέτης πάντως, ο Luciano Berio, εμπνεύστηκε τη μετα-σειραϊκή «Sinfonia» του από τον γαλλικό Μάη.
Κλασικά και ροκάδικα, οι Rolling Stones έγραψαν το «Street Fighting Man» πάνω σε προϋπάρχουσα δική τους μουσική, εμπνεόμενοι από την εξέγερση του Μάη – ενώ το ίδιο μπορεί να πει κάποιος για τους Beatles και το «Revolution». Να θυμίσουμε όμως ότι οι δικοί μας Aphrodite’s Child, πηγαίνοντας για Λονδίνο, εγκλωβίστηκαν στο Παρίσι τις ημέρες του Μάη του ’68 κι εκεί ηχογράφησαν το μεγάλο τους σουξέ «Rain and Tears», που αν και δεν έχει άμεση σχέση με τα γεγονότα, εντούτοις σφραγίζει την εποχή. Αργότερα, το 1971-72, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου έφτιαξε το δίσκο («συμφωνικό ποίημα» τον υποτιτλοφορεί) «Fais que ton reve soit plus long que la nuit», με μουσικές αλλά κι επιτόπιες ηχογραφήσεις από τα γεγονότα.
Ακόμη και στο «666» όμως, το κύκνειο άσμα των Aphrodite’s Child, το πνεύμα του Μάη είναι παρόν. Φυσικά, αναρχοαυτόνομοι (ή και απλώς προοδευτικοί) Γάλλοι τραγουδοποιοί όπως ο Leo Ferre ή ο Claude Nougaro έχουν γράψει τραγούδια για τον Μάη του ’68 – πράγμα που έχει μεταλαμπαδευτεί και σε συναδέλφους τους της ευρύτερης διεθνικής κοινότητας όπως ο Ιταλός Fabrizio de Andre ή ο Βραζιλιάνος Caetano Veloso. Κι ενώ δεν είναι εύκολο να μετρήσει κάποιος επακριβώς την επίδραση του Μάη του ’68 στην ευρύτερη σύγχρονη pop, είναι μάλλον ξεκάθαρο να το ανιχνεύσει σε κοινωνικοαισθητικά events της αβανγκαρντ jazz.
Είναι σίγουρο πως η ανάπτυξη της βερολινέζικης free jazz από το 1969 και μετά (γύρω από τη δισκογραφική FMP – Freie Musik Produktion) οφείλεται στη συνειδητοποίηση που τροφοδότησε τους νέους Γερμανούς σύγχρονους jazzmen o Μάης. Μου το επιβεβαίωσαν σε κατ’ επανάληψη συζητήσεις τόσο ο αείμνηστος μπασίστας και φίλος Peter Kowald όσο και ο πρωτοπόρος noise maker σαξοφωνίστας Peter Brotzmann. Το ίδιο συνέβη, την ίδια περίοδο, με τη σύγχρονη γαλλική jazz σκηνή, καθώς έγινε στο Παρίσι μια μαζική «μετακόμιση» μαύρων –και όχι μόνο– πρωτοποριακών jazzmen από το Σικάγο. Ενώ η εξέγερση είχε κατασταλεί, άνεμος καλλιτεχνικής ελευθερίας έπνεε στο Παρίσι και την υπόλοιπη Γαλλία. Ο Μάης του ’68 δεν έχει πάψει να εμπνέει. Μπορούμε να τον συναντήσουμε και σήμερα, από το πρώτο άλμπουμ των Stone Roses μέχρι τα βίντεο του Βορειοϊρλανδού «ηλεκτρονικά» David Holmes. Και να τον συζητάμε ακόμη για πολύ...
Open Day «Μάης ’68» στη Στέγη
«Πρόκειται για ένα πανόραμα της πειραματικής μουσικής της εποχής του Μάη του ‘68», μας λέει ο γενικός διευθυντής της Στέγης Χρήστος Καρράς. «Η εποχή αυτή έχει μια πολυπλοκότητα που προσπαθούμε να αναδείξουμε μέσα από πλήθος εκδηλώσεων και συναυλιών σε όλους τους χώρους της Στέγης στις 4/3. Παρουσιάζουμε διάφορες μουσικές τάσεις της εποχής, συνθέτες που γράφουν έργα με πολιτικό στίγμα και καλλιτέχνες σε πειραματικό/αυτοσχεδιαστικό πλαίσιο ή καθαρά πειραματικούς. Θα δείξουμε όσο το δυνατόν πιο πολλές μορφές αυτού που δημιουργεί αυτό το πνεύμα αμφισβήτησης, αντίδρασης κ.λπ., άρα έχουμε ένα πολύ πλούσιο μουσικό πρόγραμμα».
