«Το λαϊκό τραγούδι είναι η τοιχογραφία της ιστορίας»

Δύο μεγάλες συναυλίες στις 15 και 16/1, στην «Ιερά Οδό», λειτουργούν σαν μουσικό/αισθηματικό οδοιπορικό με όχημα την Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας, εκλεκτούς καλεσμένους και υλικό από μια μεγάλη γκάμα με τραγούδια της ξενιτιάς, τα οποία εκφράζουν τον πόνο αλλά και την ελπίδα και την προσμονή του ανθρώπου που χτίζει τη ζωή του από την αρχή. O Γιώργος Νταλάρας μιλά στον Γιώργο Χαρωνίτη για το project «Μη μου γράφεις γράμματα».

Από την αρχή της κουβέντας μας ο Γιώργος Νταλάρας μας εκμυστηρεύτηκε ότι «πρόκειται για μια προσπάθεια που, αν υπήρχαν η δυνατότητα και οι κατάλληλοι χώροι, θα ήθελα­ να την κάνω όπως πραγματικά την έχω ονειρευτεί: με διαφορετικές μπάντες, μουσικούς κι ερμηνευτές από διαφορετικές χώρες».

Το θέμα μάς φέρνει στο νου το project «Μεσόγειος» που είχατε παρουσιάσει πριν από περίπου 12 χρόνια.
Εκείνη η συναυλία –που έγινε και δίσκος με την Dulce Pontes, τη Mira Anwar Awad, τον Eddy Napoli, τους Άραβες μουσικούς, τους φλαμενκίστες– ήταν πολύ μεγάλο project και πολύ δύσκολο. Σε αυτές τις συναυλίες όμως στην «Ιερά Οδό» στεκόμαστε περισσότερο στα τραγούδια –ελληνικά και μεσογειακά– και ο Eddy Napoli, βέρος Ναπολιτάνος, παιδί σπουδαίων τραγουδοποιών, μουσικός και τραγουδιστής ο ίδιος, είναι ιδανικός για να εκφράσει αυτό το συναίσθημα, το τόσο ίδιο με τα δικά μας τραγούδια. Ο Τάσος Νούσιας, «δεμένος» μουσικά και αφηγηματικά με ιδανικό τρόπο στο πρόγραμμα, διαβάζει ποιήματα, κείμενα αλλά και πραγματικές ιστορίες προσφύγων.

Πώς ακριβώς θα περιγράφατε το πρόγραμμα των συναυλιών αυτών;
Είναι μια μουσική περιήγηση, με ό,τι χωράει στις τρεις και κάτι ώρες, από τραγούδια ελληνικά, παραδοσιακά­, σμυρναίικα, σύγχρονα, τραγούδια της Μεσογείου, των γειτονικών μας χωρών δηλαδή, που έζησαν παρόμοιες καταστάσεις. Κι έχει μεγάλη σημασία που αυτό το κάνουμε με την Εστουδιαντίνα. Με τον Ανδρέα Κατσιγιάννη και τους μουσικούς της προσπαθήσαμε, μέσα από πολύωρες πρόβες, να εκφράσουμε όσο πιο καλά γίνεται μουσικά αυτά τα διαφορετικά είδη και ηχοχρώματα. Δουλεύω με την Εστουδιαντίνα και τη στηρίζω για ακόμη ένα λόγο­.

Τα παιδιά αυτά ξεκίνησαν μόνα τους στη Νέα Ιωνία Βόλου, χωρίς διασυνδέσεις και με μοναδικό στήριγμα την τοπική κοινωνία, και μάλιστα τότε, πριν από 20 χρόνια, που οι εταιρείες έλυναν κι έδεναν –ή τουλάχιστον έτσι νόμιζαν– κι έφτιαχναν τραγουδιστές και τραγουδίστριες με ημερομηνία λήξης. Τα μέλη της Εστουδιαντίνας, αντίθετα, φοιτητές οι περισσότεροι, δούλευαν με ερασιτεχνικό πάθος αλλά επαγγελματική προσήλωση κι έκαναν αυτό που τους έλεγε η καρδούλα τους. Η ρίζα τους ήταν ποτισμένη με αυτήν τη μουσική, την έφεραν στο δικό τους χρόνο, πρόσθεσαν τη δική τους σύγχρονη εμπειρία στο παίξιμο και συντηρούν αυτήν την εκπληκτική ορχήστρα, η οποία έχει εμφανιστεί στα σπουδαιότερα μουσικά φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο.

Το θέμα «ξενιτιά», «μετανάστευση» και τα συνεπαγόμενα «θλίψη», «μοναξιά», «νοσταλγία» αλλά και «αγάπη» ή «έρωτας» είναι κυρίαρχα σε όλα τα είδη λαϊκού τραγουδιού και σε όλα τα μήκη και πλάτη. Εσείς πού έχετε εστιάσει τον δικό σας καλλιτεχνικό/εκφραστικό άξονα ως προς αυτό το θέμα;
Το λαϊκό τραγούδι για μένα είναι σε κάθε εποχή η τοιχογραφία της κοινωνικής ιστορίας, της μουσικής ρίζας, των μουσικών επιρροών και της έκφρασης της ψυχοσύνθεσης κάθε λαού. Στη δική μας χώρα, στην εξέλιξη του σμυρναίικου και του ρεμπέτικου έπαιξαν μεγάλο ρόλο ο ξενιτεμός, η προσφυγιά, το παράπονο, αλλά μαζί και το πάθος, ο έρωτας, η λυσσαλέα ψυχική δύναμη που κάνει τον άνθρωπο να ξαναστήσει τα πόδια του στον καινούργιο τόπο. Είναι ακόμη και η περιπέτεια, το ταξίδι, η συνάντηση δύο διαφορετικών νοοτροπιών, συνηθειών, που αν ενωθούν γλυκά και ειρηνικά δημιουργούν κάτι καινούργιο, νέους ήχους, νέες μυρωδιές. Έχοντας ταξιδέψει όλα αυτά τα χρόνια σε μέρη με πρόσφυγες, ακόμη και σε κέντρα φιλοξενίας, ξέρω ότι και στις χειρότερες συνθήκες, υπάρχουν ώρες γλεντιού, ώρες χαράς, ώρες ενθύμησης της πατρίδας που άφησαν πίσω.

Οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που ορίζουν το μεταναστευτικό ως «πρόβλημα» μπορεί να οδηγήσουν σε απρόβλεπτες εξελίξεις κι εμπλοκές. Πώς νομίζετε ότι μπορούν τα κράτη –και το δικό μας ακόμη περισσότερο– να χειριστούν ένα τέτοιο «πρόβλημα» με σύνεση;
Εμείς ως πολίτες είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε αλληλέγγυοι και σε εγρήγορση – είναι αυτονόητο. Όμως το μεταναστευτικό και το προσφυγικό είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα που λύνεται μόνο με γενναίες αποφάσεις. Οι άνθρωποι αποδημούν στην ουσία, σαν τα πουλιά, γιατί η χώρα τους έχει γίνει στάχτη από πολέμους, από εκμετάλλευση φυσικών πόρων, από οικολογικές καταστροφές, από φτώχεια κι εξαθλίωση. Είναι καθήκον της πολιτισμένης Ευρώπης, αν θέλει να λέγεται έτσι, να αντιμετωπίσει θεσμικά το θέμα με νέα νομοθεσία.