Το Καλοκαίρι της Αγάπης, ένα κοινωνικό και καλλιτεχνικό φαινόμενο που αναπτύχθηκε ακριβώς πριν από μισό αιώνα, το καλοκαίρι του 1967, με επίκεντρο το Σαν Φρανσίσκο, έχει καταγραφεί ως ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της pop κουλτούρας μας. Εδώ θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε κυρίως τη σημασία του στη σύγχρονη μουσική.
Το καλοκαίρι του 1967 η συνοικία Haight-Ashbury του Σαν Φρανσίσκο έγινε το κέντρο μιας «εσωτερικής μετανάστευσης» της νεανικής αμερικανικής –ουσιαστικά μεσοαστικής– κοινωνίας, που απηυδισμένη από το σύστημα (καπιταλιστικό καταναλωτικό κ.λπ.) πρότεινε κάποιες νέες για την εποχή αξίες που θα μπορούσαν (έστω και ψευδαισθητικά) να οδηγήσουν σε αλλαγή της κοινωνίας. Μιλάμε για τους hippies φυσικά, τα «παιδιά των λουλουδιών», που πάνω στη βάση ακόμη και πολιτικών αιτημάτων γύρω από τον πόλεμο του Βιετνάμ ή τα κοινωνικά κινήματα των Αφροαμερικανών κ.ο.κ. θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια πιο ανθρώπινη κοινωνία. Γοητευτική προοπτική – και ακόμη πιο γοητευτική λόγω της μουσικής που τη συνόδευε ή την ωθούσε!
Από τα συστατικά αυτής της πολυπαραγοντικής εξίσωσης που κυριάρχησε εκείνη την περίοδο θα σταθούμε στο rock ’n’ roll. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η popular μουσική εμφανίζεται τόσο ανοιχτή, που μπορεί να αγκαλιάσει όλες τις συναισθηματικές καταστάσεις και ανάγκες μιας νεολαίας και να αντικατοπτρίσει βαθύτερες αναζητήσεις της. Αυτή φαίνεται να είναι και η ουσία της ψυχεδέλειας: το άνοιγμα της ηχητικής συνείδησης σε χώρους πρωτόγνωρους, που δένει θαυμάσια με παραισθησιακές καταστάσεις. Με το που κυκλοφόρησε στις αρχές του Καλοκαιριού της Αγάπης το άλμπουμ των Beatles «Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band» κατέστη σαφές ότι η pop (αυτός είναι ο όρος που χρησιμοποιούνταν αντί του rock τότε) πήγε σε άλλα επίπεδα, που δεν θα μπορούσε καν να διανοηθεί δύο χρόνια νωρίτερα.
Τα γκρουπ που χαρακτηρίζουν περισσότερο το «χίπικο» ήχο του Σαν Φρανσίσκο του 1967 –οι Jefferson Airplane, οι Grateful Dead και οι Quicksilver Messenger Service, όσο κι αν διαφέρουν μεταξύ τους– στηρίζουν τα ηχητικά acid trips τους στη modal jazz του Miles Davis και του John Coltrane (που συμπτωματικά έφυγε από τη ζωή εκείνο το καλοκαίρι). Η Grace Slick λατρεύει το «Sketches of Spain» που έφτιαξε ο Gil Evans για τον Miles, ενώ ο Jerry Garcia βαθμιαία φτάνει στις harmolodic τεχνικές του Ornette Coleman, δείχνοντας πως όσον αφορά τη μουσική το Καλοκαίρι της Αγάπης διεύρυνε τους ορίζοντες και άνοιξε δρόμους δίχως όρια.
Σπουδαίοι διανοούμενοι της πόλης, όπως ο Ralph J. Gleason (τα κείμενα του οποίου αξίζει να αναζητηθούν), έπιασαν την ουσία του ψυχεδελικού rock ως βασικής μουσικής κατεύθυνσης της περιόδου, δείχνοντας όμως έναν μάλλον υπερβάλλοντα τοπικισμό και μειώνοντας την αξία άλλων γκρουπ της Δυτικής Ακτής, όπως οι Doors. Πάντως, αν αναζητούμε την πιο ανάγλυφη μουσική έκφραση του Summer of Love, θα τη βρούμε στο φεστιβάλ Monterey Pop (Jefferson Airplane, Who, Grateful Dead, Jimi Hendrix Experience, Janis Joplin, Eric Burdon & The Animals, Ravi Shankar κ.ά.), που άνοιξε το δρόμο για τη γενιά του Γούντστοκ.
Αφήνοντας στην άκρη τα όποια συνθήματα, από το «All you need is love» των «Σκαθαριών» μέχρι το πιο γνωστό («Turn on, tune in, drop out») του καθηγητή Timothy Leary, βλέπουμε πως η μουσική ανάπτυξη (ψυχεδελική ή μετα-ψυχεδελική) έρχεται και από την πλευρά καλλιτεχνών που κριτικάρουν έμπρακτα τον ψευδαισθητικό χαρακτήρα της χίπικης attitude^ όπως κάνει αριστουργηματικά ο Frank Zappa με τους Mothers of Invention στο «We’re only in it for the money» με το εξώφυλλο-παρωδία του «Sgt. Peppers…».
Αν θέλουμε να νιώσουμε πραγματικά την αγάπη όμως, όχι μόνο του εν λόγω καλοκαιριού αλλά και όλων των άλλων εποχών που ακολούθησαν, τη βρίσκουμε στους Moody Blues, ένα κορυφαίο στο διάστημα 1967-72 συγκρότημα. Το καλλιτεχνικό του output υπερβαίνει το αντίστοιχο των όποιων Byrds – αν και οι πούροι ροκάδες δεν το είχαν ποτέ σε ιδιαίτερη εκτίμηση. Και συνεχίζουμε εκεί στο 1967-68 να βλέπουμε τη μουσική να ανεβαίνει σε καλλιτεχνικό ύψος (height) και πέρα από τα δεδομένα του Haight, ίσως και με κάποιες διαστάσεις hate, με δημιουργικούς μουσικούς από το Σικάγο να εκπατρίζονται και να πηγαίνουν στην Ευρώπη, όπου συνάντησαν σχήματα όπως οι Pink Floyd ή οι Soft Machine. Και η μουσική παίρνει ξανά καινούργιους δρόμους. Τότε, βέβαια, στην Ελλάδα είχαμε χούντα – και ίσως γι’ αυτό μείναμε λίγο έξω. Ή ίσως γιατί, όπως είχε επισημάνει ο αείμνηστος φίλος και μετρ της αυτοσχεδιαστικής και σύγχρονης μουσικής Peter Kowald, η λαϊκή και η έντεχνη (ποιητική) μουσική μας είναι τόσο ισχυρή, που δεν έχει ανάγκη από rock, jazz και τα σχετικά.
