Η φωνή είχε την τιμητική της σε δύο από τις πιο ενδιαφέρουσες μέχρι σήμερα μουσικές προτάσεις του Φεστιβάλ Αθηνών, που έλαβαν χώρα στο θέατρο «Ολύμπια», ενώπιον -δυστυχώς- σχετικά περιορισμένου ακροατηρίου. Αμφότερες συνεισέφεραν διαφορετικές πλην καίριες θεωρήσεις των επίκαιρων ζητημάτων της μετανάστευσης και της προσφυγιάς, στα οποία εστιάζει η φετινή διοργάνωση.
Έχουμε επανειλημμένα επισημάνει, ήδη από τα χρόνια της θητείας του Γιώργου Λούκου, ότι η κλασική μουσική αποτελεί το «φτωχή συγγενή» του Φεστιβάλ. Για όσο χρονικό διάστημα το Μέγαρο συντονιζόταν -ανεξαρτήτως, πάντως, των καλλιτεχνικών επιλογών του- με τα μεγάλα ευρωπαϊκά μουσικά κέντρα, το ελληνικό κοινό διατηρούσε τη δυνατότητα παρακολούθησης των διεθνών μουσικών πραγμάτων, η «συμπληρωματική» αυτή λειτουργία του Φεστιβάλ μπορούσε μέχρις ενός σημείου να γίνει κατανοητή.
Όμως, η προϊούσα οικονομική κρίση, η κρατικοποίηση του Μεγάρου, η εσωστρεφής μονομέρεια άλλων φορέων (π.χ. Στέγη) ως προς τις μουσικές τους επιλογές, αφήνει στο Φεστιβάλ ευρύ πεδίο διεκδίκησης ενός ρόλου πιο ενεργού ως προς την κάλυψη της κλασικής μουσικής, η οποία, χωρίς να παραβλέπει την αξιοποίηση και ανάδειξη του ικανότατου εγχώριου δυναμικού, θα επιτρέπει τη γνωριμία με νέα projects, σύνολα και καλλιτέχνες από το διεθνή και δη ευρωπαϊκό χώρο, με τους ίδιους όρους που ακολουθούνται για το θέατρο και το χορό. Το μόνο που χρειάζεται είναι φαντασία και γνώση...
Υπ’αυτήν την οπτική, η συναυλία που έδωσε τις προάλλες (18/6) το εξαιρετικό -αλλά σχετικά άγνωστο, πλην ειδημόνων- βρετανικό πολυφωνικό σύνολο «Stile antico» ευχαρίστησε υπέρμετρα, όχι μόνο για την ποιότητα του προγράμματος, όσο και για το ότι ήλθε να πληρώσει ευπρόσδεκτα ένα πάγιο κενό της εγχώριας μουσικής ζωής, την απουσία συναυλιών με αμιγώς χορωδιακά έργα, πολλώ δε μάλλον όταν αυτά αφορούν την αναγεννησιακή εποχή.
Το πρόγραμμα με τίτλο «In a strange land» αρθρώθηκε γύρω από πολυφωνικά κομμάτια άγγλων συνθετών της Ελισαβετιανής εποχής (2ο μισό του 16ου αιώνα), που βρέθηκαν στην εξορία ή στο περιθώριο, εξαιτίας της υποστήριξής τους στον Καθολικισμό. Το ταλαντούχο και εξαιρετικά ευέλικτο δωδεκαμελές σχήμα ερμήνευσε έργα συνθετών που πήραν τον δρόμο της εξορίας, όπως οι Φίλιπς, Ντέρινγκ και Ντάουλαντ και συνθετών που παρέμειναν στη χώρα και εξέφρασαν μέσω του έργου τους την αντίθεσή τους στην επίσημη (καθεστωτική) θρησκευτική πολιτική της βασίλισσας Ελισσάβετ A’ της Αγγλίας, όπως οι Γουίλλιαμ Μπερντ, Ρόμπερτ Γουάϊτ και Τάλλις.
Αλλάζοντας συνεχώς μέγεθος και φωνητική σύνθεση όπως και σκηνική τοποθέτηση (μέχρις αντιφωνιών από τα παρασκήνια στο «In this trembling shadow cast» του Ντάουλαντ!), αξιοποιώντας στην υψηλή περιοχή γυναικείες φωνές (σε ωραία αντιδιαστολή με τα πιο σκοτεινά ανδρικά ηχοχρώματα), διαθέτοντας άρτια άρθρωση (ιδίως στην κυρίαρχη στα κομμάτια λατινική γλώσσα) και φραστική, με σπάνιας τέχνης διακυμάνσεις δυναμικής, το ραγδαία ανερχόμενο βρετανικό σύνολο ξάφνιασε με την εκφραστικότητα, την ευγένεια και την ειλικρίνεια των ερμηνειών του. Αποστασιοποιούμενοι από την αγγλική χορωδιακή παράδοση ενός ψυχρής τελειότητας, «αγγελικού», πλην συναισθηματικά στεγνού τραγουδιού και στερούμενοι αρχιμουσικού, οι «Stile antico» εξέπληξαν με μοναδική διαφάνεια ήχου (ελέω εκπληκτικά ισορροπημένης προβολής των ιδιαιτέρως διακριτών τίμπρων!), στέρεη τεχνική και …σωματική αυτοσυγκράτηση.
Έξοχη αίσθηση γραμμής, αρμονική ομορφιά και καλαισθησία μελισμάτων, καθαρότητα αφήγησης δικαίωσαν τις στην πλειοψηφία τους σχετικά σύντομες συνθέσεις αλλά και τα δύο πιο εκτενή κομμάτια, το μοτέτο «Tristitia et anxietas» του Μπερντ και το «Lamentations a5» του Γουάϊτ, αριστουργήματα ρυθμομελωδικά ευφάνταστης και αντιστικτικά ακανθώδους θρησκευτικής γραφής με ιδιαίτερη συναισθηματική φόρτιση.
Δύο μέρες νωρίτερα (16/6), στην ίδια αίθουσα φιλοξενήθηκε «βραδιά τραγουδιού μπροστά σ’ένα ποιητικό τοπίο» της μεσοφώνου -πλέον- Λένιας Ζαφειροπούλου υπό την πιανιστική συνοδεία του Αντρέϊ Χόβριν. Ο προαναφερθείς υπότιτλος του ρεσιτάλ παρέπεμπε στο εικαστικό φόντο/ γαλαξία που σχημάτισαν οι βιντεοπροβολές των Κατερίνας Μερτζάνη και Σελίν Τοκμακίδη, επί του οποίου προβάλλονταν και οι ποιητικοί στίχοι των «Transit Songs».
Προσφέροντας μια ψαγμένη προσέγγιση της φετινής θεματικής του Φεστιβάλ, η Ζαφειροπούλου επιμελήθηκε -όπως συνηθίζει- ενός ιδιαίτερα αξιόλογου και με σαφή αντίληψη της δραματουργίας ρεσιτάλ, το οποίο ήταν αφιερωμένο στις πραγματικές και νοητές μεθοριακές γραμμές, στα σύνορα τόπων, χρόνου και ψυχής. Θεωρώντας ορθά ότι το τραγούδι συνιστά «την κίνηση της ψυχής, τη λέμβο που διασχίζει κάθε μεθοριακό ποταμό», η εκλεκτή καλλιτέχνιδα (ποιήτρια και μεταφράστρια, πέρα από τραγουδίστρια) πρότεινε ένα θαυμάσιο μπουκέτο τραγουδιών του ρομαντισμού, κεντροευρωπαϊκού (Σούμπερτ, Σούμαν, Μπετόβεν), ρώσικου (Τσαϊκόφσκι, Μούσοργκσκυ) ή βρετανικού (Μπρίττεν).
Σε όλα βρήκε και πάλι το σωστό εκφραστικό τόνο, τονίζοντας τις εναλλαγές από συναισθήματα και ατμόσφαιρες, νοηματοδοτώντας το λόγο με καθαρή άρθρωση, τραγουδώντας με καλαισθησία και ορθοτονική ασφάλεια. Όπου λόγω συγκίνησης χάθηκε η νηφαλιότητα (όπως π.χ. στο περίφημο τραγούδι του Μπετόβεν «Στην ελπίδα»), χάθηκε λίγο και ο φωνητικός έλεγχος. Παρότι η αφήγηση στα ελληνικά του τραγουδιού «Οι Φυγάδες» του Σούμαν υπήρξε -κατά την άποψή μας- μάλλον ατυχής, ο κόσμος του συγκεκριμένου συνθέτη αλλά και αυτός του Σούμπερτ, όπου η πραγματικότητα συναντά το όνειρο και την παραίσθηση, ταιριάζει γάντι στην αισθητική τραγουδιού της Ζαφειροπούλου, με τη μεγάλη πλαστικότητα στη διαμόρφωση της μελωδικής γραμμής.
Το ιδιαίτερα μαλακό ηχόχρωμα απέδωσε και πάλι έξοχα τη μελαγχολία των ρώσικων τραγουδιών υπό την καθοδήγηση του τόσο ποιητικού παιξίματος του Χόβριν, κάτι που επιβεβαίωσε πρόσφατα και η επιτυχημένη δισκογραφική τους δουλειά «Sunless Loves».
Ο Ρώσος πιανίστας, παλιός συνοδοιπόρος της τραγουδίστριας, υπήρξε ο έτερος μεγάλος πρωταγωνιστής της βραδιάς, με την ακρίβεια και την αφηγηματική ευφράδεια της συνοδείας του, που οριοθετούσε με εξαιρετικά γλαφυρό τρόπο τα μουσικά και ψυχολογικά τοπία των έργων…
