Θριαμβευτικό ξεκίνημα για την Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής που συμμετέσχε στις εκδηλώσεις υπό τον τίτλο «Metamorphosis: το ΚΠΙΣΝ στον Κόσμο», που διοργανώθηκαν από το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η επιτυχία των εκδηλώσεων που συνδυάσθηκαν με μία αθρόα συμμετοχή επισκεπτών έχει ήδη τύχει ευρύτατου σχολιασμού σε όλα τα Μέσα.
Λίγο πριν από τη μετακόμισή της στη νέα έδρα της στο Φαληρικό Δέλτα, η ΕΛΣ άνοιξε για πρώτη φορά τη μικρή αίθουσα (25/6) για να φιλοξενήσει δύο εμβληματικά πλέον έργα του «μοντέρνου» ελληνικού μουσικού θεάτρου, τον «Πιανίστα» και την «Κυρία με την Στρυχνίνη» του Γιάννη Χρήστου.
Χωρίς καμία διάθεση υπερβολής, οι ερμηνείες που προσφέρθηκαν άγγιξαν δυσθεώρητα ύψη, δικαιώνοντας ίσως για πρώτη φορά στο σύνολό τους την ιδιοφυή σύλληψη και τις προθέσεις του πρόωρα χαμένου συνθέτη.
Κατ’αρχάς, γιατί ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Ευκλείδης, επιδιώκοντας μία σύγχρονη πρόσληψη του έργου του Χρήστου (βλ. πρόσφατο άρθρό του στην «ΆΥΓΗ» της 3/7), εστίασε στη χειρουργικά ακριβή εφαρμογή των δράσεων που ο ίδιος ο συνθέτης έχει καταγράψει στις «πικτο-γραφικές» παρτιτούρες, όπου και σημειώνεται κάθε ηχητική, λεκτική και σωματική δράση των ερμηνευτών. Η γλαφυρή αποκωδικοποίηση των «δράσεων» και η αυστηρή εφαρμογή τους μέσα σε ένα σκηνικό χώρο υποβλητικά φωτισμένο από το Γιώργο Τέλλο και ψυχαναλυτικά υπομνηματισμένο από την εγκατάσταση του εικαστικού Αλέξανδρου Ψυχούλη συνέβαλαν στην ανάδειξη του παράδοξου κόσμου του Χρήστου με τη μεγαλύτερη δυνατή ένταση.
Ακολούθως, γιατί η εξαιρετική ακουστική της αίθουσας επέτρεψε να ακουσθούν με ανατριχιαστική πιστότητα όλα τα ηχητικά σπαράγματα που συνθέτουν την ιδιότυπη εκφραστική παλέτα του συνθέτη, από τις τόσο κομβικές μαγνητοταινίες μέχρι τη συναρπαστική σύμπραξη του ζωντανού μουσικού συνόλου, που απαρτίσθηκε εν προκειμένω από το θεσσαλονικιώτικο σύνολο dissonArt και μουσικούς της Αθηναϊκής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων (ΑΣΟΝ) υπό τη διεύθυνση του Βλαδίμηρου Συμεωνίδη. Ο εγνωσμένου κύρους αρχιμουσικός οργάνωσε και συντόνισε με υποδειγματική τάξη τις διάφορες παρεμβάσεις των μουσικών, οι οποίοι επέδειξαν όχι μόνο σβέλτα ανακλαστικά αλλά και αφειδώλευτο ενθουσιασμό στις παρεμβάσεις τους και ως performers-ηθοποιοί.
Τέλος, γιατί, πέραν των μουσικών, και οι υπόλοιποι σκηνικοί ερμηνευτές συνέβαλαν καθοριστικά στη σύζευξη της μουσικής με τη θεατρική δράση, που απαιτούν απαρέγκλιτα οι τελετουργικές, ψυχοδραματικά φορτισμένες σκηνικές προτάσεις του Χρήστου. Οι δε πρωταγωνιστές και των δύο έργων διέθεταν τον σπάνιο συνδυασμό εκφραστικών μέσων που δικαίωσαν το κομβικό ζήτημα της «επιτέλεσης».
Ένας ηθοποιός με σπάνιο σωματικό έλεγχο και εσωτερικότητα υπόκρισης, όπως ο Αρης Σερβετάλης, ενσάρκωσε ιδανικά τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην «Αναπαράσταση ΙΙΙ (Ο Πιανίστας)»: η ένταση της ερμηνείας του στην υπολογισμένα απέλπιδα επιτέλεση δράσεων νοηματοδότησε τη διαφορετική «έκφραση» που ο Χρήστου αποζητούσε από τον πιανίστα, ο οποίος αδυνατεί να μετέλθει των δικών του (μουσικών) εκφραστικών μέσων, αλλά και να «επικοινωνήσει» τόσο με το μουσικό όργανο όσο και με το κοινό.
Αντίστοιχα, στην «Κυρία με τη στρυχνίνη», σύνθεση της δημιουργικής περιόδου της «μετάπραξης», η εκφραστικότατη βιολίστα Γκρέτα Παπά, τετραμελής ομάδα ηθοποιών και ένα …κόκκινο πανί αναδόμησαν ανάγλυφα, με μουσικά και σκηνικά μέσα, αυτήν την «τελετουργία του ονείρου» που οφείλει πολλά στη μεταπολεμική φιλοσοφική και ψυχαναλυτική παραγωγή. Εκκωφαντικοί ήχοι, σιωπές, ακινησίες/παγώματα χρόνου, τελετουργικά δρώμενα (συμπεριλαμβανομένης της λήψεως φωτογραφιών ...με κινητά), διαμαρτυρόμενοι θεατές (εν προκειμένω, η μεσόφωνος Λυδία Αγγελοπούλου!) οριοθέτησαν έξοχα έναν κόσμο με έντονα μυστικιστική διάσταση.
Την επιτυχία της βραδιάς πρέπει να πιστωθούν τόσο ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ Μύρων Μιχαηλίδης όσο και ο υπεύθυνος προγραμματισμού της Εναλλακτικής Σκηνής Γιώργος Κουμεντάκης. Αν το λαμπρό αυτό πρώτο δείγμα δουλειάς έδωσε μιαν έγκυρη πρόγευση του αισθητικού στίγματος που πρόκειται να ακολουθήσει η Εναλλακτική Σκηνή, τότε μπορεί κανείς βάσιμα να ελπίζει ότι θα μετεξελιχθεί σε αληθινό εργαστήρι για τη λυρική τέχνη στηρίζοντας, μεταξύ άλλων, τη νέα γενιά καλλιτεχνών, που προσπαθεί να εξελίξει την τέχνη της σε ακατάλληλους χώρους και με πενιχρά μέσα.
Μια τέτοια σκέψη επιβεβαίωσε έμμεσα η παρακολούθηση λίγες εβδομάδες νωρίτερα (13/6) της «Αλτσίνας» του Χαίντελ, που αποτέλεσε τη δεύτερη φετινή οπερατική δουλειά της ομάδας μουσικού θεάτρου «Ραφή». Μετά τον «Πυγμαλίωνα» του Ραμώ, το μπαρόκ είχε και πάλι την τιμητική του και μάλιστα με ένα από τα αριστουργήματά του. Δεδομένου του υψηλού συντελεστή δυσκολίας ενός τέτοιου εγχειρήματος, η παράσταση στο «Θέατρο της οδού Κυκλάδων – Λευτέρης Βογιατζής» κατέδειξε ξανά την καλή προετοιμασία, τις δυνατότητες αλλά και τα όρια των συντελεστών.
Ο ικανότατος νέος σκηνοθέτης Θέμελης Γλυνάτσης πρότεινε μια καθαρή προσέγγιση που εστίασε στα ανθρώπινα δράματα και τη μοναξιά των χαρακτήρων, πέρα και πίσω από τις εκλεκτικές συμβάσεις, τα πάθη και το χιούμορ του μπαρόκ. Ο γυμνός σκηνικός χώρος – αληθινό τοπίο σωμάτων (μονωδών συν ηθοποιών-βωβών ρόλων, που υποδύονταν τους παγιδευμένους -και μεταμορφωμένους σε στοιχεία της φύσης- εραστές της εγκαταλειμμένης μάγισσας), τα άχρονα «μοντέρνα» κοστούμια της Αλεξίας Θεοδωράκη, οι φωτισμοί της Στέλλας Κάλτσου, η κινησιολογία της Κατερίνας Σπυροπούλου, σίγουρα υπηρέτησαν τις προθέσεις του. Όμως, η υπερφόρτωση της εξαιρετικά στενής και μικρής σκηνής (με το σύνολο της διανομής και τους μουσικούς) -όχι ξένη, βέβαια, προς το μπαρόκ!- δυσκόλεψε την κίνηση όλων, την πιο ευδιάκριτη ανάδειξη των χαρακτήρων αλλά και εν τέλει την αφήγηση, απονευρώνοντας ουσιαστικά το θέατρο.
Στο επίπεδο της μουσικής, ο πιανίστας και αρχιμουσικός Μιχάλης Παπαπέτρου επιμελήθηκε μίας συντομευμένης εκδοχής της τρίπρακτης όπερας (κατά περίπου 1 ½ ώρα!), παραλείποντας σχεδόν συστηματικά τις διανθισμένες επαναλήψεις του αρχικού τμήματος από πολλές da capo άριες, ενώ περικόπηκαν κάποιες ελάσσονες άριες και πολλά ρετσιτατίβι. Κυρίως, όμως, επιμελήθηκε μίας επιτυχημένης «μεταγραφής» της -πλούσιας ενορχήστρωσης- παρτιτούρας για κουαρτέτο εγχόρδων και τσέμπαλο, από το οποίο και διηύθυνε με ξεχωριστή μουσικότητα. Το αποτέλεσμα ήταν ενδιαφέρον, συνέβαλε στην πιο σφιχτή δραματουργία, αλλά υπονομεύθηκε συχνά από το ορθοτονικά επισφαλές παίξιμο του α’ βιολιού (Ντέμπορα Κατζ).
Από πλευράς διανομής, οι εντυπώσεις υπήρξαν από αξιοπρεπείς έως καλές, παρότι η στιλιστική προσαρμογή στις ακανθώδεις -τεχνικά και ερμηνευτικά- απαιτήσεις του μπαρόκ παρέμεινε μέγα ζητούμενο, ιδίως όταν οι νέοι μονωδοί δεν διέθεταν τη σχετική εξειδικευμένη εκπαίδευση και επαρκή σκηνική εμπειρία. Οι σχετικώς εμπειρότεροι, όπως ο τενόρος Γιάννης Φίλιας και ο βαρύτονος Σωτήρης Τριάντης (Μελίσσο) ξεχώρισαν στους ρόλους τους, ενώ ευπρόσδεκτα δροσερός ήχησε ο Ομπέρτο της υψιφώνου Μαριλένας Χρυσοχοΐδη.
Βέβαια, το ενδιαφέρον στράφηκε εύλογα στους 4 μεγάλους πρωταγωνιστικούς ρόλους απαιτήσεων. Στην παράσταση της 13/6 ξεχώρισε η Αλτσίνα της υψιφώνου Σωτηρίας Γιαννούδη με πλούσια και ισορροπημένη σε όλην την έκταση φωνή, ιδανική πάντως για βαρύτερο ρεπερτόριο! Συναγωνίσθηκε δε σε εκφραστικότητα τραγουδιού και υπόκρισης την υψίφωνο Λητώ Μεσσήνη, που αναμετρήθηκε με αυταπάρνηση με τον -γραμμένο για λυρική κολορατούρα!- ρόλο της Μοργκάνας. Παρότι έφθασε πολύ συχνά στα φωνητικά όρια της, χάρισε με την αργή άρια «Credete al mio dolore» της Γ’ πράξης -έξοχα συνοδευμένη από το τσέλο του Γιάννου Γιόβανου (και παρά την παρενόχληση αγενέστατης θεατού!)- την κορυφαία στιγμή της βραδιάς. Από πλευράς μεσοφώνων, η Χρυσάνθη Σπιτάδη αντιμετώπισε, με πιο σκούρο ηχόχρωμα και καλαίσθητο τραγούδι, λιγότερες δυσκολίες στο ρόλο της Μπρανταμάντε απ’ότι η συχνά εκτεθειμένη στη δεξιοτεχνικά υπερβατική γραφή του ρόλου του Ρουτζέρο Αναστασία Κότσαλη.
Εν κατακλείδι, μία οπωσδήποτε αξιόλογη παραγωγή που θα κέρδιζε πολλά από ένα ανέβασμα σε μια μεγαλύτερη σκηνή…
[506] Credit φωτογραφιών: Βασίλης Μακρής - Maria Lumibao Hernandez (Πιανίστας» και «Κυρία με την Στρυχνίνη» Χρήστου) / Γιώργος Τσακνιάς («Αλτσίνα»)
