Την εξέλιξη δύο εξαιρετικά ταλαντούχων, πολυβραβευμένων σε διεθνείς διαγωνισμούς και σχεδόν συνομήλικων μουσικών της νέας γενιάς που δραστηριοποιούνται εκτός συνόρων, του Ελληνοαλβανού βιολιστή Τζόνιαν Ηλία Καντέσα και του κλαρινετίστα Διονύση Γραμμένου, έδωσαν την ευκαιρία να διαπιστώσουμε δύο θαυμάσια ρεσιτάλ που δόθηκαν μέσα σ’ένα διήμερο στο Μέγαρο Μουσικής και τον «Παρνασσό» αντίστοιχα.
Ο Καντέσα χάρισε στις 8/3 και στην «Αίθουσα Δημ. Μητρόπουλος» του Μεγάρου, υπό τη συνοδεία του Βρετανού πιανίστα Νίκολας Ρίμμερ, ένα από κάθε άποψη συναρπαστικό ρεσιτάλ βιολιού. Κατ’αρχάς, λόγω της δυσκολίας και της συνοχής του, που περιελάμβανε σπάνια παιζόμενες συνθέσεις του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.
Εν συνεχεία, λόγω της πρωτοφανούς -ακόμη και για ωριμότερους καλλιτέχνες- κατανόησης έργων διαφορετικών απαιτήσεων και στυλ. Τέλος, λόγω της υψηλής εκτελεστικής και ερμηνευτικής δεινότητας του σολίστα, παρά τα μόλις 23 χρόνια του. Χυμώδης αλλά καλλιεργημένος ήχος, αψεγάδιαστο φραζάρισμα, λαμπερή δεξιοτεχνία, αυτοπεποίθηση άφησαν κυριολεκτικά άφωνο το πολυπληθές ακροατήριο!
Μεγάλο μέρος του προγράμματος κάλυψαν κομμάτια παραδοσιακής έμπνευσης συνθετών με σπάνια γνώση της βιολιστικής γραφής, μεταξύ των οποίων οι δύο «Μικρές Σουίτες για βιολί και πιάνο» του Σκαλκώττα που γράφτηκαν κατά τη λεγόμενη τρίτη και τελευταία περίοδο (1946-1949), λίγο πριν από τον πρόωρο θάνατό του. Εμπνευσμένες από παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς και τραγούδια αλλά μπολιασμένες με το ιδιότυπο μοντερνιστικό σκαλκωτικό ιδίωμα, οι σύντομες αυτές συνθέσεις εντυπωσιάζουν, παρά την κάποια αυστηρότητά τους, με την πυκνότητα της γραφής, που βασίζεται σε έντονες εναλλαγές μεταξύ έντονα ρυθμικών και πιο λυρικών παραγράφων.
Ήδη από τη θυελλώδη είσοδο του βιολιού στην 1η Σουίτα, ο Καντέσα ξετύλιξε νηφάλια τη φραστική, αποκωδικοποίησε με ακρίβεια και σαφήνεια το διόλου απλό συντακτικό, επένδυσε ιδιαίτερη φροντίδα στην απόδοση των διαθέσεων της μουσικής. Το «στακάτο» παίξιμο του πιανίστα συμπλήρωσε άρτια τη συνολική ηχητική εικόνα.
Στην περίφημη 3η Σονάτα «σε λαϊκό ρουμανικό ύφος» για βιολί και πιάνο του Ενέσκου, η αξιοποίηση του πλουσιότατου παραδοσιακού υλικού γίνεται, αντίθετα, με ύφος και αισθητική γαλλικής μουσικής: ευφάνταστη ανάδειξη όλης της εκφραστικής ηχητικής παλέτας του βιολιού (οι αρμονικές στο ενδιάμεσο andante sostenuto e misterioso!), ρευστές μεταπτώσεις ταχυτήτων και δυναμικών, γλαφυρή προβολή των χορευτικών στοιχείων εν είδει ρυθμικού καντάμπιλε. Περίτεχνα πορταμέντι, πλούσιες αποχρώσεις και ωραία προβολή λεπτομερειών φώτισαν τη γοητεία μίας τόσο τολμηρής για την εποχή της παρτιτούρας.
Ίδια τέχνη χρωματισμών και ανάδειξης «εξωτικών» μουσικών επιρροών κατέδειξε και η ερμηνεία της «Τσιγγάνας» του Ραβέλ, με την οποία ολοκληρώθηκε η βραδιά. Ο σολίστ εντυπωσίασε στη μεγάλη εισαγωγική καντέντσα, που είναι γραμμένη με τρόπο που θύμιζε τους μεγάλους ρομαντικούς βιρτουόζους του βιολιού. Νωρίτερα, η δεξιοτεχνική γενναιοδωρία του υπηρέτησε ιδανικά και τα τζαζίστικα και μπλουζ στοιχεία της 2ης Σονάτας για βιολί και πιάνο του ίδιου συνθέτη, που ήχησε γεμάτη σφρίγος και ένταση.
Στο συγκεκριμένο έργο, η κατά δήλωση του Ραβέλ «ασύμβατη» με το βιολί γραφή για το πιάνο επέτρεψε στον Ρίμμερ να κάνει επίδειξη των μεγάλων ικανοτήτων και ευκολιών του και να επιβεβαιώσει τον απολύτως ισότιμο ρόλο του σ’αυτό το νεοσύστατο ντούο. Όμως, στα υπόλοιπα έργα του προγράμματος είχε κανείς την αίσθηση ότι το πιάνο -λόγω και της κατάχρησης του πεντάλ- λειτουργούσε μάλλον ανταγωνιστικά προς το βιολί, αλλοιώνοντας τις ισορροπίες ενός ηχητικού τοπίου, το οποίο διαμορφώνει πρωτίστως το βιολί!
Το εκτός προγράμματος «Liebesleid» του Κράϊσλερ, που αφιερώθηκε στις εορτάζουσες εκείνη την ημέρα «κυρίες και δεσποινίδες», συνεισέφερε μιαν ευπρόσδεκτα ρομαντική πινελιά σε μια θριαμβευτική βραδιά, από τις σημαντικότερες της τρέχουσας καλλιτεχνικής σαιζόν. Το συγκεκριμένο ρεσιτάλ-αληθινή επίδειξη αφήνει τεράστιες προσδοκίες για το μέλλον του Καντέσα…
Την προηγουμένη (7/3), η ιστορική αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» φιλοξένησε ρεσιτάλ του κλαρινετίστα Διονύση Γραμμένου, σε μια από τις λιγοστές πλέον εμφανίσεις του στην Ελλάδα. Οκτώ χρόνια μετά την αναγόρευσή του σε «Ευρωπαίο Μουσικό της Χρονιάς» στον «14ο Πανευρωπαϊκό Διαγωνισμό Νέων Σολίστ», ο νεαρός Κερκυραίος κάνει διεθνή σταδιοδρομία, έχει αποκλειστικό συμβόλαιο με μεγάλη γαλλική δισκογραφική εταιρεία, ενώ ολοκληρώνει μεταπτυχιακές σπουδές στη διεύθυνση ορχήστρας.
Η βραδιά είχε τίτλο «Όταν το κλαρινέτο συναντά την όπερα...» και περιελάμβανε αποκλειστικά μεταγραφές («φαντασίες») για κλαρινέτο και πιάνο αποσπασμάτων -πρωτίστως φωνητικών- από διάσημες όπερες. Βέρντι («Τραβιάτα», «Ριγκολέτο») και Πουτσίνι («Τόσκα) γειτνίασαν έτσι με τους Μότσαρτ («Ντον Τζοβάννι»), Μασσνέ («Θαίς) και Μπιζέ («Κάρμεν») σ’ένα πρόγραμμα απαιτητικό, ευχάριστο αλλά και κάπως κουραστικό. Δεν είναι, όντως, εύκολο ούτε για τον σολίστα ούτε για το κοινό να εστιάζει σ’ένα «μονοθεματικής» έμπνευσης πρόγραμμα, ακόμη και αν αυτό έχει σχετικά σύντομη διάρκεια. Αν για το κοινό ο κορεσμός δεν είναι ποτέ μακριά, για τον σολίστα τα περιθώρια ανάδειξης όλου του εύρους των ικανοτήτων του είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένα.
Εν προκειμένω, θαύμασε κανείς και πάλι τον όμορφο, αρκούντως πτητικό ήχο, τη μουσικότητα και τη δεξιοτεχνική άνεση του Γραμμένου, που δικαίωσαν τις μεταγραφές, που ήσαν γραμμένες από σπεσιαλίστες μεν του οργάνου, αλλά σχετικά ελάσσονες -πλην του Ντάντσι- συνθέτες. Τα θέματα και οι παραλλαγές από τις όπερες προβλήθηκαν με καθαρότητα, ενώ η φωνητικών ποιοτήτων γραφή αποδόθηκε με τη δέουσα ευγένεια και ευαισθησία. Τούτων δοθέντων, το συγκεκριμένο ρεσιτάλ δεν επιτρέπει ασφαλή εκτίμηση για την εξέλιξη του Γραμμένου ως κλαρινετίστα, πολλώ δε μάλλον όταν η διεύθυνση ορχήστρας φαίνεται να κερδίζει ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον του…
Εξαιρετική υπήρξε η πιανιστική συνοδεία της Χρύσας Γρένδα, που διέθετε αλάθητη αίσθηση και του ρυθμού και των ηχητικών μεγεθών της συνοδοιπορίας με ένα ξύλινο πνευστό. Τέλος, σε εποχές γενικότερης ένδειας προσωπικοτήτων, θεσμών και χορηγ(ι)ών στο χώρο της κλασικής μουσικής, η ευρωπαϊκού επιπέδου διοργάνωση της συναυλίας από την εταιρεία καλλιτεχνικών εκδηλώσεων «Concerts & Opera» της κας Δομνίκης Παπαθανασίου έφερε αρώματα χαμένου αστικού πολιτισμού στο κατ’εξοχήν αθηναϊκό τοπόσημό του, όπως ο ανακαινισμένος και ανανεωμένος «Παρνασσός». Το γεγονός είναι αρκούντως σπάνιο για να επισημανθεί και επαινεθεί…
Credit 2ης φωτογραφίας: Χάρης Ακριβιάδης / 3ης φωτογραφίας: Iconico
