Κάθε καλοκαίρι, μαζί με τους παραθεριστές σαλπάρει και η τέχνη προς τα νησιά της χώρας, δημιουργώντας παραπάνω αφορμές για ταξίδι. Σημαντικά μουσεία με χρόνια ιστορίας, δραστήριες γκαλερί που ανανεώνουν συνεχώς τις προθήκες τους, μνημεία μεταμορφωμένα σε εκθεσιακούς χώρους, πρωτότυπα πρότζεκτ με έμφαση στην εντοπιότητα αλλά και ισχυρές συμπράξεις συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον φέτος. Ανατρέχοντας σε όσα έχουν ανακοινωθεί ή τρέχουν, μερικά από τα οποία έχουμε ήδη επισκεφθεί, βρίσκουμε τα καλύτερα εικαστικά δρώμενα του καλοκαιριού.
Δήλος: «Sight»
Θωρώντας από μακριά την ακατοίκητη βραχονησίδα-αρχαιολογικό χώρο της Δήλου, το τελευταίο πράγμα που περιμένεις να αντικρίσεις είναι ανθρώπινες μορφές να στέκονται ακίνητες. Σαν ξεχασμένοι οικοδεσπότες ενός άλλου τόπου και χρόνου, οι είκοσι εννιά γλυπτικοί «άνθρωποι» του πολύ αναγνωρισμένου και διάσημου Βρετανού Άντονι Γκόρμλεϊ βρίσκονται ακροβολισμένοι σε διάφορα σημεία του νησιού, αναμένοντας στωικά το βλέμμα του επισκέπτη που θα τις ανακαλύψει στο διάβα του.
Πρόκειται για το «Sight», την παρθενική εγκατάσταση που φιλοξενείται στο νησί ύστερα από τη συνεργασία του οργανισμού ΝΕΟΝ με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, και έχει ήδη εξιτάρει πολλούς φιλότεχνους τουρίστες από το γειτονικό κοσμικό νησί της Μυκόνου, ώστε να πάρουν το πλοιάριο για τη Δήλο. Βάρους έως και δύο τόνων, τα σιδερένια δημιουργήματα του Γκόρμλεϊ –άλλοτε ρεαλιστικά κι άλλοτε εντελώς αφαιρετικά– γίνονται οι ακίνητοι συνοδοιπόροι σε μια μεγάλη διαδρομή, από τα άναρχα οικοδομημένα στενάκια της συνοικίας του Θεάτρου, τα απομεινάρια των ιερών και το όρος Κύθνος μέχρι το Μουσείο, το Γυμνάσιο και το Στάδιο στην άλλη πλευρά του νησιού. Έρχονται από το μακρινό παρελθόν ή από το μακρινό μέλλον;
iΔήλος | Έως 31/10 | Το ωράριο της έκθεσης υπόκειται σε αλλαγές | Γενική είσοδος αρχαιολογικού χώρου: € 12, μειωμένο εισίτ.: € 6
Μύκονος: «The Palace at 4 a.m.»
Παρότι είναι περισσότερο γνωστός για τα ψιλόλιγνα μπρούτζινα γλυπτά του ή τα σχέδιά του, ο δημιουργός-σημείο αναφοράς Αλμπέρτο Τζακομέττι στην πρώτη του φάση είχε ασχοληθεί με το σουρεαλισμό και την εξερεύνηση του ασυνειδήτου, κατά την οποία έφτιαξε αξιομνημόνευτα έργα όπως η εγκατάσταση «The Palace at 4 a.m.» –μια μικρή ξύλινη σύνθεση που απεικονίζει μια ονειρική κατάσταση, ένα ανάκτορο πριν το ξημέρωμα όπου μια γυναίκα, ένα πουλί και μια σπονδυλική στήλη συναντιούνται–, έργο από το οποίο αφορμάται η ομώνυμη έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείου της Μυκόνου, σε συνεργασία του οργανισμού ΝΕΟΝ και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.
Σαν την εννοιολογική συνέχεια της σύμπραξής του δημόσιου και του ιδιωτικού οργανισμού στη Δήλο με την έκθεση «Sight» που αναφέραμε προ ολίγου, η περιοδική έκθεση που παρουσιάζεται στη Μύκονο επανεξετάζει το βλέμμα στο μνημειακό. Αντί για το ανάκτορο που οραματίστηκε ως πλαίσιο στο έργο του ο Τζακομμέτι, εδώ έχουμε τα ευρήματα από τις ανασκαφές στη Δήλο –αγάλματά, αρχιτεκτονικά θραύσματα, αγγεία, επιτύμβιες στήλες κοκ– και τα έργα των εικαστικών που φιλοξενούνται γίνονται φωνές επίκλησης των μύθων, των πνευμάτων και των τελετών που στοιχειώνουν τους τόσο φορτισμένους αρχαιολογικούς χώρους όπως η Δήλος. Συμμετέχουν τριάντα δύο εικαστικοί από όλο τον κόσμο που δημιουργούν με διαφορετικά μέσα (υφαντά, ζωγραφικά, γλυπτά, video art), στους οποίους βρίσκουμε την Αμερικανίδα Λίντα Μπενγκλίς και τη Λονδρέζα Ντάρια Μάρτιν.
iΑρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου, Χώρα, Μύκονος | Έως 31/10 | Δευτ., Τετ., Κυρ.: 9 π.μ.-4 μ.μ., Πέμ., Παρ.-Σάβ.: 9 π.μ.-9 μ.μ. | Γενική είσοδος (μουσείου): € 4.
Άνδρος: «Γιάννης Τσαρούχης, επίκαιρος και διαχρονικός»
Τριάντα χρόνια σημειώνονται φέτος από το θάνατο του κορυφαίου Γιάννη Τσαρούχη και η εκτυφλωτική αύρα που εξέπεμπαν οι ζωγραφικές του μορφές, δη οι άνδρες που συνήθιζε να κάνει, δεν έχουν χάσει από τον ποιητικό τους οίστρο, παραμένοντας πηγή έμπνευσης μέχρι και για σημερινούς εικαστικούς. Ο εικαστικός θεσμός «Πλόες» από το Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως στην Άνδρο, φτάνοντας στα είκοσι πέντε χρόνια λειτουργίας, δίνει την ευκαιρία να ανακαλύψουμε εκ νέου την παρακαταθήκη του εμβληματικού ζωγράφου από τη Γενιά του ’30.
Το αρχοντικό του ιδρύματος στη Χώρα του νησιού μεταμορφώνεται σε ένα παραγεμισμένο εργαστήριο-ατελιέ του Τσαρούχη, γίνεται ένα πλούσιο αποθετήριο έργων, σε σκηνογραφία του Σταμάτη Ζάννου. Συγκεκριμένα, τριάντα επτά πίνακες είναι πρωτότυποι και πενήντα επτά είναι «»πολλαπλά», λιθογραφίες και μεταξοτυπίες, μέσα από τα οποία δίνεται αντιπροσωπευτικά η υφολογία του Τσαρούχη: ένας συγκερασμός της Δύσης και της Ανατολής, του σύγχρονού του αστικού και λαϊκού νεοελληνικού βίου.
iΊδρυμα Π.& Μ. Κυδωνιέως, Χωρά | 27/7-30/9 | Είσοδος ελεύθερη
Μύκονος: «Donut Factory» & Solo show Αμίρ Φαλά
Η γκαλερί σύγχρονης τέχνης Δύο Χωριά, ίσως ο πιο δραστήριος πολιτιστικός χώρος της Μυκόνου παρά τη σύντομη παρουσία του στο νησί (ξεκίνησε να λειτουργεί το ’15), ετοιμάζει αρκετές ενδιαφέρουσες ατομικές εκθέσεις αυτό το καλοκαίρι, από τις οποίες ξεχωρίζουν εκείνη του Σπύρου Αγγελόπουλου και του Αμίρ Φαλά. Από τη μία, το «Donut Factory» του πρώτου εικαστικού, δουλειά του οποίου είχαμε δει και στην περσινή μπιενάλε, είναι μια ενότητα ζωγραφικών έργων, έντονα χιουμοριστικών και αφηγηματικά απρόοπτων, που βάζουν σε τερέν σύγκρουσης υπαρκτά και μυθοπλαστικά πρόσωπα: την Marina Abramovic, τον Σούπερμαν, τον Donald Trump, τον Hulk, τον Μαραντόνα, τον Μπρους Λη, την Catwoman και όχι μόνο. Παράλληλα με τα φανταστικά αφηγήματα των καμβάδων του, προβάλλεται μια παράσταση του «Amusementorium», των ιδιαιτέρων παραστάσεων θεάτρου σκιών δηλαδή που φτιάχνει ο Αγγελόπουλος.
Από την άλλη, έχουμε το σόλο σόου του Αμίρ Φαλά. Ο βραβευμένος εικαστικός από την Τεχεράνη, ο οποίος δημιουργεί ζωγραφικά έργα, γλυπτά και εγκαταστάσεις χρησιμοποιώντας την προσωπική ιστορία ως αφορμή για μιλήσει τόσο για το σήμερα όσο και θέματα που έχουν ξεχαστεί, πάντα με μια χρωματική και σχεδιαστική επιδεξιότητα που μαγεύει το βλέμμα σου, πρόκειται να δημιουργήσει νέα έργα για την έκθεση στη Μύκονο, στο πλαίσιο της φιλοξενίας του τον Αύγουστο.
iΔύο Χωριά - Πλατφόρμα Σύγχρονης Τέχνης, Πλατεία Πανάχρας, Χώρα, Μύκονος | 25/7-16/8 & 22/8-30/9 | Δευτ.-Κυρ.: 6-2 μ.μ. | Είσοδος ελεύθερη
Τήνος: «Από τον κόσμο του Ομήρου. Τήνος και Κυκλάδες στη Μυκηναϊκή εποχή»
Αν και τυπικά το τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού, του πρώτου δηλαδή μεγάλου ελληνικού πολιτισμού, τοποθετείται περίπου το 1200 π.Χ., όταν παρατηρείται αιφνίδια κάμψη της μυκηναϊκής ισχύος, καταστρέφονται οικισμοί στα κέντρα του και εξαφανίζεται η Γραμμική γραφή Β, ουσιαστικά ο συγκεκριμένος πολιτισμός βρήκε τη συνέχειά του σε νέα εδάφη, όπως στα κέντρα των Κυκλάδων.
Αυτή την ιστορική παραδοξότητα που δεν έχει γίνει γνωστοί σε πολύ κόσμο φέρνει στην επιφάνεια η έκθεση «Από τον κόσμο του Ομήρου. Τήνος και Κυκλάδες στη Μυκηναϊκή εποχή», η οποία παρουσιάζεται στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του Ιδρύματος ΠΙΟΠ, στον Πύργο της Τήνου. Σε διοργάνωση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, άγνωστες στο ευρύ κοινό αρχαιότητες από Νάξο, Δήλο, Μύκονο, Πάρο, Μήλο, Σίφνο κα παρουσιάζονται (έργα κεραμικής, μεταλλοτεχνίας, μικροτεχνίας, ειδωλοπλαστικής), με εξέχουσα θέση τα ευρήματα από το μυκηναϊκό θολωτό τάφο στην Αγία Θέκλα, στη βόρεια Τήνο, τα οποία ανοίγονται για πρώτη φορά στο κοινό.
iΜουσείο Μαρμαροτεχνίας του Ιδρύματος ΠΙΟΠ (Πύργος της Τήνου) | Έως 14/10 | Δευτ., Τετ.-Κυρ.: 10 π.μ.-6 μ.μ.
Νάξος: «Ephemeral»
Για δεκαεννιά συναπτά έτη, το Φεστιβάλ Νάξου παραμένει το ισχυρότερο πολιτιστικό χαρτί του νησιού, με την έκθεση στον εντυπωσιακό Πύργο Μπαζαίου να αποτελεί κάθε χρονιά τον ακρογωνιαίο λίθο της διοργάνωσης. Λειτουργώντας, φέτος, αρκετά ενδοσκοπικά, λαμβάνοντας δηλαδή υπόψη τη φύση του θερινού φεστιβάλ που για λίγους μήνες στήνει μια εικαστική συνθήκη στο μεταβυζαντινό μνημείο κι έπειτα χάνεται, ο τίτλος της έκθεσης είναι το «Εφήμερο».
Περίπου δέκα εικαστικοί από Ελλάδα και εξωτερικό, με μεγαλύτερο όνομα τον Τσέχο μινιμαλιστή Βλαντιμίρ Σκόντα, ύστερα από ένα σύντομο residency ώστε να αφουγκραστούν το νησί και να στήσουν τα έργα τους, «κατοικούν» τον Πύργο Μπαζαίου, κυκλώνοντας θεματικά την αξία του τώρα, τη δυναμική του παρόντος αλλά και τη βεβαιότητα της αναπόφευκτης αλλαγής των πραγμάτων: το χάρτινο χωρικό έργο της Αναΐς Λελιέβρ που ρουφάει το βλέμμα σου σαν μια ασπρόμαυρη δύνη, η καταγραφή του land art έργου του Αλέξανδρου Κακλαμάνου και η γλυπτική φτερούγα του Ίκαρου από τον Ούγγρο Σάντορ Ζέλενακ –μισή από ιαπωνικό χαρτί και μισή από ναξιώτικο ξύλο–, είναι μερικά από τα πιο δυνατά σημεία της έκθεσης.
iΠύργος Μπαζαίου, 12ο χλμ. οδού Χώρας Νάξου-Αγιασσού | 2285031402 | Έως 27/9 | Δευτ.-Κυρ.: 10 π.μ.-5 μ.μ. | Γενική είσοδος στον Πύργο Μπαζαίου: € 5, μειωμένο εισίτ.: € 3
Άνδρος: «Ντίκος Βυζάντιος: Ανεικονισμός και Παραστατικότητα»
Ένα ανδρομικό αφιέρωμα στον μάλλον παραγνωρισμένο στη χώρα μας Ντίνο (Κωνσταντίνο) Πατρίκιο επιλέγει για τη φετινή του καλοκαιρινή έκθεση το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Γουλανδρή στην Άνδρο, ένα καλλιτέχνη που διέπρεψε για μισό αιώνα στους εικαστικούς κύκλους του Παρισιού. Συγκεντρώνοντας έργα από προσωπικές συλλογές ή μόνιμες μεγάλων ιδρυμάτων, παρουσιάζεται όλη η εικαστική πολυγλωσσία του αναδεικνύοντας ένα ζωγράφο με πολλές και διαφορετικές προσλαμβάνουσες, ποικίλες τεχνοτροπίες και ύφη, που επηρεάστηκε από όσους ήρθε σε επαφή, ιδιαίτερα από τον Αλμπέρτο Τζακομέττι και τον Ευγένιο Ιονέσκο.
Στημένη στη νέα πτέρυγα του μουσείου, η έκθεση «Ντίκος Βυζάντιος: Ανεικονισμός και Παραστατικότητα» παρουσιάζει με διακριτό τρόπο τις τρεις ζωγραφικές φάσεις του: την αφαιρετική περίοδο η οποία διήρκησε μέχρι το 1972 με τις μονοχρωματικές στρώσεις ύλης, την περίοδο των μαυρόασπρων σχεδίων σε χαρτί και τη φάση των ανθρωποκεντρικών συνθέσεων που διήρκεσε μέχρι το τέλος της ζωής του.
iΜουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ίδρυμα Β. & Ε. Γουλανδρή, Οδός Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Χώρα, Άνδρος | Έως 22/9 | Δευτ.: 11 π.μ.-3 μ.μ., Τετ.-Κυρ.: 11 π.μ.-3 μ.μ. & 6-9 μ.μ. | Γενική είσοδος: € 5, μειωμένο εισίτ.: € 3
Σάμος: «13,700,000 km^3»
Το Art Space Pythagorion, ο πολιτιστικός θύλακας που έχει τοποθετήσει το Ίδρυμα Schwarz στη Σάμο και κάθε καλοκαίρι παρουσιάζει μια έκθεση που εφάπτεται της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας όπως βιώνεται στο νησί, παίρνει αφορμή αυτή τη χρονιά από τη θέση του στο χάρτη, απέναντι από τη θάλασσα της Μεσογείου: ένα τόπο με αμέτρητους θανάτους μεταναστών, ένα πεδίο έκφρασης γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων, ένα τόπο χαλάρωσης για τους παραθεριστές και ταυτόχρονα ένα σημείο-θύμα της παγκόσμιας οικολογικής καταστροφής.
Δέκα καλλιτέχνες και εικαστικές ομάδες από διάφορα σημεία του πλανήτη, όπως η Δανία, η Νέα Υόρκη, η Βρετανία αλλά και η Αθήνα, παρουσιάζουν έργα τους στο «13,700,000 km^3» – τίτλος που αναφέρεται στον όγκο, σε κυβικά χιλιόμετρα, των υδάτων της Μεσογείου. Η διαμόρφωση των ταυτοτήτων και των οικονομιών στην περιοχή της Μεσογείου, οι επιπτώσεις του τουρισμού, τα υπό εξαφάνιση θαλάσσια είδη και η ρύπανση, η καταστροφή των καϊκιών στην χώρα μας και –φυσικά– το προσφυγικό είναι θέματα που θίγονται από τα έργα.
iArt Space Pythagorion, Πυθαγόρειο, Σάμος | 3/8-3/9 | Δευτ.-Κυρ.: 11 π.μ.-1 μ.μ. & 7-12 μ.μ. | Είσοδος ελεύθερη
Λέσβος: «Ξύπνησα με το μαρμάρινο τούτο κεφάλι στα χέρια»
«Ξύπνησα με το μαρμάρινο τούτο κεφάλι στα χέρια / που μου εξαντλεί τους αγκώνες και δεν ξέρω πού να τ’ ακουμπήσω». Αν ανατρέξει κάποιος στο ποίημα του Γιώργου Σεφέρη, από το οποίο αντλείται ο τίτλος της έκτης καλοκαιρινής έκθεσης από την K-Gold Temporary Gallery στη Λέσβο –μια «νομαδική πλατφόρμα σύγχρονης τέχνης» που ιδρύθηκε το ’15–, υποψιάζεται την εννοιολογική κατεύθυνση των συμμετεχόντων δημιουργών: η διαχείριση της ιστορικής και πολιτιστικής μνήμης, όπως βιώνεται από το δημιουργό του σήμερα.
Δεκαπέντε εικαστικοί, ανάμεσα στους οποίους βρίσκουμε τον Ηλία Παπαηλιάκη και την μεγάλη Αμερικανίδα δημιουργό Joan Jonas, «κατοικούν» ένα παλιό οίκημα στο χωριό της Αγίας Παρασκευής και εκεί συνθέτουν ένα σύγχρονο δωμάτιο θαυμάτων (cabinet of curiosities) που αντικατοπτρίζει την τωρινή κοινωνία. Ποιος ο ρόλος τους μέσα σε αυτή την πραγματικότητα; Ποιος ο ρόλος της τέχνης; Την έκθεση συνοδεύουν παράλληλες εκδηλώσεις με πρόγραμμα χορού, δημιουργικά εργαστήρια για παιδιά, ξεναγήσεις, προβολές κά.
iΟίκημα Βασιλείας Ταφύλια, Αγία Παρασκευή, Λέσβος | 09/08-08/09 | Δευτ.-Κυρ.: 11 π.μ.-1 μ.μ. & 7-11 μ.μ. | Είσοδος ελεύθερη
Άνδρος: «ΕΠΙΤΟΠΟΥ19»
Από το 2013, στο νησί της Άνδρου, ξεκίνησε μια πρωτοβουλία από Έλληνες και Γάλλους καλλιτέχνες ως πειραματική πλατφόρμα συνεύρεσης, με κεντρικό κρίκο την land art, τα έργα δηλαδή που φτιάχνονται πάνω στον καμβά της φύσης και συνδιαλέγονται άμεσα με αυτόν. Αντιτιθέμενοι στον εμπορικό χαρακτήρα της εμπορικής τέχνης που έχει επικρατήσει, τα έργα που παρουσιάζονται κάθε φορά έχουν ως αρχή τους το εφήμερο και προτείνουν μια νέα σχέση με το θεατή, μπροστά στο κυκλαδίτικο τοπίο.
Φέτος, επτά καλλιτέχνες κυρίως από την Ελλάδα εγγράφονται στον χώρο μερικές δεκάδες μέτρα γύρω από το παρκάκι, στην είσοδο του χωριού των Λειβαδίων. Ψηφιακές αναπαραγωγές μονοπατιών, παρεμβάσεις στην αρχιτεκτονική του φυσικού τοπίου, ηχητικές συνθέσεις από επιτόπιες ηχογραφήσεις και τρισδιάστατες κατασκευές σε αρμονία ή αντίκρουση με το γύρω χώρο είναι μερικά από τα σημεία της πέμπτης έκδοσης του ΕΠΙΤΟΠΟΥ.
iΧωριό Λειβαδίων Άνδρου | Έως 28/8 | Είσοδος ελεύθερη