Ο σκηνοθέτης Νικόλας Δημητρόπουλος («Alter Ego») ο οποίος υπογράφει το ιστορικό δράμα «Καλάβρυτα 1943», που μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το οδυνηρό ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων που διέπραξαν οι ναζιστικές δυνάμεις κατοχής, μιλά για τις προκλήσεις και τις επιδιώξεις του εγχειρήματός του.
Το «Καλάβρυτα 1943» απέχει κατά πολύ από τις παλαιότερες ταινίες σας. Επομένως, πώς φτάσατε στην απόφαση να γυρίσετε τη συγκεκριμένη ιστορία;
Παρότι το «Alter Ego» ήταν μια πολύ ωραία εμπειρία για εμένα, δεν θα έλεγα πως ανήκει στο είδος των ταινιών που θα ήθελα να κάνω. Ωστόσο, δεν μετανιώνω καθόλου που τη γύρισα, γνωρίζοντας φυσικά πως δεν αγαπήθηκε ιδιαίτερα από μερίδα του κοινού και των κριτικών. Σε κάθε περίπτωση, προσωπικά πέρασα τέλεια και έμαθα πάρα πολλά, όμως επιθυμία μου είναι να κάνω πιο «σοβαρές» δουλειές. Κάποια στιγμή, λοιπόν, με βρήκε ο Δημήτρης Κατσαντώνης και μου έδωσε το σενάριο του «Καλάβρυτα 1943» για να το διαβάσω. Στο κείμενο μου έκαναν εντύπωση δύο πράγματα. Από τη μία, το γεγονός ότι αναδεικνύει μια πτυχή της σύγχρονης ιστορίας της χώρας μας από εκείνες που δεν συνηθίζει να βγάζει προς τα έξω το ελληνικό σινεμά. Από την άλλη, με κέρδισε το ανθρώπινο στοιχείο του σεναρίου, το οποίο θεωρώ πως είναι απαραίτητο σε κάθε ταινία. Επιπλέον, δίνεται η ευκαιρία να αποδοθεί ξεκάθαρα πόσο κακός είναι ο φασισμός. Ειδικά εάν λάβουμε υπόψη την ανάκαμψη που σημειώνει σε όλο τον κόσμο τελευταία, κάτι που δεν πρέπει να συνεχιστεί.
Έχετε ένα δίκιο σε αυτό που λέτε σχετικά με τον ελληνικό κινηματογράφο. Κάποια παρόμοια φιλμ που πρόχειρα μου έρχονται στο μυαλό είναι το πρόσφατο «Τελευταίο Σημείωμα» και το «Ένα Τραγούδι για τον Αργύρη», τα οποία φέρνουν ξανά στο προσκήνιο περιστατικά που δεν πρέπει να ξεχαστούν. Και μόνο η ύπαρξή τους μας ανακατεύει λίγο τη μνήμη, αν θέλετε.
Ακριβώς. Θα προσθέσω ακόμα πως συχνά, περά από το να μας ξεβολεύουν, αυτού του είδους οι αφηγήσεις θίγουν ζητήματα τόσο περίπλοκα που ορισμένοι αποφεύγουν να τα διαχειριστούν κινηματογραφικά, μη θέλοντας να πάρουν το ρίσκο. Πάντως, οι ταινίες δεν γίνονται για να διδάξουν ιστορία. Αν θες να μάθεις ιστορία υπάρχουν δεκάδες βιβλία με πολλαπλές ματιές στα γεγονότα, ενώ μπορείς πάντα να ψάξεις όσα θες στο ίντερνετ. Αντίθετα, οι ταινίες γυρίζονται με σκοπό να μεταφερθεί ένα συναίσθημα και ύστερα να δοθεί το ερέθισμα για περισσότερες αναζητήσεις γύρω από ό,τι σε συγκίνησε. Άλλωστε, είναι κάτι που κάνω και εγώ όταν, για παράδειγμα, παρακολουθώ μια ιστορική ταινία. Τότε μπορείς να εξετάσεις τα γεγονότα και να διακρίνεις τη μυθοπλασία από την πραγματικότητα.
Μιας και το αναφέρατε όμως, επειδή έχει γίνει και πολλή κουβέντα σχετικά, ως δημιουργός πού μπαίνει το όριο της παρέμβασης στα ιστορικά γεγονότα;
Όλα εξαρτώνται από το τι θες να πεις έχοντας πάντα ως κορμό το σενάριο. Κοιτάζεις τα επιμέρους συστατικά του και τα ζυγίζεις. Γιατί κάποιες φορές είναι απαραίτητες ορισμένες προσθήκες για τεχνικούς λόγους, όπως η ανάπτυξη ενός χαρακτήρα. Ή πάλι, συχνά οι αιτίες είναι πρακτικές. Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα αφορά τους πολλούς υψηλόβαθμους ναζί που δρούσαν και έδιναν διαταγές στα Καλάβρυτα, ο αριθμός των οποίων ήταν απαγορευτικός ώστε να ενταχθούν όλοι στην ταινία. Σε αυτήν την περίπτωση έπρεπε να περιορίσουμε τους χαρακτήρες και να γράψουμε έναν-δύο πολύ κακούς, οι οποίοι θα συνοψίζουν τη βλαβερή επίδραση που είχαν στην περιοχή όλοι τους. Ξέρω πως ακόμα και έτσι θα βρεθούν κάποιοι που θα πουν ότι δεν έδωσε, ας πούμε, ο τάδε την εντολή του ολοκαυτώματος, αλλά κάποιος άλλος. Αλλά δεν πειράζει, γιατί το γεγονός παραμένει πως οι ναζί είναι οι κακοί. Σε αυτό το σημείο να πω πως ως παραγωγή φροντίσαμε να απουσιάζουν οι πολλές σημαίες, είτε μιλάμε για ελληνικές είτε για ναζιστικές. Διότι σκοπός μας ήταν να δείξουμε πως ένα τραγικό γεγονός σαν το συγκεκριμένο μπορεί να ξαναγίνει στο μέλλον, με άλλους πρωταγωνιστές, εάν δεν εξαλειφθεί ο φασισμός. Δεν είναι, δηλαδή, μια υπόθεση που αφορά αποκλειστικά δύο χώρες.
Ποιες άλλες προκλήσεις αντιμετώπισε η παραγωγή;
Πέρα από κάποιες αναμενόμενες, όπως οι περιορισμοί του προϋπολογισμού, έπρεπε να κάνουμε αρκετές προσαρμογές σε σχέση με τους χώρους των γυρισμάτων. Όπως θα γνωρίζεις, επειδή τα Καλάβρυτα κάηκαν, χρειάστηκε να εντοπίσουμε παρεμφερείς τοποθεσίες και επίσης να πραγματοποιήσουμε γυρίσματα σε σημεία όπου μας επέτρεπαν να αναδιαμορφώσουμε ακόμα και ψηφιακά την εποχή. Έπειτα, επειδή είχαμε ακούσει πάρα πολλές μαρτυρίες και γνωρίζαμε τρομερές λεπτομέρειες για τη ζωή των κατοίκων τότε, ήμασταν αρκετά αυστηροί ως προς το τι τελικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην ταινία. Ένα χαρακτηριστικό δείγμα είναι το πώς οι Καλαβρυτινοί σαμπόταραν τα ταξί τους για να μην επιταχθούν από τους ναζί. Η συγκεκριμένη πληροφορία είναι σπουδαία, ωστόσο δεν υπήρχε ιδανικός τρόπος για να συμπεριληφθεί στο σενάριο.
Άρα πέρα από το ολοκληρωμένο σενάριο που αναφέρατε νωρίτερα, κάνατε και επιπλέον έρευνα, συνομιλήσατε με τους αυτόπτες μάρτυρες.
Ναι, διότι θέλαμε να εξακριβώσουμε πού βρίσκεται η αλήθεια, πού ξεκινά η μυθοπλασία, αλλά και ποια είναι τα αμφιλεγόμενα ζητήματα. Ήταν επιθυμία μας να γνωρίζουμε όλες τις πτυχές της ιστορίας.
Πώς προέκυψε, αλλά και πώς ήταν η συνεργασία σας με τον Μαξ Φον Σίντοφ;
Η ατζέντης τού μετέφερε το σενάριο και του άρεσε αμέσως πάρα πολύ, κάτι που οφείλεται στις προσπάθειες της παραγωγής, την οποία και συγχαίρω. Είχε πλάκα κιόλας, όταν ήταν σχεδόν σίγουρο ότι θα αποδεχθεί το ρόλο, το ότι ο Δημήτρης με ρώτησε εάν έχω αντίρρηση με την επιλογή του Μαξ Φον Σίντοφ. Λες και υπήρχε ποτέ περίπτωση για κάτι τέτοιο! Ο ίδιος στο γύρισμα ήταν ένας κύριος. Θυμάμαι πως του είχε κάνει εντύπωση πως δουλεύαμε με μικρά συνεργεία. Υπό αυτήν την έννοια και μόνο, η παραγωγή του θύμιζε αμυδρά εκείνες του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Το πιο εντυπωσιακό ήταν πως παρά την τεράστια πείρα και το καλλιτεχνικό μέγεθός του, ζητούσε συνέχεια οδηγίες και ρωτούσε με αυθεντική αγωνία εάν είχε παίξει καλά μια σκηνή. Μου είχε φανεί απίστευτο αυτό. Είναι σύμπτωση ότι έμελλε να είναι η τελευταία ταινία του, όπως και ενός ακόμα ηθοποιού μας, του Κώστα Νάστου.
Περισσότερες πληροφορίες
Καλάβρυτα 1943
Μια Γερμανίδα δικηγόρος η οποία καλείται να αποκρούσει τις ελληνικές αξιώσεις για αποζημίωση των θυμάτων της ναζιστικής σφαγής στα Καλάβρυτα το 1943, συναντά έναν από τους τελευταίους επιζήσαντες του ολοκαυτώματος, ο οποίος τη φέρνει προ των ιστορικών ευθυνών των προγόνων της.
