Ο Χοδορόφσκι, ο Λιντς και η ξεχασμένη μίνι σειρά του «Dune»

Βρισκόμαστε στα μέσα προς τέλη των '00s. Τα τελευταία βίντεο κλαμπ της Αθήνας ακόμα κρατούν και στη γειτονιά της Λαμπρινής, παραδόξως, ευδοκιμούν τουλάχιστον τρία. Το κοντινότερο στο σπίτι εξ αυτών δεν ήταν το αγαπημένο μου, αλλά εκείνη τη μέρα βιαζόμουν. Ήθελα να ολοκληρώσω τη φιλμογραφία του Ντέιβιντ Λιντς την οποία τότε έβλεπα για πρώτη φορά, και η μόνη ταινία που μου είχε απομείνει ήταν το «Dune» (1984).

Μια σύντομη σημείωση για όποιον αναγνώστη τυχόν απορεί. Την πενταετία 2005-2010 το ίντερνετ δεν ήταν ακόμα κάτι δεδομένο σε ένα σπίτι. Τουλάχιστον όχι στου γράφοντα, όπου τότε η πρόσβαση γινόταν κυριολεκτικά εξ αντανακλάσεως. Είχαμε ένα USB για φορητό ίντερνετ με κάρτα, μια τρομερή καινοτομία τότε, το οποίο όμως για να πιάσει σήμα ήθελε τον υπολογιστή τοποθετημένο σε μια συγκεκριμένη γωνία με συγκεκριμένες μοίρες. Λίγο να τον κουνούσες και χανόταν η σύνδεση. Δράμα. Επομένως, το βίντεο κλαμπ εξακολουθούσε να είναι η μοναδική σίγουρη πηγή ταινιών, χώρια που προσφερόταν για ενδιαφέρουσες συναναστροφές.

«Τι πράγμα θέλεις; Το ΝΤΙ-Ο-ΥΝ;» αναρωτήθηκε στραβωμένος ο υπάλληλος του βίντεο κλαμπ, στο άκουσμα του τίτλου που αναζητούσα. «Ναι, το "Dune" του Ντέιβιντ Λιντς», επέμεινα. Απτόητος, αλλά απορημένος, ο «βιντεο-κλαμπάς» αποσύρθηκε στην αποθήκη πίσω από το ταμείο για να βρει την ταινία. Ύστερα από λίγο επέστρεψε χαμογελαστός. «Το είχαμε τελικά, ορίστε». Περιχαρής εγώ, πλήρωσα το 1,80€ μου και γύρισα σπίτι όπου με περίμενε μια έκπληξη. Ούτε ένα, ούτε δύο, αλλά τρία DVD υπήρχαν στην κασετίνα. Φαντάστηκα πως θα ήταν κάποια ειδική έκδοση, με εναλλακτικά μοντάζ, κομμένες σκηνές, σχολιασμό σκηνοθέτη κ.λπ. Όταν, όμως, πάτησα «play» στην «ντιβιντιέρα» ανακάλυψα κάτι ολότελα διαφορετικό.

Το τηλεοπτικό «Dune»

Αυτό που τελικά νοίκιασα και κατέληξα να παρακολουθώ μονοκοπανιά, ήταν η τηλεοπτική διασκευή του βιβλίου του Φρανκ Χέρμπερτ δια χειρός Τζον Χάρισον («Στα Άδυτα Μιας Άλλης Διάστασης») με τίτλο «Frank Herbert's Dune», για λογαριασμό του Sci-Fi Channel. Στο πέρας τριών επεισοδίων, με διάρκεια περίπου 100' το καθένα, ο Χάρισον μεταφέρει στη μικρή οθόνη τα γεγονότα του πρώτου τόμου του «Dune» με αξιοσημείωτη πυκνότητα, καλλιτεχνικό όραμα και εντυπωσιακή δράση. Σύμφωνοι, βλέποντας τη σειρά σήμερα πτυχές των ειδικών εφέ δεν έχουν ωριμάσει ιδανικά, ωστόσο με το σπουδαίο διευθυντή φωτογραφίας Βιτόριο Στοράρο («Αποκάλυψη Τώρα!», «Ο Τελευταίος Αυτοκράτορας») πίσω από την κάμερα και την υποβλητική παρουσία του Γουίλιαμ Χερτ ως Πολ Ατρείδη, το μόνο που χρειαζόταν ο Χάρισον από εκεί και πέρα ήταν ένα καλογραμμένο σενάριο - και το πέτυχε. Η πλοκή μένει προσηλωμένη στην ουσία του πρωτότυπου έργου αναδεικνύοντας όσες δευτερεύουσες ιστορίες πραγματικά μετράνε. Όσοι γνωρίζουν το περιεχόμενο του πρώτου «Dune» θα προσέξουν πως λείπουν πολλές σημαντικές λεπτομέρειες, αλλά παραδόξως η σειρά λειτουργεί άριστα.

Έπειτα, ένα fun fact του πόσο μεράκι είχαν οι συντελεστές της παραγωγής σχετίζεται με το πώς αναπαράστησαν τα φωσφορίζοντα μπλε μάτια των Φρέμεν. Όλοι θα υποψιαζόμασταν πως έγινε ψηφιακή επεξεργασία στο μοντάζ, αλλά όχι. Όπως έχει δηλώσει ο υπεύθυνος των ειδικών εφέ Έρνεστ Φαρίνο, κατασκευάστηκαν ειδικοί φακοί επαφής μπλε χρώματος από φθόριο, φτιαγμένα ακριβώς στα μέτρα κάθε ηθοποιού με τη βοήθεια ενός εξειδικευμένου οφθαλμίατρου(!). Λεπτομέρειες σαν και αυτή ανέβασαν στο υψηλότατο επίπεδο, για την εποχή, τη μίνι σειρά του «Dune» η οποία αυτονόητα απέκτησε και συνέχεια. Το «Children of the Dune» (2003), με τον «πολύ» τηλεοπτικά Γκρεγκ Γαϊτάνις («House M.D.», «Banshee») στην καρέκλα του σκηνοθέτη, συνεχίζει την καλή δουλειά ενσωματώνοντας στοιχεία από τα επόμενα βιβλία «Dune Messiah» και «Children of Dune». Συν τοις άλλοις, χάρη σε αυτό μπορούμε να απολαύσουμε ένα νεαρότατο Τζέιμς ΜακΑβόι στο ρόλο του γιου του Πολ Ατρείδη και τη Σούζαν Σαράντον ως πριγκίπισσα Κορίνο.

Το «Dune» του Ντέιβιντ Λιντς

Μπορεί, λοιπόν, να πέρασα πολύ ωραία με τη σειρά, αλλά το «Dune» του Λιντς ακόμα δεν το είχα δει. Εν τέλει, κατάφερα να αποκτήσω τη σωστή κόπια και να δω με δικά μου μάτια εάν η ταινία του αγαπημένου μου σκηνοθέτη είναι τόσο αποτρόπαια όσο ο ίδιος και όλοι οι υπόλοιποι υποστηρίζουν. Προσωπικά, αν και πρόκειται για την πιο αδύναμη ταινία στη φιλμογραφία του Λιντς υπολογίζοντας και τις μικρού μήκους, ποτέ δεν τη βρήκα φριχτή. Σίγουρα σενάριο και μοντάζ είναι χαοτικά, το σενάριο ουδέποτε αποκτά συμπαγή υπόσταση, ενώ αποτελεί άθλο το πώς η αφήγηση είναι ταυτόχρονα και εξουθενωτικά επεξηγηματική και... ακατανόητη. Αλλά, υπάρχουν στιγμές που η αρχιτεκτονική των σκηνικών και τα εικαστικά προδίδουν πως κάπου υπήρχε κάτι που έμεινε ανεκμετάλλευτο. Βέβαια το ξέρω πως αυτό αποτελεί ισχνή υπεράσπιση μιας ταινίας που μας κερνάει το Στινγκ φορώντας μόνο ένα δερμάτινο «φτερωτό» εσώρουχο ή τον Πάτρικ Στιούαρτ να ρίχνεται στη μάχη έχοντας στην αγκαλιά ένα αξιολάτρευτο σκυλάκι παγκ...

Από την άλλη, το πρότζεκτ ήταν καταδικασμένο να αποτύχει από την αρχή. Αρχικά γιατί ο περιβόητος Ιταλός παραγωγός Ντίνο Ντε Λαουρέντις είχε ως στόχο να φτιάξει ένα «Star Wars για ενηλίκους» και έπειτα γιατί ο Λιντς δεν είχε απολύτως καμία καλλιτεχνική ελευθερία. Σημαντική ποσότητα των σκηνικών και των κουστουμιών δημιουργήθηκε με βάση σχέδια άλλων -περισσότερα πάνω σε αυτό παρακάτω- ενώ στο σκηνοθέτη δεν επετράπη η έγκριση του τελικού μοντάζ. Αυτά και πάρα πολλά ακόμα συντέλεσαν στο πρώτο ολοκληρωμένο κινηματογραφικό «Dune» να είναι ένα ασύντακτο sci-fi που πετυχαίνει ως έπος, αλλά αποτυγχάνει παταγωδώς ως σύνολο. Στα λίγα θετικά, το γεγονός πως ο Λιντς συναντήθηκε με τον πρωταγωνιστή Κάιλ ΜακΛάχλαν με τον οποίο στη συνέχεια θα συνεργάζονταν σε αριστουργήματα («Μπλε Βελούδο»), αλλά και με τον Έβερετ ΜακΓκιλ που αργότερα ενσάρκωσε τον Μπιγκ Εντ στο «Twin Peaks»).

Το «Dune» απωθημένο

Πιο «ριγμένος» από όλους, ειδικά τώρα που ο Ντενί Βιλνέβ ολοκλήρωσε με ολόδικούς του όρους το «Dune», θα νιώθει χωρίς καμία αμφιβολία ο αιρετικός Χιλιανός Αλεχάνδρο Χοδορόφσκι. Στα '70s ο σκηνοθέτης έχτισε το όνομά του γυρίζοντας μερικές από τις πιο ακραίες ψυχεδελικές ταινίες στην ιστορία του σινεμά («El Topo», «Holy Mountain»), προκαλώντας τις αισθήσεις και τα όρια του κοινού. Παράλληλα, ο ίδιος αναζητούσε εναλλακτικές ερμηνείες στην πραγματικότητα και την κοινή εμπειρία είτε μέσω ψυχοτρόπων ουσιών (τις οποίες υποστηρίζει κατανάλωσε μόνο για τις ανάγκες των ταινιών του) είτε μέσω των ταρώ. Επομένως, έμοιαζε μάλλον με τον ιδανικό άνθρωπο για να αναλάβει την κινηματογράφηση του πνευματιστικού κόσμου του «Dune». Όπως έχει γίνει πια διάσημο χάρη στο εξαιρετικό ντοκιμαντέρ «Jodorowsky's Dune» (Φρανκ Πάβιτς, 2013), ο Χιλιάνος ήταν εκείνος που πρώτος επιχείρησε με αξιώσεις να στήσει μια παραγωγή ικανή να απεικονίσει το βιβλίο του Χέρμπερτ. Σε αυτήν θα συμμετείχε ο Σαλβαντόρ Νταλί, τη μουσική θα έγραφαν οι Pink Floyd, ενώ οι Moebius και Χ. Ρ. Γκίγκερ με τα σχέδιά τους θα σμίλευαν ένα οπτικά επιβλητικό κινηματογραφικό σύμπαν. Κάπως έτσι, όμως, τα χρήματα άρχισαν να αυξάνονται, ο προϋπολογισμός βγήκε εκτός ελέγχου και οι προετοιμασίες έπαψαν. Το μόνο που έμεινε είναι ένα βιβλίο με τα λεπτομερή storyboards της ταινίας, όπου κάποιος μπορεί να πάρει μια ιδέα του πώς θα έδειχνε στη μεγάλη οθόνη. Μερικά από αυτά τα έτοιμα υλικά υιοθέτησε ο Ντε Λαουρέντις στο δικό του «Dune», την ώρα που ο Γκίγκερ μαζί με το συνεργάτη του στο πρότζεκτ του Χοδορόφσκι Νταν Ο'Μπάνον, υπήρξαν καθοριστικοί στη δημιουργία του λουκ του αριστουργηματικού «Alien: Ο Επιβάτης του Διαστήματος» (Ρίντλεϊ Σκοτ, 1979).

Τι μένει, λοιπόν, μετά από όλα αυτά; Εκτός της εμμονής μερικών αντρών να καταφέρουν άθλους, κινηματογραφικούς εν προκειμένω, επαληθεύεται η διάθεση παραγωγών και θεατών για την κατανάλωση larger than life μύθων. Διότι το «Dune» μπορεί αρχικά να σαγηνεύει με την πρωτοτυπία και τις γοητευτικές εικόνες του, αλλά προοδευτικά κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον καθώς φέρνει στην επιφάνεια εκείνο που πάντα θα βρίσκουμε δελεαστικό: τη μέθη και τους κινδύνους της εξουσίας.