Το αριστουργηματικό «Κολέκτιβ» του Αλεξάντερ Νάναου δεν έφτασε τυχαία να διεκδικεί Όσκαρ καλύτερης διεθνούς ταινίας και ντοκιμαντέρ. Ο Ρουμάνος σκηνοθέτης βρέθηκε σε απόσταση αναπνοής από την έρευνα δημοσιογράφων οι οποίοι αναζητούσαν τους υπευθύνους μιας πυρκαγιάς με θύματα δεκάδες θεατές συναυλίας στο Βουκουρέστι τον Οκτώβριο του 2015. Τον τραγικό συμβάν διαδέχθηκε το ξέσπασμα ενός υγειονομικού σκανδάλου, το οποίο αποκαλύφθηκε όταν πολλοί από τους επιζώντες υπέκυψαν στα τραύματά τους εξαιτίας ελαττωματικών αντισηπτικών που χρησιμοποιούνταν στα νοσοκομεία. Το ντοκιμαντέρ συνδυάζει το σασπένς ενός καταιγιστικού δικαστικού θρίλερ με τις ανατροπές ενός πολιτικού δράματος, μόνο που σε αυτήν την περίπτωση όλα όσα βλέπουμε κουβαλούν γερές δόσεις πραγματικότητας που σφίγγουν το στομάχι. Ο Νάναου μίλησε στο «α» για την ταινία που ξεχωρίζει με διαφορά ως το ντοκιμαντέρ της χρονιάς.
Αν δεν κάνω λάθος, αφορμή για να γυρίσετε αυτό το ντοκιμαντέρ ήταν τα αποδεδειγμένα ψέματα που εξέφραζε δημοσίως η ρουμανική κυβέρνηση μετά τη φωτιά. Έχουν αλλάξει καθόλου τα πράγματα από τότε;
Είναι αρκετά περίπλοκο το ζήτημα για να δώσω μια απλή απάντηση στο ερώτημά σας, ειδικά όσον αφορά τις ψευδείς πληροφορίες που εκφέρονταν συστηματικά τότε από τους κυβερνητικούς εκπροσώπους. Ωστόσο, μπορώ να μοιραστώ μαζί σας πως μέχρι σήμερα ούτε ένας δεν έχει τιμωρηθεί για όσα συνέβησαν. Παραμένει εξαιρετικά δύσκολο να εντοπίσουμε την αλήθεια, λόγω του τρόπου που είναι οργανωμένοι οι κρατικοί θεσμοί. Αρκεί να σας πω ότι με αφορμή την πανδημία συστάθηκε μια ειδική επιτροπή για την αντιμετώπισή της, αλλά για να μάθουμε ποια μέλη την απάρτισαν χρειάστηκε να περάσει ένας ολόκληρος χρόνος. Μιλάμε για μια ομάδα ανθρώπων η οποία έπαιρνε αποφάσεις καθημερινά για το ρουμανικό λαό, αλλά η κυβέρνηση αρνούνταν επί ένα έτος να δημοσιοποιήσει τα ονόματά τους. Επομένως, η πολιτική τάξη διατηρεί νοοτροπία παρόμοια με εκείνη που βλέπουμε στην ταινία, δηλαδή με μισές αλήθειές αποκρύπτει τα λάθη ή όσα γίνονται παρασκηνιακά. Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, η ατμόσφαιρα έχει αλλάξει βαθιά. Ο κόσμος είναι περισσότερο υποψιασμένος και επιφυλακτικός απέναντι στις κυβερνητικές πρακτικές, καθώς έχει ισχυροποιηθεί η κοινωνία των πολιτών. Για παράδειγμα, χάρη σε ιδιωτικά κεφάλαια κατά τη διάρκεια της πανδημίας κατασκευάστηκαν νοσοκομεία και μονάδες εντατικής θεραπείας, την ώρα που οι κρατικές επενδύσεις έγιναν σε ΜΕΘ που αποδείχθηκαν ακατάλληλες για χρήση. Υπάρχει, επίσης, μια αυξημένη εμπιστοσύνη σε μια μικρή μερίδα του Τύπου.
Με δεδομένη την κρισιμότητα όσων καταγράφετε στην ταινία, αισθανθήκατε ποτέ εσείς ή ομάδα σας να απειλείστε;
Είναι δύσκολο να αποκριθώ ξεκάθαρα, διότι νιώθαμε διαρκώς μια μεγάλη πίεση. Έπειτα, ας πούμε, γνωρίζαμε πως παρακολουθούσαν τα κινητά μας. Αλλά κάτι τέτοιο είναι αναμενόμενο να συμβεί όταν έχεις αποφασίσει να γυρίσεις ένα ντοκιμαντέρ σαν το «Κολέκτιβ». Εξάλλου, βρισκόμασταν στο πλάι μιας δημοσιογραφικής ομάδας που έκανε πολύτιμη έρευνα και παράλληλα μπαινοβγαίναμε καθημερινά σε υπουργεία με όλο το συνεργείο. Εκείνο που προσέξαμε πάρα πολύ ήταν να ακολουθούμε μεταξύ μας κάποιους βασικούς κανόνες προστασίας, έτσι ώστε να μη ρισκάρουμε την οποιαδήποτε απώλεια του υλικού.
Αλήθεια, πώς καταφέρετε να έχετε τέτοια κοντινή πρόσβαση τόσο στους δημοσιογράφους όσο και στους πολιτικούς;
Έγιναν διαβουλεύσεις με τους ίδιους και τους συνεργάτες τους, αλλά και εκείνοι από τη μεριά τους σεβάστηκαν το ποιόν της δουλειάς μας. Οφείλω να ομολογήσω πως εκτιμώ την εμπιστοσύνη που όλοι μας έδειξαν.
Ανάμεσα στα πολλά που μου τράβηξαν το ενδιαφέρον είναι η περσόνα του Βλαντ Βοϊκολέσκου. Ενός πρώην ακτιβιστή ο οποίος ξαφνικά έγινε υπουργός υγείας θέλοντας να αλλάξει το σύστημα εκ των έσω, για αυτό και απεικονίζεται κάπως αφελής.
Ακριβώς, δεν μιλάμε για έναν επαγγελματία πολιτικό σε καμία περίπτωση. Του Βοϊκολέσκου του δόθηκε μια εξαιρετικά σπάνια ευκαιρία, καθώς συνήθως πρέπει πρώτα να έχεις χτίσει μια καριέρα στην πολιτική προτού αποκτήσεις ένα υπουργείο. Για εμένα ο Βοϊκολέσκου αντικατοπτρίζει τον ιδεαλισμό, τις αθώες προθέσεις, αλλά και τους ηθικούς ενδοιασμούς που θα αντιμετώπιζε οποιοσδήποτε πολίτης αποκτά ξαφνικά πρόσβαση στην καρδιά του κράτους. Πόσο εύκολο είναι, τότε, να μείνεις πιστός στα ιδανικά σου; Κι έπειτα, πόσο πράγματι γίνεται να αλλάξεις τα πράγματα;
Θα τολμήσω μία ερώτηση την οποία απαντάτε εάν θέλετε φυσικά. Τι πιστεύετε ότι συνέβη στην πραγματικότητα με το αφεντικό της Hexi Pharma; (σ.σ.: ο διευθύνων σύμβουλος της φαρμακευτικής εταιρίας Νταν Κόντρεα βρέθηκε νεκρός σε τροχαίο υπό μυστηριώδεις συνθήκες, λίγο μετά την εμπλοκή του σε υγειονομικό σκάνδαλο)
Πρόκειται για ένα από αυτά τα γεγονότα που προσφέρονται για κάθε είδους θεωρίες και φήμες. Σε κάθε περίπτωση, η άποψή μου είναι πως πρέπει να εμπιστευτούμε όσα στοιχεία έχουν εξεταστεί και δημοσιοποιηθεί από τις αρχές, οι οποίες εν προκειμένω λένε ότι παρά το γεγονός πως το πτώμα που βρέθηκε ήταν αδύνατο να ταυτοποιηθεί εξαιτίας της παραμόρφωσης που υπέστη. Οι εξετάσεις DNA έδειξαν ότι πρόκειται για τον Κόντρεα.
Προτού αποχαιρετιστούμε, οφείλω να σας ρωτήσω, τι λέει για εσάς το γεγονός ότι το «Κολέκτιβ» έφτασε μέχρι τα βραβεία Όσκαρ;
Πρώτα από όλα υπογραμμίζει με τον καλύτερο τρόπο το γεγονός πως η ομάδα μου κάνει δουλειά κορυφαίου επιπέδου. Έπειτα επιβεβαιώνει εμφατικά το σημαντικό σινεμά που παράγει η Ρουμανία.
Περισσότερες πληροφορίες
Κολέκτιβ
Το 2015, μια πυρκαγιά στο κλαμπ «Colectiv» στο Βουκουρέστι αφήνει πίσω της 27 νεκρούς και 180 τραυματίες. Σύντομα, οι περισσότεροι από τους τελευταίους αρχίζουν να πεθαίνουν στα νοσοκομεία από τραύματα που δεν θα έπρεπε να είναι θανατηφόρα. Μια γιατρός σπάει τη σιωπή και ένας αθλητικός δημοσιογράφος αποκαλύπτει μια τεράστια ιατρική απάτη που θα ρίξει την ίδια την κυβέρνηση.
