Ο έμπειρος σκηνοθέτης επιστρέφει με το «Μέχρι τη Θάλασσα», μια συγκινητική ταινία τεκμηρίωσης για τους ανθρώπους που νοσηλεύονται στο ΚΑΤ.
Η πρώτη γνωριμία ήταν με τον τότε διευθυντή της κλινικής Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης του ΚΑΤ, τον κ. Ελευθερίο Μπάκα. Μετά από μήνες άκαρπου ψαξίματος σε κλινικές διαφορών αθηναϊκών νοσοκομείων, εκείνος πείσθηκε αμέσως για τις προσθέσεις μου και μού έδωσε την άδεια να γυρίσω την ταινία στην κλινική του. Μου άνοιξε όλες τις πόρτες της, ακόμα και αυτές που δεν θα τολμούσα να του ζητήσω να ανοίξει, όπως να κινηματογραφήσω το εβδομαδιαίο συμβούλιο των γιατρών και θεραπευτών ή τις συνεδρίες του ψυχολόγου. Εκείνος μου γνώρισε το προσωπικό και τους ασθενείς της κλινικής του, αυτός τους έπεισε να πάρουν μέρος στο γύρισμα της ταινίας. Μετά, βέβαια, επέλεξα εγώ τους χαρακτήρες που μου φαίνονταν καταλληλότεροι για την ταινία.
Επιλέγετε να μην παρέμβετε στην αφήγηση πλην του μοντάζ. Ήταν αυτός για εσάς ο πιο ηθικός τρόπος για να προσεγγίσετε το θέμα; Ή, αν θέλετε, ο πιο ασφαλής για να μην εκβιαστεί το συναίσθημα των θεατών;
Είναι μια ηθική στάση, μια δεοντολογία. Πιστεύω ότι η δουλειά του ντοκιμαντερίστα, τουλάχιστον όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ, είναι να δείξει και όχι να αποδείξει. Ή ακόμα καλύτερα να αποκαλύψει, δηλαδή να βγάλει το πέπλο της άγνοιας ή της συνήθειας που καλύπτει την πραγματικότητα. Άλλοι δείχνουν καταστάσεις «εξωτικές» που δεν έχει πλησιάσει ποτέ ο θεατής, ενώ εγώ αναδεικνύω πραγματικότητες που αγνοούμε, όπως τα δικαστήρια (σ.σ.: στο ντοκιμαντέρ «Θέμις»), τους μετανάστες, τα νοσοκομεία… Αφήνω τον θεατή να κρίνει μόνος του γιατί έχω εμπιστοσύνη στην νοημοσύνη του. Επίσης στα ντοκιμαντέρ μου προσπαθώ πάντα αφηγούμαι μια ιστορία, σαν σε μια ταινία μυθοπλασίας. Τονίζω τα στοιχεία δραματουργίας που με βοηθούν να χτίσω μια ιστορία με νόημα και να προκαλέσω συγκίνηση στο θεατή. Ο Αμερικάνος μετρ του ντοκιμαντέρ παρατήρησης έλεγε: «Αν έχεις μήνυμα μην κάνεις ντοκιμαντέρ, στείλε τηλεγράφημα!».
Είμαι βέβαιος πως η διαδικασία παραγωγής του ντοκιμαντέρ υπήρξε ιδιαίτερα φορτισμένη. Τελικά τι σας μένει περισσότερο από αυτήν;
Ζήσαμε όλοι οι συνεργάτες της ταινίας πολύ έντονες, φορτισμένες στιγμές. Κάποιοι από αυτούς δυσκολευτήκαν στην αρχή να το αντέξουν. Εγώ, είχα νοσηλευτεί για εβδομάδες, πριν από χρόνια, σε ένα θάλαμο του ΚΑΤ, ήμουν προετοιμασμένος κάπως, αλλά παρόλα αυτά… Υπάρχουν στιγμές αξέχαστες, όπως όταν ήρθε ένας αναίσθητος νεαρός τραυματίας του οποίου οι γονείς μόλις είχαν μάθει ότι θα έμεινε τετραπληγικός για την υπόλοιπη ζωή του. Ή όταν, στη διάρκεια μιας συνεδρίασης που κινηματογραφούσαμε, ένας ασθενής που είχε μια εγκεφαλική βλάβη και δεν φαινόταν να επικοινωνεί πολύ με τον εξωτερικό κόσμο, απάντησε χαμηλόφωνα στο ψυχολόγο που τον ρώτησε πώς αισθάνεται: «Χαζός». Ή όταν ένας τετραπληγικός επέμενε ότι θα γίνει θαύμα και θα περπατήσει, ενώ οι γιατροί προσπαθούσαν να τον πείσουν για το αντίθετο.
Υπήρξαν αμέτρητες στιγμές που θα μου μείνουν για πάντα. Αλλά αυτό που θα μου μείνει το πιο πολύ είναι η στάση του Γρηγόρη, του τετραπληγικού πρωταγωνιστή της ταινίας, του οποίου η ζωή πήρε μια εντελώς άλλη τροπή μετά από ένα «χαζό» ατύχημα, μια βουτιά σε μια παραλία. Αποδέχεται πλήρως την νέα πραγματικότητα του, αλλά «έχει πιάσει τη ζωή από τα μαλλιά» και κάνει λαμπρά όνειρα για το μέλλον του. Αποδοχή της πραγματικότητας, ακόμα και δυσχερή, αλλά ελπίδα για μια καλύτερη ζωή. Είναι, πιστεύω, μάθημα για όλους μας. Ίσως το ηθικό δίδαγμα της ταινίας. Θα κρίνει ο θεατής…
Στο «Θέμις» μας ανοίξατε την πόρτα των δικαστηρίων, ενώ τώρα μπαίνουμε στις συνελεύσεις των γιατρών. Σας ενδιαφέρουν όσα συμβαίνουν πίσω από κλειστές πόρτες;
Όντως! Αν και στα δικαστήρια, οι πόρτες είναι ανοιχτές. Αρά μ’ ενδιαφέρουν και αυτά που είναι μπροστά μας και δεν παίρνουμε το χρόνο να βλέπουμε. Σίγουρα όμως μ’ αρέσει να ανοίξω τις πόρτες. Πάντα με τη συγκατάθεση όλων…
Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι απόπειρες για καθολικά προσβάσιμες προβολές στην Ελλάδα, με το ντοκιμαντέρ σας να συνεισφέρει σημαντικά προς αυτήν την κατεύθυνση. Πόσο μακριά είμαστε από το να γίνουν μια δεδομένη πραγματικότητα;
Θεωρούσα καθήκον μου, κάνοντας μια ταινία που θέλει να συμβάλει στην αλλαγή νοοτροπίας απέναντι στους ανάπηρους, να μην αφήσω έξω από την αίθουσα προβολής κανέναν. Είτε κυκλοφορεί με αμαξίδιο είτε έχει περιορισμένη (ακόμα και μηδενική) ακοή ή όραση. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα εδώ να ευχαριστήσω θερμά την Κίνηση Αναπήρων Καλλιτεχνών που έφτιαξε την καθολικά προσβάσιμη εκδοχή της ταινίας, κάνανε υπέροχή δουλειά και είναι υπέροχοι άνθρωποι. Πιστεύω ότι έχουμε ακόμα πολύ δρόμο για την πλήρη ενσωμάτωση των αναπήρων στην κοινωνία, ακόμα και στο χώρο του κινηματογράφου. Αρκεί να μετρήσουμε πόσες κινηματογραφικές αίθουσες είναι πλήρως προσβάσιμες στην Αθήνα... Ας αλλάξουμε λοιπόν νοοτροπία και εμείς οι κινηματογραφιστές τουλάχιστον να κάνουμε τις ταινίες μας προσβάσιμες για όλους!
Περισσότερες πληροφορίες
Μέχρι τη Θάλασσα
Ασθενείς οι οποίοι νοσηλεύονται, μετά από σοβαρά ατυχήματα, στην κλινική Φυσικής Αποκατάστασης του ΚΑΤ προσπαθούν να σταθούν ξανά στα πόδια τους.
