Η αιχμηρή κοινωνική σάτιρα του Γάλλου σκηνοθέτη που κάνει αυτήν την εβδομάδα πρεμιέρα στα θερινά σινεμά πρωτοπροβλήθηκε στο 20ό Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, όταν ο δημιουργός επισκέφτηκε την Αθήνα δίνοντάς μας την ευκαιρία για μια εκτενή συζήτηση μαζί του.
Τους τελευταίους μήνες η Γαλλία σιγοβράζει. Από τον περασμένο Νοέμβριο αυτό που ξεκίνησε ως διαμαρτυρία κατά των αυξήσεων στις τιμές πετρελαίου εξελίχθηκε σε εβδομαδιαίες διαδηλώσεις που σχηματοποιήθηκαν στο κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων. Παρά τη βίαιη καταστολή, η αποφασιστικότητα των διαδηλωτών δεν κάμφθηκε, με τους τελευταίους μάλιστα να συντάσσουν μια λίστα 42 αδιαπραγμάτευτων αιτημάτων. Το πρώτο δήλωνε: «Κανένας άστεγος στο δρόμο».
Τότε, την κατάλληλη στιγμή, εμφανίστηκε στις γαλλικές αίθουσες μια γλυκόπικρη κωμωδία που «εκπλήρωνε» αυτήν την απαίτηση, έστω και στη μεγάλη οθόνη. Η ταινία «Αόρατες» του Λουί-Ζιλιέν Πετί εστιάζει στη μάχη μιας ομάδας κοινωνικών λειτουργών να βοηθήσουν άστεγες γυναίκες να ορθοποδήσουν στον σκληρό κόσμο της οικονομικής κρίσης, όταν η δομή στέγασής τους κλείνει απροειδοποίητα. Το γαλλικό κοινό ανταποκρίθηκε θερμά στην ταινία η οποία άγγιξε το ενάμισι εκατομμύριο εισιτήρια, καθώς η αντίσταση στην αδικία είχε γίνει mainstream.
«Η ταινία ανήκει απολύτως στις γυναίκες της», μου λέει ο Πετί όταν συναντηθήκαμε στο Γαλλικό Ινστιτούτο. «Χωρίς αυτές δεν θα είχα κάνει τίποτα και με τη βοήθειά τους γυρίσαμε ένα φιλμ με μοναδικά υλικά την ανθρωπιά, την αγάπη και το χιούμορ». Τα λόγια του μπορεί να ακούγονται τυπικά, όμως ο Πετί εννοεί κάθε λέξη. Εξάλλου, ο ίδιος έχει προσωπική σχέση με τις ερασιτέχνες ηθοποιούς του, τις οποίες γνώρισε δουλεύοντας ως εθελοντής σε μια σειρά από κέντρα υποδοχής. Όλες τους είχαν ζήσει υπό δύσκολες συνθήκες, έτσι στην ταινία ενσαρκώνουν ένα αληθινό κομμάτι του εαυτού τους.
Ταυτόχρονα, ο Πετί, βοηθώντας στα κέντρα υποδοχής, είχε την ευκαιρία να μάθει πόσο σημαντική είναι η δουλειά των κοινωνικών λειτουργών. «Και εκείνες είναι αόρατες από τον κόσμο. Διακατέχονται από έναν καταστροφικό αλτρουισμό, εργάζονται με πάθος για να βοηθούν αυτούς που έχουν ανάγκη, όμως το παράλογο είναι ότι κανείς δεν τις στηρίζει. Παρ’ όλα αυτά, οι συγκεκριμένες γυναίκες νιώθουν πως δεν έχουν άλλη επιλογή, αδυνατούν να διαχωρίσουν το προσωπικό από το επαγγελματικό».
Ο σκηνοθέτης μιλάει με αφοπλιστική ηρεμία και στο βλέμμα του φαίνεται πως είναι ταγμένος σε ένα σινεμά με τη δύναμη να προκαλεί το γέλιο αλλά και να ενεργοποιεί την κοινωνική υπευθυνότητα. Πώς όμως καταφέρνει να λειτουργεί το χιούμορ απεικονίζοντας ένα εντελώς τραγικό γεγονός; «Οι “Αόρατες” έπρεπε να είναι κωμωδία. Το γέλιο χαλαρώνει το θεατή, χάρη σε αυτό συμπαθεί ευκολότερα τους χαρακτήρες και είναι σε θέση να ταυτιστεί με αυτούς, να δημιουργήσει συνδέσεις. Έτσι ήθελα το κοινό να νιώσει οικεία με αυτές τις γυναίκες, να αντιληφθεί πως είναι κανονικοί άνθρωποι με πτυχία, παιδιά... Αυτό θα τον βοηθήσει να καταλάβει τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος της έλλειψης στέγης που στερεί από αυτούς τους ανθρώπους το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή».
Πράγματι, για περίπου μιάμιση ώρα, η καρδιά γεμίζει με θαλπωρή, βλέποντας τις «Αόρατες» να κοντράρονται με το σύστημα. Τι γίνεται, όμως, έξω από την αίθουσα; Πώς διατηρείται η φλόγα ζωντανή προτού τη σβήσει η απελπισία; Σε αυτήν την απορία ο Πετί είναι ξεκάθαρος: «Υπάρχει μια φράση που λέει “δεν έχουμε πια τίποτα, γι’ αυτό μας ανήκουν τα πάντα”. Μια τέτοια στάση είναι απελευθερωτική, απαξιώνεις όσα σε καταπιέζουν και, ζώντας πέρα από αυτά, τα ξεπερνάς. Οι ήρωες των ταινιών μου επιλέγουν την ανυπακοή όταν έρχονται αντιμέτωποι με νόμους που κάνουν παράλογη την καθημερινότητά τους, κάνουν μια μορφή μοντέρνας αντίστασης. Κάπως έτσι είναι και η κατάσταση στη Γαλλία τώρα, ζούμε μια οξεία κοινωνικη κρίση, γι’ αυτό θεωρώ πως οι “Αόρατες” απηχούν ως ένα βαθμό τα συναισθήματα των Γάλλων. Στη ταινία, όπως και στη ζωή, όταν αφοσιώνεσαι σε κάτι και το αποτέλεσμα δεν σε δικαιώνει, η μόνη σου επιλογή είναι να προσπαθήσεις ξανά».
Περισσότερες πληροφορίες
Οι Αόρατες
Όταν ο δήμος αποφασίζει να κλείσει ένα κέντρο υποδοχής άστεγων γυναικών, οι κοινωνικές λειτουργοί του επιστρατεύουν κάθε τέχνασμα για να βοηθήσουν όσες βρεθούν σύντομα στο δρόμο.
