Ο Φρανσουά Οζόν γύρισε στα κρυφά το «Θέλημα Θεού»

Ο ιδιοσυγκρασιακός auteur υπογράφει μια από τις πιο τολμηρές ταινίες της καριέρας του. Ο λόγος; Το σενάριό της αφορά την πραγματική υπόθεση παιδεραστίας ενός εν ενεργεία ιερέα με δεκάδες θύματα. Ο Οζόν χρησιμοποίησε στην ταινία τα αληθινά ονόματα των εμπλεκομένων, την ώρα που η δίκη του ιερέα δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί. Μιλήσαμε μαζί του στο 69ο Φεστιβάλ Βερολίνου, ενώ παράλληλα ασκούνταν πιέσεις στους διανομείς να μην κυκλοφορήσουν την ταινία. Τελικά στις 7/3 ο ιερέας κρίθηκε ένοχος.

Συνήθως στο σινεμά ένα πολύκροτο κοινωνικό γεγονός κινηματογραφείται αφού έχει συμβεί. Εσείς επιλέξατε να το θίξετε ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη. Γιατί αυτή η βιασύνη;
Για να είμαι ειλικρινής, όταν αποφάσισα να κάνω αυτήν την ταινία δεν το σκέφτηκα καθόλου, ίσως να ήμουν απερίσκεπτος... Πρόκειται για μια γνωστή υπόθεση στη Γαλλία, ο συγκεκριμένος ιερέας εδώ και 30 χρόνια δεν έκρυψε ποτέ αυτά που έκανε, και το γνώριζαν καλά οι ανώτεροί του. Όταν τελικά κλήθηκε να λογοδοτήσει για τις πράξεις του και το γεγονός πήρε τεράστιες διαστάσεις στον Τύπο, αποφάσισα να ρισκάρω και να προχωρήσω στην παραγωγή της ταινίας, χωρίς να περιμένω να ολοκληρωθεί η νομική διαδικασία. Προσωπικά δε με ενδιέφερε η δικαστική διάσταση της υπόθεσης, αλλά η ανθρώπινη. Ήθελα να αναδείξω τις επιπτώσεις που επέφεραν οι αποτρόπαιες πράξεις του ιερέα στις ζωές αυτών των ανθρώπων, στη συμπεριφορά και στις σχέσεις με την οικογένειά τους.

Την ίδια στιγμή όμως η ταινία ασκεί δριμεία κριτική στον τρόπο άσκησης εξουσίας από τη γαλλική καθολική εκκλησία.
Το γεγονός ότι η υπόθεση αφορά την εκκλησία είναι ως ένα βαθμό συμπτωματικό. Θέλω να πω, εμένα με ενδιέφερε ο πόνος των θυμάτων. Έχοντας αυτό ως σημείο εκκίνησης θέλησα να φτάσω σε κάτι καθολικό, δηλαδή, πώς τέτοιου είδους περιστατικά σεξουαλικής βίας μπορούν να συμβούν και να αποσιωπηθούν σε πολλούς ακόμα θεσμούς, όπως για παράδειγμα ο αθλητισμός και η οικογένεια. Σημειώστε εδώ πως το 80% των περιστατικών παιδοφιλίας εκδηλώνονται μεταξύ συγγενών.

Από τη στιγμή που αναφέρεστε σε αληθινά πρόσωπα και καταστάσεις, φαντάζομαι πως χρειάστηκε εξουθενωτική δουλειά με τους δικηγόρους σας για αποφύγετε πιθανές νομικές περιπέτειες.
Φυσικά, η ομάδα μου εξέτασε εξονυχιστικά κάθε λέξη του σεναρίου. Έτσι κι αλλιώς όμως, σχεδόν όλοι οι διάλογοι έχουν γραφτεί αυτολεξεί από δημοσιευμένες συνομιλίες μεταξύ των πραγματικών προσώπων.

«Θέλω συνεχώς να ανακαλύπτω νέα πράγματα και να αφηγούμαι ιστορίες. Αυτά τα δύο συναισθήματα είναι αρκετά στο να με κινητοποιούν και να μου δίνουν δύναμη για να κάνω σινεμά. Όταν γυρίζω μια ταινία νιώθω πιο ζωντανός από ποτέ».

Αν δεν κάνω λάθος, χρειάστηκε να γίνουν κρυφά τα γυρίσματα;
Πράγματι, έτσι είναι. Αρχικά δημοσιοποιήσαμε διαφορετικό τίτλο για την ταινία, το «Alexandre» συγκεκριμένα. Ήταν κάτι που αποφασίσαμε εξαρχής, διότι τα γυρίσματα θα λάμβαναν χώρα στη Λυών, και εάν μαθευόταν ότι ετοιμάζαμε εκεί μια παραγωγή με τίτλο «Θέλημα Θεού», όλοι θα καταλάβαιναν το θέμα της ταινίας. Ο κατηγορούμενος ιερέας χρησιμοποίησε αυτήν τη φράση για να σχολιάσει τις πράξεις του, επιλογή που επικρίθηκε έντονα από τον Τύπο, εξ ου και η σχετική διασημότητα που έλαβε η φράση. Εν συνεχεία δεν επιτρέψαμε σε κανένα δημοσιογράφο να επισκεφτεί το πλατό, και για όσα πλάνα χρειάστηκε εσωτερικός χώρος εκκλησίας ταξιδέψαμε σε μονές του Βελγίου και του Λουξεμβούργου.

Προξενεί πάντως εντύπωση πώς ασκεί τέτοια ασφυκτική επιρροή η καθολική εκκλησία σε μια χώρα όπως η Γαλλία, η οποία φημίζεται για τον φιλελευθερισμό της.
Εξαρτάται από το πώς το βλέπει κανείς, γιατί εντός της χώρας συνυπάρχουν συντηρητικοί και προοδευτικοί καθολικοί. Σε κάθε περίπτωση υπερισχύουν εκείνοι που βλέπουν θετικά την ανάδειξη των περιστατικών παιδοφιλίας στους κόλπους της εκκλησίας. Επιθυμία τους είναι να πάψει η ταύτισή της με αυτό το αποτρόπαιο φαινόμενο. Ένας ακόμα στόχος τους είναι να μειωθεί η τάση της «αποχριστιανοποίησης», με πολλούς πιστούς να απογοητεύονται από τα διαδοχικά σεξουαλικά σκάνδαλα που αποκαλύπτονται, και κατά συνέπεια να εγκαταλείπουν μαζικά την εκκλησία.

Κατά κάποιον τρόπο σε αυτούς ανήκουν και τα ίδια τα θύματα - πρωταγωνιστές, καθώς αναλαμβάνουν δράση επιδιώκοντας ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις στο εκκλησιαστικό σύστημα.
Ακριβώς, αυτό ήταν και ένα από τα σημεία της ιστορίας τους που με συνεπήρε περισσότερο. Όταν συσπειρώνονται και σχηματίζουν την ομάδα τους αντιλαμβανόμαστε τις πολιτικές διαφωνίες, τις διαφορές των χαρακτήρων και τη σχέση τους με την πίστη εν τέλει. Η δυναμική που αναπτύσσεται μεταξύ τους και τα εμπόδια που καλούνται να ξεπεράσουν δε διαφέρουν πολύ από εκείνα που βιώνουν τα αυθόρμητα πολιτικά κινήματα του σήμερα, όπως τα Κίτρινα Γιλέκα. Στην αρχή υπάρχει ο ενθουσιασμός, η προσδοκία της νίκης, η αλληλεγγύη, όλα όμως αργά ή γρήγορα εξασθενούν. Οι διαφορετικές απόψεις ως προς την κατεύθυνση που οφείλει να ακολουθήσει ο αγώνας είναι εκείνες που τους κάνουν να ξεχνούν όσα τους ένωσαν αρχικά.

Αυτή τη διακύμανση παρακολουθήσαμε πρόσφατα και σε μια άλλη γαλλική ταινία, το «120 Χτύποι το Λεπτό»...
Μου άρεσε πολύ το φιλμ του Καμπιγιό. Η ταινία δε με ενέπνευσε σκηνοθετικά, αλλά σε πρακτικό επίπεδο, και βλέποντάς τη καθησυχάστηκα. Γιατί ορισμένες σκηνές διαλόγων θύμιζαν μερικές από τη δική μου ταινία, και είδα πώς αυτές μπορούν να βγάζουν ένταση και να διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών. Για αυτό και ακολούθησα αντίστοιχη λογική γυρίσματος, χρησιμοποιώντας τρεις και τέσσερις κάμερες.

Κάνετε μια αναπάντεχη αφηγηματική επιλογή διακόπτοντας ξαφνικά την ανάπτυξη του χαρακτήρα του Μελβίλ Πουπό, τον οποίο ξαναβλέπουμε αργότερα στην ταινία. Θεωρείτε πως εν τέλει δούλεψε αυτή η απόφαση που ίσως να αποπροσανατόλιζε τους θεατές;
Σε αυτήν την ταινία είχα στα χέρια μου μια ιδιαίτερη ιστορία με πολλές περίπλοκες πτυχές. Για αυτό τον λόγο έψαχνα να βρω μια αφηγηματική μέθοδο η οποία θα ξέφευγε από το συνηθισμένο. Αυτό που έκανα εν τέλει δεν είναι φυσικά κάτι πρωτότυπο, το 'χει ήδη κάνει ο Άλφρεντ Χίτσκοκ στο «Ψυχώ», αν και για διαφορετικούς λόγους. Επομένως, ναι, ήταν ένα ρίσκο και ο παραγωγός μου συγκεκριμένα μού είχε εκφράσει τις ανησυχίες του. Πιστεύω όμως πως χάρη και στην εξαιρετική ποιότητα των ηθοποιών η μέθοδός μας δούλεψε.

Γνώρισαν οι αληθινοί πρωταγωνιστές τους ηθοποιούς της ταινίας;
Όχι γιατί δεν το επιθυμούσαν οι ηθοποιοί, και προσωπικά συμφωνώ μαζί τους. Έτσι έμειναν ανεπηρέαστοι και μπόρεσαν να σχηματίσουν με έναν ολοδικό τους τρόπο την ερμηνεία των χαρακτήρων. Γνωρίστηκαν για πρώτη φορά όταν προβλήθηκε η ταινία στο Παρίσι.

Σε προσωπικό επίπεδο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον πώς παράγετε ασταμάτητα ταινίες, οι οποίες συχνά έχουν μεγάλες αισθητικές και υφολογικές διαφορές μεταξύ τους...
Είναι απλό, θέλω συνεχώς να ανακαλύπτω νέα πράγματα και να αφηγούμαι ιστορίες. Αυτά τα δύο συναισθήματα είναι αρκετά στο να με κινητοποιούν και να μου δίνουν δύναμη για να κάνω σινεμά. Όταν γυρίζω μια ταινία νιώθω πιο ζωντανός από ποτέ.

Δείτε το τρέιλερ της ταινίας: