Οι 10 καλύτερες ταινίες μποξ όλων των εποχών

Το προ τριετίας «Κριντ: Η Γέννηση ενός Θρύλου» δεν πρόσθεσε απλώς ακόμη ένα κεφάλαιο στο κινηματογραφικό franchise του «Rocky», αλλά μέσω του ήρωά της Αντόνις Κριντ (Μάικλ Μπ. Τζόρνταν) μας σύστησε στη μοντέρνα εκδοχή του κινηματογραφικού μποξέρ. Τα δύο «Κριντ» ανανεώνουν τη δυναμική των ταινιών πυγμαχίας, ενός είδους που συνδέεται με το σινεμά από τη γέννηση της κινούμενης εικόνας. Στην αυγή του 20ού αιώνα οι βωβές ταινίες απεικόνιζαν συχνά πυγμάχους μόνους ή κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, για να ακολουθήσουν μέχρι σήμερα δεκάδες ταινίες που αποθεώνουν κάθε πτυχή του βίαιου σπορ.

Εξάλλου, αν κοιτάξει κάποιος προσεκτικά, δεν είναι δύσκολο να καταλάβει γιατί. Ως άθλημα το μποξ πληροί όλες τις προϋποθέσεις ενός σεναρίου: έχει δύο αντίπαλους πρωταγωνιστές με ξεκάθαρες προθέσεις, διακυβεύεται η υπεράσπιση ενός κάποιου τίτλου, οι ανατροπές είναι αναπόσπαστο κομμάτι των αγώνων, ενώ οπτικά προσφέρεται ένα χειροπιαστό θέαμα που ξεπερνά τις διαστάσεις του ρινγκ. Στο σινεμά όμως οι δύο ήρωες αποκτούν ένα αφήγημα, μια προσωπική ιστορία που τους δίνει υπόσταση και φορτίζει συναισθηματικά τη διαδρομή από τα αποδυτήρια ­μέχρι τη γωνία τους.

Ακόμη, η πυγμαχία ικανοποιεί ταυτόχρονα τη ζωώδη και την πνευματική διάσταση της ανθρώπινης φύσης. Ο θεατής ξεδίνει αντικρίζοντας τους αντιπάλους να γρονθοκοπούνται λυσσαλέα μέχρι το καμπανάκι της λήξης, ενώ οι μποξέρ πρέπει να ξεπεράσουν τους πόνους του πρησμένου τους προσώπου για να εκτελέσουν με άγρια φινέτσα και άψογη χορογραφία την κορυφαία και τελειωτική κίνηση. Αυτή είναι η ιδανική ισορροπία που πετυχαίνουν οι παρακάτω ταινίες και οδηγούν τη συγκίνηση στα σχοινιά...

#1 «Οργισμένο Είδωλο» (Μάρτιν Σκορσέζε, 1980)

Η απόλυτη ταινία για το μποξ, ένα αψεγάδιαστο φιλμ ενός σπουδαίου σκηνοθέτη, βασισμένο στη ζωή του πραγματικού μποξέρ Τζέικ ΛαΜότα. Ο Σκορσέζε καταφέρνει εδώ να αναγάγει σε arthouse κομψοτέχνημα την πυγμαχία, τόσο χάρη στην αψεγάδιαστη φωτογραφία του Μάικλ Τσάπμαν όσο και στο μοντάζ για σεμινάριο της Θέλμα Σουνμέικερ, η οποία βραβεύτηκε με Όσκαρ. Στο κέντρο όλων όμως βρίσκεται ο τραγικός ήρωας, ο οποίος βλέπει τη ζωή του να ­καταρρέει και τον ίδιο να αδυνατεί να περιορίσει τη βία στα όρια του ρινγκ. Γι’ αυτόν τον ρόλο ο Ρόμπερτ ντε Νίρο κέρδισε επάξια το δεύτερο χρυσό αγαλματάκι της καριέρας του.

#2 «Η Βρόμικη Πόλη» (Τζον Χιούστον, 1970)

Ο σκηνοθέτης του «Γερακιού της Μάλτας» υπογράφει ένα συναισθηματικά φορτισμένο δράμα που αποδομεί τα ελαττώματα της αντρικής ψυχολογίας. Ο Στέισι Κιτς, ενώ βρίσκεται στη δύση της καριέρας του, αποκτά μια ιδιαίτερη σχέση με τον επίσης μποξέρ και πολύ νεότερό του Τζεφ Μπρίτζες. Η ανάγκη για επιβεβαίωση, το υπαρξιακό άγχος και η ροπή στις αυτοκαταστροφικές συνήθειες είναι τα βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του Κιτς, ο οποίος βρίσκει στο μποξ μια τελευταία ευκαιρία να ανακάμψει. Ο Χιούστον υιοθετεί μια αντισυμβατική για το είδος σκηνοθεσία, η οποία κορυφώνεται στο αναπάντεχο και αξέχαστο φινάλε του φιλμ.

#3 «Million Dollar Baby» (Κλιντ Ίστγουντ, 2004)

Η πυγμαχία είναι συνυφασμένη με το αντρικό σώμα και την επίδειξη ισχύος, αρρενωπότητας και ρώμης. Με αυτήν τη διαχρονική παραδοχή κοντράρεται η πρωταγωνίστρια της ταινίας Χίλαρι Σουάνκ, η οποία προτού φορέσει γάντια κρατούσε δίσκους φαγητού. Κυριολεκτικά από το πουθενά και χωρίς εμπειρία, με προπονητή τον ίδιο τον Ίστγουντ, καταφέρνει να αναδειχτεί πρωταθλήτρια και να φτιάξει μια αξιοπρεπή ζωή. Σε αντίθεση όμως με τους συνηθισμένους μποξέρ σινε-ήρωες, όταν έρθουν τα πάνω κάτω, η ηρωίδα ξέρει πότε να ρίξει λευκή πετσέτα, έτσι ώστε να φύγει με το κεφάλι ψηλά. Ο Ίστγουντ ενορχηστρώνει ένα βαθιά συναισθηματικό trip, το οποίο κορυφώνεται στο σπαρακτικό φινάλε και, σε συνδυασμό με τις σκηνοθετικές αρετές και την αποκαλυπτική ερμηνεία της Σουάνκ, ανατρέπει τις συμβάσεις των ταινιών πυγμαχίας. Κάπως έτσι, το «Million Dollar Baby» έφτασε τα 4 Όσκαρ (καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, α΄ γυναικείου και β΄ αντρικού ρόλου).

#4 «Rocky» (Τζον Τζ. Άβιλντσεν, 1976)

Το φιλμ που έθεσε τις βάσεις του αφηγηματικού μοτίβου των ταινιών πυγμαχίας και μας σύστησε στον larger than life ήρωα Ρόκι Μπαλμπόα. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο και στο σενάριο, ο Σιλβέστερ Σταλόνε αντιμετωπίζει το ρινγκ σαν μια μοναδική ευκαιρία να αποδείξει ο Ρόκι την αξία του και να δραπετεύσει από μια φτωχή καθημερινότητα ημιπαρανομίας και αβεβαιότητας. ­Σημασία εδώ δεν έχει η νίκη, αλλά η επίδειξη θάρρους και αντοχής. Ακόμη, ο Ρόκι μετατράπηκε σε έναν working class hero, έναν απόκληρο χωρίς τίποτα, που διεκδίκησε τα πάντα, εμφυσώντας την ελπίδα στα εκατομμύρια των θεατών που έχουν ­παρακολουθήσει έκτοτε την ταινία. Το «Rocky» έκανε απροσδόκητη επιτυχία όταν κυκλοφόρησε κι έμελλε αργότερα να κερδίσει 3 Όσκαρ (καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, μοντάζ) και να αποκτήσει επτά σίκουελ, φτιάχνοντας ένα μοναδικό πυγμαχικό σινε-franchise.

#5 «Δάφνες στο Ρινγκ» (Ρόμπερτ Ρόσεν, 1947)

Η σωματική και ψυχική φθορά που προκαλεί αναπόφευκτα στους πυγμάχους το άθλημά τους πρωταγωνιστεί στο καθηλωτικό φιλμ νουάρ του Ρόσεν, όπως προδίδει και ο πρωτότυπος τίτλος «Body and Soul». Ένας αυτοδημιούργητος μποξέρ (Τζον Γκάρφιλντ) απολαμβάνει την αναγνώριση εντός κι εκτός ρινγκ, όταν σταδιακά οι δυνάμεις του τον εγκαταλείπουν εξαιτίας των διαδοχικών αγώνων. Καθώς γκάνγκστερ τον πλησιάζουν για να στήσουν παιχνίδια, εκείνος συνειδητοποιεί τη θνητότητά του και αντιμετωπίζει πια κυνικά τη μοίρα του. Αυτή είναι η τραγικότητα που βρίσκεται στην καρδιά του μποξ. Την ίδια στιγμή της απόλυτης επίδειξης δύναμης, ο αεικίνητος μαχητής χάνει σημαντικό κομμάτι της δικής του και πλησιάζει την ημερομηνία λήξης. Γι’ αυτό ο Γκάρφιλντ απαντά περιφρονητικά στον γκάνγκστερ που τον απειλεί: «Γιατί, τι θα κάνεις; Θα με σκοτώσεις; Όλοι θα πεθάνουμε».

#6 «The Fighter» (Ντέιβιντ Ο. Ράσελ, 2010)

Εδώ το μποξ είναι οικογενειακή υπόθεση. Ο Ράσελ εμπνέεται από τα αδέρφια πυγμάχους Μίκι Γουόρντ και Ντίκι Έκλαντ και αντιμετωπίζει το μποξ ως ένα μέσο συγχώρεσης και κάθαρσης. Οι Μαρκ Γουόλμπεργκ και Κρίστιαν Μπέιλ, στους αντίστοιχους ρόλους, συμβολίζουν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο πρώτος βρίσκεται στο δρόμο για την κορυφή, ενώ ο τελευταίος εθισμένος στα ναρκωτικά θέλει να κερδίσει το χρόνο που σπατάλησε έξω από το ρινγκ. Μεγάλο ατού της ταινίας οι συναρπαστικές ερμηνείες, με δύο εξ αυτών να αποσπούν το αντίστοιχο Όσκαρ (Μπέιλ και Μελίσα Λίο).

#7 «Champion» (Μαρκ Ρόμπσον, 1949)

Να μια ασυνήθιστη περίπτωση κινηματογραφικού μποξέρ. Ο πρωταγωνιστής Κερκ Ντάγκλας ενσαρκώνει τον αντιήρωα Μιντζ Κέλι, έναν πυγμάχο με μοναδικό στόχο τη φήμη και τα πλούτη. Για να τα αποκτήσει, βγάζει νοκ άουτ κάθε έννοια δεοντολογίας και ηθικής, προδίδοντας φίλους, συναδέλφους κι ερωτικούς ­συντρόφους ώστε να φτάσει στο στόχο του, χωρίς ίχνος συμπάθειας για κάποιον πέρα από τον εαυτό του. Η τιμωρία για την απληστία του Κέλι θα έρθει από το ίδιο το σπορ που τον ανέδειξε, δίνοντας ένα οδυνηρό μα θεαματικό τέλος στην καριέρα του. Θα βρεθεί άραγε κάποιος να συμπονέσει αυτόν τον πρωταθλητή;

#8 «Η πιο Ευτυχισμένη Μέρα στη Ζωή του Όλλι Μάκι» (Γιούχο Κουοσμάνεν, 2016)

Απροσδόκητα τρυφερό και ρομαντικό πορτρέτο ενός Φινλανδού μποξέρ, ο οποίος πριν από τον πρώτο σπουδαίο αγώνα της καριέρας του δεν είχε να αντιμετωπίσει τους προσωπικούς του δαίμονες ή κάποιον εθισμό, αλλά τον έρωτα! Στο γυρισμένο σε 16 mm φιλμ δράμα, ο πρωταγωνιστής (ο οποίος είναι υπαρκτό πρόσωπο) καλείται να ζυγίσει τις προσωπικές επιθυμίες, τις προσδοκίες μιας χώρας που κουβαλά στις πλάτες του και την κυνική λογική του αυστηρού επαγγελματισμού που κυριαρχεί στο άθλημα. Η γλυκιά αναποδιά του έρωτα προγραμματίζει από την αρχή τη ζωή του Μάκι, ο οποίος πρέπει να αποφασίσει ποια μάχη προτιμά να δώσει. Η σκηνοθεσία του Κουοσμάνεν δημιουργεί μια feelgood ατμόσφαιρα, η οποία προδίδει τη θαλπωρή που μπορεί να κρύβει στην καρδιά του ένας αθλητής, ο μοναδικός σκοπός του οποίου είναι η συντριβή του αντιπάλου.

#9 «The Boxer» (Τζιμ Σέρινταν, 1997)

Έπειτα από μια ζωή ανεξέλεγκτης βίας κι έχοντας περάσει 14 χρόνια πίσω από τα κάγκελα, ο πρώην πυγμάχος και μαχητής του IRA Ντάνι Φλιν (Ντάνιελ Ντέι Λιούις) αποφυλακίζεται. Η επιστροφή του στο Μπέλφαστ δεν είναι ανέφελη, καθώς αποφασίζει να απομακρυνθεί από την οργάνωση και να ακολουθήσει μια ήσυχη ζωή διοργανώνοντας αγώνες μποξ. Ένας άνθρωπος, ο οποίος ξέρει μόνο να μάχεται, θα πρέπει τώρα να δώσει τον πιο έξυπνο αγώνα της ζωής του με φόντο μια εκρηκτική πολιτική κατάσταση την οποία ο Σέρινταν διαχειρίζεται με προσοχή.

#10 «Ali» (Μάικλ Μαν, 2001)

Ο καλύτερος μποξέρ όλων των εποχών, ένας από τους ικανότερους αθλητές στην ιστορία, ο άνθρωπος που έκανε την πυγμαχία διάσημη ανά τον πλανήτη. Ο Κάσιους Κλέι Τζούνιορ δημιούργησε την περσόνα του Μοχάμεντ Άλι αμφισβητώντας τους κανόνες εντός κι εκτός ρινγκ. Έφτασε στην κορυφή επειδή αρνήθηκε να συμβιβαστεί κι έμεινε εκεί επειδή δεν έκανε εκπτώσεις στα πιστεύω του. Η ταινία, με τον Γουίλ Σμιθ στον ρόλο του Άλι, επικεντρώνεται στην περιπετειώδη δεκαετία που τον έκανε σταρ (1964-74). Οι επίμαχες δηλώσεις, η σχέση του με τον Μάλκολμ Χ, οι θανατηφόρες γροθιές και η προσωπική ζωή του έρχονται σε πρώτο πλάνο, για να συνθέσουν το πορτρέτο αυτής της πληθωρικής προσωπικότητας. Ο Άλι ενσαρκώνει όλα όσα είναι το μποξ: απίστευτη δύναμη, κοφτερό μυαλό αλλά κι ένα εντέλει κατεστραμμένο σώμα. Τα τελευταία πολλά χρόνια της ζωής του έπασχε από Πάρκινσον, η ασθένεια όμως δεν έσπασε το ηθικό του και η κληρονομιά που άφησε στο άθλημα παραμένει αξεπέραστη.

Έξτρα γύρος ταινιών

Δε θα μπορούσαμε να μη αναφερθούμε στα «Φώτα της Πόλης» (1931), στα οποία, ενσαρκώνοντας τον αγαπημένο Σαρλό, ο Τσάρλι Τσάπλιν συμφωνεί να παλέψει σε ένα στημένο αγώνα πυγμαχίας για να βοηθήσει με το χρηματικό έπαθλο την τυφλή γυναίκα που αγαπά. Ο έρωτας βρίσκεται στο επίκεντρο και της επόμενης βωβής ταινίας, «The Ring» (1927) του Άλφρεντ Χίτσκοκ, που αφηγείται την πυγμαχική μονομαχία δύο αντρών ερωτευμένων με την ίδια γυναίκα. Σε διαφορετικό κλίμα και με πρόδηλο κοινωνικό σχόλιο, στο θαρραλέο «The Great White Hope» (Μάρτιν Ριτ, 1970) ένας μαύρος μποξέρ και η λευκή γυναίκα του βγάζουν νοκ άουτ το ρατσισμό εντός κι εκτός ρινγκ.