Τα 90s αντεπιτίθενται! Το «Trainspotting» έχει ένα σίκουελ που ξεσηκώνει…

Ένας ανεξίτηλος σινε-μύθος επιστρέφει στην οθόνη για να μας θυμίσει το φρέσκο κινηματογραφικό αέρα που έφερε στα ’90s και την επίδραση που είχε στην ελληνική νεολαία του τότε αλλά και για να δημιουργήσει παράλληλα την αίσθηση ότι ο Ντάνι Μπόιλ και η σκοτσέζικη παλιοπαρέα του μπορεί να ξανακάνουν θαύματα.

Σχεδόν όλοι οι συνομήλικοί μου έχουν να διηγηθούν μια ιστορία για το «Trainspotting». Σε ποια αίθουσα το είδαν, σε ποιο σημείο έκλεισαν τα μάτια τους γιατί δεν άντεχαν άλλο τη θέα της βελόνας, σε ποιο κλαμπ χόρεψαν για πρώτη φορά το «Born Slippy», τον φίλο βιντεοκλαμπά που τους το κράτησε για να το νοικιάσουν πρώτοι και μια ιστορία που περιλάμβανε «μια τουαλέτα πιο βρόμικη και από την πιο βρόμικη της Σκοτίας»... Για τη γενιά που είναι σήμερα 35-45 χρόνων, στην οποία ανήκω κι εγώ, το «Trainspotting» δεν είναι απλώς μια ταινία, αλλά ένα βαθύ κινηματογραφικό βίωμα. Εφιάλτης και όνειρο μαζί. Ένα φιλμ που έστρωσε το χαλί στο millennium, ρίχνοντας αυλαία στον θαυμαστό 20ό αιώνα και τους ήρωές του.

Το 1996 η Δύση πνιγόταν από ένα αίσθημα ακατάσχετης αισιοδοξίας. Η πτώση του Τείχους­, το εκνευριστικό σφύριγμα του Κλάους Μάινε στο «Wind of change», η ακμαία αγορά, η μακροημέρευση της μεσαίας τάξης, τα δημοκρατικά προτάγματα που ήταν ακόμη ζωντανά, η πρόσφατη κατάργηση του διαβατηρίου μέσα στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και γενικότερα μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα ελευθερίας δημιουργούσε μια ηδονική κοινωνική μέθη. Μια ταινία από τη Μεγάλη Βρετανία ανάλαβε να μας προσγειώσει ανώμαλα στην πραγματικότητα του ερχόμενου 21ου αιώνα, μεταφέροντάς μας απότομα στο μέλλον...

Το μυθιστόρημα του Έρβιν Γουέλς «Trainspotting» μεταφέρθηκε από τον Ντάνι Μπόιλ στην οθόνη με πρωτόγνωρη­ ορμή, θάρρος και πάθος. Ο Άγγλος­ σκηνοθέτης δεν είχε καμία διάθεση να αναπαραγάγει τις ξεπερασμένες προσεγγίσεις δαιμονοποίησης των ναρκωτικών και της νεολαίας που ξεσάλωνε στα rave parties. Αντίθετα παρουσίασε με ιλιγγιώδη ταχύτητα, κινηματογραφική τόλμη και διαβολεμένα τριπαρισμένη αφήγηση τη σκληρή πραγματικότητα της «χαμένης γενιάς» που γέννησε ο θατσερισμός στο πρώην αποικιοκρατικό Ηνωμένο Βασίλειο.

Στο «Trainspotting» οι τεκέδες του Εδιμβούργου απεικονίστηκαν ως στοιχειωμένα άσυλα ενός περιθωρίου που δεν διέθετε τα εφόδια, τις αντοχές, το τσαγανό, κάποιο όραμα ή τη διάθεση για να τρέξει στο καπιταλιστικό σπριντ που του προσφερόταν. Γι’ αυτό­ και το «Choose life», το διάσημο­ μότο του φευγάτου αγγλικού δράματος, «Διάλεξε ζωή, διάλεξε δουλειά, διάλεξε καριέρα, διά­λεξε οικογένεια, διάλεξε μια μεγάλη κωλοτηλεόραση», μετατράπηκε σε αντικομφορμιστικό πρόταγμα μιας νεολαίας που γαλουχήθηκε με το θατσερικό «There is no alternative».

Η ελληνική ιδιομορφία των ’90s

Αυτά, βέβαια, συνέβαιναν στη μακρινή Σκοτία. Διότι την αντίστοιχη εποχή τα πράγματα στην Ελλάδα ήταν αρκετά διαφορετικά. Όχι ότι δεν υπήρχαν ηρωινομανείς. Κάθε άλλο, αφού στα ’90s η πρέζα χάνει οριστικά το «αντισυμβατικό» περιτύλιγμα (Εξάρχεια, Σιδηρόπουλος, πανκ, κ.ά.) της προηγούμενης δεκαετίας, για να αποκτήσει μια αυτόνομη νοσηρή κουλτούρα φυγής, στενές σχέσεις με την ανομία και νέες εξαθλιωμένες πιάτσες στο υποβαθμισμένο downtown. Μιλάμε φυσικά για το κοινωνικοοικονομικό μεταίχμιο στο οποίο βρισκόταν η χώρα, σε αντίθεση με τη Μεγάλη Βρετανία, που είχε χαράξει τη σύγχρονη πορεία της από τη δεκαετία του ’80.

Στην Ελλάδα υπήρχε από τη μία πλευρά ο lifestyle νεοπλουτισμός της πόρτας στο κλαμπ, των υποπροϊ­όντων του σκυλάδικου, του νεοσυντηρισμού που είχε αρχίσει να σχηματοποιείται, του (και καλά αθώου αισθητικού) ρατσισμού που γεννιόταν απέναντι στους νεοφερμένους Αλβανούς μετανάστες, όλα αυτά φυσικά τρομπαρισμένα από τη χρηματιστηριακή φούσκα και τα παχυλά νούμερα­ μιας πλασματικής οικονομίας. Από την άλλη, υπήρχε μια νεολαία που ασφυκτιούσε μέσα σε αυτό το περιβάλλον και ψαχνόταν να βρει την ταυτότητά της, κοιτάζοντας προς τα έξω, σε μια εποχή που –ας μην το ξεχνάμε­– το internet έτρεχε με το ζόρι με 28.800 Mbps και αυτό όταν δεν μιλούσε το σταθερό...

Το απολιτίκ σκηνικό και τα νέα μουσικά ρεύματα (indie, electro, alternative, trance κ.ά.) έσπασαν τα στεγανά των παλιών «φυλών», δημιουργώντας νέα ρεύματα και μείξεις. Από το Ρόδον FM, το ελεύθερο Mtv, την αναλυτική χαρτογράφηση του nightlife από το «α», το περιοδικό «01», το «Mad» και το «Avant-Garde» της Συγγρού­ αλλά και το «+Soda» μέχρι τα μυθικά rave parties στα Οινόφυτα, η ψαγμένη νεολαία ρουφά­ σαν σφουγγάρι ό,τι πολιτισμικά­ καινούργιο φτάνει σε αυτό­ το απομακρυσμένο κομμάτι της Νοτιο­ανατολικής Μεσογείου. Το «Trainspotting» έρχεται ακριβώς εκείνη τη στιγμή που ένα μικρό, αλλά δυναμικό κομμάτι νεολαίας προσπαθεί να φτιάξει μια νέα, προοδευτική και πιο ευρωπαϊκή ταυτότητα – με όση αφέλεια και κενοδοξία περιείχε αυτή η προσπάθεια.

Μάλιστα, η απόφαση του εισαγγελέα Ισίδωρου Ντογιά­κου να επιτρέψει την κυκλοφορία της ταινίας στη χώρα μας παρά τη συντηρητική υστερία που επικράτησε, χαρακτηρίζοντάς τη «διαφημιστικό ναρκωτικών», λειτούργησε απελευθερωτικά στην αγκυλωμένη πραγματικότητα του τότε. Κάπως έτσι το «Trainspotting» έγινε σημείο αναφοράς για την εναλλακτική Αθήνα, μια ταινία που μας έκανε να μη νιώθουμε εξόριστοι από τις πολιτισμικές ζυμώσεις που συνέβαιναν μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά μας, αλλά αντίθετα κοινωνοί του καινούργιου που έρχεται με φόρα. Μόνο που αυτή η απονήρευτη νεανική αισιοδοξία δεν κράτησε πολύ.

Διάλεξε ζωή... ξανά!

Οι ήρωες της πρώτης ταινίας, οι Ρέντον, Σικ Μπόι, Σπαντ, Ντάιαν­ και Μπέγκμπι, δεν έχουν ξεχαστεί είκοσι ολόκληρα χρόνια μετά την εμφάνισή τους στην οθόνη. Οι πρωταγωνιστές του «Trainspotting», μιας εκ των πιο ζωντανών κι επίκαιρων αφηγήσεων του σύγχρονου σινεμά, πέρασαν αυτόματα στην παγκόσμια ποπ κουλτούρα. Κι εκεί βρίσκονται σήμερα. Η χαρακτηριστική ασπρόμαυρη αφίσα της ταινίας με το πορτοκαλί logo, κρέμεται ακόμη σε δωμάτια και μαγαζιά, είναι φόντο σε desktop και οι γραφίστες συνεχίζουν να την «πειράζουν». Όπως μαρτυρά και ο δημιουργός του ανεπανάληπτου νεανικού hit Ντάνι Μπόιλ­: «Φλερτάριζα για καιρό με την ιδέα του σίκουελ. Και η αιτία είναι οι αμέτρητες ερωτήσεις που μου έχουν κάνει στις συνεντεύξεις σχετικά με το “Trainspotting”».

Υπήρχαν όμως δύο βασικά εμπόδια που δυσκόλευαν την επιθυμία του Άγγλου σκηνοθέτη να επιστρέψει κινηματογραφικά στο Εδιμβούργο. Το πρώτο είναι μια μεγάλη παρεξήγηση που δημιουργήθηκε μεταξύ του Γιούαν ΜακΓκρέγκορ και του ίδιου και κράτησε για περίπου μία δεκαετία. Στην «Παραλία» (2000) ο Σκοτσέζος­ ηθοποιός αντικαταστάθηκε με διαδικασίες-εξπρές από τον Λεονάρντο ντι Κάπριο, με σκοπό να εξασφαλιστούν επιπλέον κεφάλαια για τα γυρίσματα. Ο άκομψος τρόπος με τον οποίο έγινε η αλλαγή ψύχρανε τις σχέσεις των δύο αντρών, οι οποίοι μέχρι το 2009 δεν μιλούσαν καν μεταξύ τους. Η δεύτερη δυσκολία είχε να κάνει με την άποψη του Μπόιλ ότι οι ηθοποιοί του θα έπρεπε να είναι εμφανώς γερασμένοι για να δικαιολογήσουν ένα νέο middle age δράμα. Όσο τα εικοστά γενέθλια από την κυκλοφορία του «Trainspotting» πλησίαζαν τόσο το όραμα ενός σίκουελ ωρίμαζε στο μυαλό των συντελεστών του.

Η επιστροφή του ασώτου

Το 2002 ο Έρβιν Γουέλς εξέδωσε το «Πορνό», τη λογοτεχνική συνέχεια του «Trainspotting». Από τότε η δημιουργική παρέα­ του σκοτσέζικου κινηματογραφικού μύθου προσπάθησε αρκετές φορές να γράψει ανεπιτυχώς το σενάριο ενός σίκουελ που θα πατούσε αφηγηματικά σε αυτό. Ο σεναριογράφος της πρώτης ταινίας Τζον Χοτζ, έπειτα από αρκετούς συγγραφικούς πειραματισμούς, αποφάσισε να κρατήσει από το «Πορνό» μόνο τη βασική ιδέα της ασυγκράτητης μανίας του Σικ Μπόι και του Μπέγκμπι να εκδικηθούν τον Ρέντον για την αρπαγή της τσάντας και να αλλάξει σχεδόν όλα τα υπόλοιπα.
Έτσι στο «Τ2 Trainspotting» εμφανίζεται και πάλι ο Μαρκ Ρέντον, ο οποίος επιστρέφει στο Εδιμβούργο ύστερα από δύο δεκαετίες στο Άμστερνταμ. Αυτό που συναντά, βέβαια, δεν διαφέρει και πολύ από αυτό που άφησε πίσω του. Ο Σπαντ (Γιούαν Μπρέμνερ) αδυνατεί να ξεκολλήσει από το παρελθόν, ο Σικ Μπόι (Τζόνι Λι Μίλερ) εξακολουθεί να χρησιμοποιεί κάθε θεμιτό και κυρίως αθέμιτο μέσο για να κονομήσει, ενώ ο Μπέγκμπι (Ρόμπερτ Καρλάιλ) βρίσκεται εκεί που του αξίζει – στη στενή.

Η επιστροφή του «άσωτου υιού» θα σημάνει την επανένωση της παρέας, η οποία οργανώνει μια ολοκαίνουργια κομπίνα χωρίς να έχει ξεπεράσει ποτέ την προδοσία. Η παρουσία της νεαρής Βουλγάρας φίλης του Σικ Μπόι, της Βερόνικα, θα περιπλέξει τα πράγματα, αφού οι αφυδατωμένοι από κάθε σκοπό μεσήλικοι προσπαθούν να ρουφήξουν τους χυμούς της νιότης της.

Ο Ντάνι Μπόιλ σοφά ρίχνει ρυθμούς και σκάβει κάτω από την επιφάνεια των ηρώων του, κάνοντάς τους πιο ώριμους και συναισθηματικούς. Όμως οι άνθρωποι δεν αλλάζουν εύκολα. Έτσι η σκοτσέζικη παρέα κάθε φορά που προσπαθεί να ξεπεράσει τη βαθιά κρίση της μέσης ηλικίας προσκρούει στο αμαρτωλό παρελθόν της. Ο σκηνοθέτης δεν κρύβει την ικανοποίησή του για το αποτέλεσμα του «T2», δείχνοντας ταυτόχρονα πιο ώριμος από ποτέ: «Τόσα χρόνια χρησιμοποιούσα τη γελοία δικαιολογία ότι οι ηθοποιοί μου δεν ήταν έτοιμοι για μια δεύτερη ταινία επειδή δεν έδειχναν αρκετά γερασμένοι. Τώρα, βλέποντας το σίκουελ, κατάλαβα ότι εγώ δεν ήμουν έτοιμος λόγω της δικής μου ηλικίας. Συνειδητοποίησα ότι πρέπει να έχεις ένα λόγο για να κάνεις ένα φιλμ. Αυτός ήταν ο λόγος που περίμενα τόσα χρόνια».

Το κουαρτέτο των πρωταγωνιστών

Σπάντ

Ο «καλούλης» της παρέας δεν μπορεί να κόψει με τίποτα την πρέζα. Παραμένει αδιόρθωτο σούπερ τζάνκι και προσπαθεί να ζήσει με επιδόματα.

Μάρκ

Take the mοney and run... Ο άνθρωπος που πρόδωσε την παρέα επιστρέφει από το Άμστερνταμ, περνώντας μια βαθιά κρίση μέσης ηλικίας.

Σικ Μπόι

Το ξανθό μαλλί δεν άλλαξε. Ούτε και οι απέλπιδες προσπάθειές του να πιάσει την καλή, έχοντας τώρα στη δούλεψή του την καυτή Βερόνικα.

Μπέγκμπι

Είναι στη στενή και δεν μπορεί να ηρεμήσει – γιατί πότε μπορούσε; Τώρα όμως δραπετεύει και αρχίζει να κάνει μπίζνες με τον γιο του το... κολεγιόπαιδο.

14 φετίχ των αθηναϊκών ’90s πέρα από το «Trainspotting»

1.Grunge
Το μουσικό ρεύμα που σάρωσε τη δεκαετία με τους Nirvana, Pearl Jam, Soundgarden και τόσα άλλα γκρουπ. Επίσης ο Κερτ Κομπέιν απενοχοποίησε τις τρύπιες μπλούζες, τα άπλυτα μαλλιά και το να φοράς τη ζακέτα του παππού.

2.«Shopping and Fucking»
Το «Trainspotting» του θεάτρου ήρθε ένα χρόνο μετά στο Αμόρε. Ήταν η πρώτη επαφή του ελληνικού κοινού με το In-yer-face theatre του Μαρκ Ρέιβενχιλ, με την παράσταση του Θωμά Μοσχόπουλου να μετατρέπεται σε αθηναϊκό αστικό μύθο.

3.Trancemania
Τα δωδεκάωρα πάρτι με τους ντυμένους με Front μπλούζες ravers απλώθηκαν σε όλη την Αθήνα, από το «Battery» στον Κηφισό μέχρι το Άλσος στην Ευελπίδων και τις παραλίες.

4.Στέρεο Νόβα
Το συγκρότημα που ανέτρεψε το μουσικό σκηνικό. Οι «Στέρεο Νόβα είναι η νέα τάξη που χτυπάει», με τους παραληρηματικούς στίχους του Κωνσταντίνου Βήτα να δένουν με τα acid beats.

5.Δισκάδικα του κέντρου
Περαντζάδες με σακούλες γεμάτες βινίλια, από το Metropolis στην Πανεπιστημίου προς το Virgin στη Σταδίου, με απαραίτητη στάση στα «Wendy’s» για τετράγωνο μπιφτέκι.

6.«Πριν Χτυπήσει το Κουδούνι»
Τα κορίτσια ερωτευμένα με τον Ζακ και τα αγόρια με την Κέλι. Μια τηλεοπτική σειρά που έκανε μόδα τα oversized σακάκια στους άντρες και μας έμαθε τη λέξη «φοριαμός».

7.Παπουτσομανία
Η μανία με τα labels έχει χτυπήσει κόκκινο... Είτε κίτρινο Timberland, είτε Martins, είτε Reebok Pump (το φουσκώνεις λιγάκι πλιζ, ρε φίλε, να το δω;), όλοι σε κοιτούσαν στα πόδια.

8.Πίστα στο «Mad»
Τα ’80s αποτελούσαν μακρινό παρελθόν και η πίστα είχε πλέον καταργηθεί... Όχι παντού όμως, αφού στο κλαμπ της Συγγρού η στρογγυλή επιφάνεια στο κέντρο του μαγαζιού γέμιζε από indie popers που ξέδιναν με Stone Roses, Pulp, Happy Mondays.

9.Τρύπες στο «Ρόδον»
Τα 12 μποφόρ moshing στο «Δεν Χωράς Πουθενά» ήταν κάτι που έπρεπε να ζήσεις.

10.Village Μαρούσι
Τα εγκαίνια του πολυκινηματογράφου στην οδό Φραγκοκκλησιάς το 1997 άλλαξαν μια για πάντα τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε σινεμά. H επέλαση του multiplex είχε μόλις ξεκινήσει.

11.Νύχτες Πρεμιέρας
Το όνειρο του Γιώργου Τζιώτζιου παίρνει σάρκα και οστά και το περιοδικό «Σινεμά» ιδρύει ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ που αποτέλεσε άμεσα κομμάτι της εναλλακτικής κουλτούρας.

12.ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «01»
Βιωματικά ρεπορτάζ από τα Οινόφυτα, την Ίο, αφιερώματα σε underground μαγαζιά και σκηνές... Πάντα μέσα στα πράγματα.

13.Κινητό παντόφλα
Το κινητό τηλέφωνο μπαίνει στη ζωή μας, ενώ ταυτόχρονα το σταθερό αρχίζει να ξεπερνιέται. Μόνο που τα πρώτα πανάκριβα Motorola που έφεραν Panafon και Telestet έπρεπε να πηγαίνεις γυμναστήριο για να τα σηκώσεις.

14.«+Soda»
Μετά το κλείσιμό του γκρέμισαν το κτίριο στο Γκάζι. Και καλά έκαναν. Στον τεράστιο dance μύθο άξιζε ο ξαφνικός θάνατος και όχι η φθορά.