«Η Ρόζα της Σμύρνης»: Μια ταινία που μιλάει για τον άνθρωπο

Ερωτική ιστορία δύο εποχών και αποκαλυπτικό ταξίδι στο παρελθόν, το φιλμ του Γιώργου Κορδέλλα κυκλοφορεί στις αίθουσες την Πέμπτη 22/12. Πρόκειται για μια φιλόδοξη εγχώρια παραγωγή, η οποία υπόσχεται να μας συγκινήσει ξετυλίγοντας το κουβάρι μιας καλά κρυμμένης ιστορίας που ξεκινά από τη Σμύρνη του ’22 για να φτάσει στην Αθήνα του ’80.

Το ανεπίσημο κινηματογραφικό lunch της «Ρόζας της Σμύρνης» ήταν ένα από εκείνα τα μεσημέρια Παρασκευής που σε βοηθούν να «σβήσεις» με τον καλύτερο τρόπο μια φορτωμένη εβδομάδα. Οι παραγωγοί της ταινίας μάς προσκάλεσαν σε ένα εστιατόριο της Αγίας Παρασκευής για να μας τρατάρουν μικρασιατικούς μεζέδες, αλλά κυρίως για να συνομιλήσουμε με τους συντελεστές της μεγάλης ελληνικής παραγωγής. Υποβοηθούμενη από τη χαλαρή ατμόσφαιρα, την παλιακή μυρωδιά του ελληνικού καφέ, τα ανατολίτικα μπαχαρικά αλλά και το χουνκιάρ μπεγεντί που έσπαγε τη μύτη, η κουβέντα δεν απέκτησε ποτέ τον άκαμπτο «δημοσιογραφικό χαρακτήρα» ο οποίος σκοτώνει την αμεσότητα και αφυδατώνει το ενδιαφέρον. Ο σκηνοθέτης Γιώργος Κορδέλλας, οι πρωταγωνιστές Τάσος Νούσιας, Ευγενία Δημητροπούλου, Λήδα Πρωτοψάλτη, Γιούλικα Σκαφιδά, Πέτρος Λαγούτης και ο συνθέτης της πρωτότυπης μουσικής Δημήτρης Παπαδημητρίου κάθισαν στο κεντρικό τραπέζι του μαγαζιού­ για να τα πουν με τους καλεσμένους δημοσιογράφους. Όπως μπορείτε να συμπεράνετε, η συζήτηση που ακολούθησε ήταν πιο γευστική και πικάντικη από τις συνηθισμένες.

«Ρόζα», μια προσωπική υπόθεση

Ο Γιώργος Κορδέλλας ήταν αυτός που μας καλωσόρισε στο μυρωδάτο event, κάνοντας σαφές από την αρχή ότι η «Ρόζα της Σμύρνης» υπήρξε από την πρώτη στιγμή ένα προσωπικό κινηματογραφικό στοίχημα. «Έτυχε να διαβάσω το μυθιστόρημα “Ισμαήλ και Ρόζα” του Γιάννη Γιαννέλλη-Θεοδοσιάδη τη χρονιά που κυκλοφόρησε, περίπου πριν από δέκα χρόνια. Κατευθείαν διαπίστωσα ότι η ιστορία του μπορούσε να γίνει ένα πολύ ωραίο σενάριο. Απευθυνθήκαμε στον ίδιο τον συγγραφέα και αποκτήσαμε άμεσα τα δικαιώματα του βιβλίου. Το σενάριο άλλαξε πολλές μορφές τα χρόνια που ακολούθησαν, για να καταλήξουμε σε αυτό που θα δουν οι θεατές στην οθόνη». Στο ξεκίνημα της ταινίας γνωρίζουμε τον κεντρικό ήρωα, τον Δημήτρη, έναν αρχιτέκτονα με πάθος συλλέκτη, ο οποίος ξεκινά μια έκθεση για τον πολιτισμό των ελληνικών κοινοτήτων στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης πριν από την καταστροφή της.

Το θερμό επεισόδιο που συμβαίνει μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1987 αναγκάζει κάποιους χορηγούς και συλλέκτες να αποσύρουν τα εκθέματά τους. Παρότι η έκθεση μένει ουσιαστικά ξεκρέμαστη, ο Δημήτρης πεισμώνει και δεν εγκαταλείπει την προσπάθειά του. Γι’ αυτό ταξιδεύει στη Σμύρνη και στα παλιατζίδικά της, όπου ανακαλύπτει το ματωμένο νυφικό της Ρόζας, το οποίο μετατρέπεται σε σύμβολο της έκθεσης. Η γνωριμία του με την εγγονή της, τη Μαριάννα, θα εμπλέξει συναισθηματικά κι ερωτικά τον αρχιτέκτονα σε αυτήν την περιπετειώδη αναζήτηση. «Κάναμε γυρίσματα στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη. Ειδικά η Κωνσταντινούπολη είναι μια μαγική πόλη που κρύβει ακόμη και σήμερα υπέροχες εικόνες. Όλοι οι Έλληνες έχουν συναισθηματικούς δεσμούς μαζί της άσχετα με το αν κατάγονται από εκεί ή όχι», συμπληρώνει ο Γιώργος Κορδέλλας, προτού δώσει το λόγο στην εμβληματική πρωταγωνίστριά του Λήδα Πρωτοψάλτη.

Μια πολυεπίπεδη ερωτική ιστορία

Το άκουσμα της φωνής της έκανε τα πηγαδάκια να σωπάσουν και τράβηξε τη ματιά από τα –και καλά– «έξυπνα» κινητά μας. Το ηχόχρωμα της Λήδας Πρωτοψάλτη σε αναγκάζει να κοιτάξεις προς το μέρος της… «Αυτή η ταινία μιλάει για τον άνθρωπο. Ας μη γελιόμαστε», ήταν τα πρώτα λόγια της Ελληνίδας μεγάλης ηθοποιού, η οποία εντόπισε χωρίς περιστροφές το στίγμα της ταινίας. Συνέχισε κάνοντας μια σύντομη, περιεκτική περιγραφή του ρόλου της. «Η Ρόζα που ερμηνεύω είναι ένας βράχος. Μια θηριώδης γυναίκα. Μην περιμένετε να δείτε τρομερά πράγματα. Μαζί με τον Γιώργο αποφασίσαμε να απεικονίσουμε τη Ρόζα στην οθόνη σαν μια “κανονική” γυναίκα, που κρύβει προσεκτικά το τραυματικό παρελθόν της». Μετά το χαμό του γιου και της νύφης της η Ρόζα μεγαλώνει την ορφανή εγγονή της Μαριάννα, «μια κοπέλα που ζει κάτω από τις υπερπροστατευτικές φτερούγες της γιαγιάς της, προσπαθώντας να χαράξει μια δική της πορεία», διευκρινίζει η Ευγενία Δημητροπούλου που την υποδύεται.

Και συμπληρώνει: «Η νεαρή εικαστικός κάνει την προσωπική της επανάσταση ξετυλίγοντας μαζί με τον αρχιτέκτονα Δημήτρη το κουβάρι της ιστορίας της Ρόζας εν αγνοία της». Ήρωας της ερωτικής ιστορίας είναι ο διοργανωτής της έκθεσης Δημήτρης, ο οποίος, σύμφωνα με τον Τάσο Νούσια που τον ερμηνεύει, ψαχουλεύει το παρελθόν για να λύσει προσωπικά προβλήματα που τον ταλαιπωρούν στο παρόν. «Το ταξίδι στην Τουρκία τον οδηγεί να αναθεωρήσει τη στάση του απέναντι στους γείτονες με έναν εξαιρετικά λυτρωτικό και ανθρώπινο τρόπο. Έτσι το έργο αποκτά το μέγεθος και τη δομή μιας τραγωδίας εν εξελίξει». Ερωτική ιστορία λοιπόν ή τραγωδία; Ταξίδι αυτογνωσίας ή επούλωσης πληγών; Ο σκηνοθέτης Γιώρ­γος Κορδέλλας είναι αυτός που αναλαμβάνει να βάλει τα πράγματα στη θέση τους: «Η “Ρόζα της Σμύρνης” είναι μια ταινία που απευθύνεται στο πλατύ κοινό. Θέλει να πάρει μαζί της τον θεατή και να τον συγκινήσει. Αν το καταφέρουμε αυτό, νομίζω ότι έχουμε πετύχει απόλυτα το στόχο μας»...

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ

Γιώργος Κορδέλλας
«Η ταινία δεν αντιμετωπίζει το παρελθόν νοσταλγικά. Τα γεγονότα στη Σμύρνη του 1922 είναι απλώς ένα σημείο αναφοράς που μας δίνει την αφορμή να επανεξετάσουμε την ιστορική σχέση των δύο λαών».

Τάσος Νούσιας
«Οι πρόσφυγες της Σμύρνης έστησαν τη νέα Ελλάδα. Η προσφυγιά υπήρξε ένα εξαιρετικό δομικό στοιχείο. Αυτό που διέφευγε από τον ήρωα που ερμηνεύω και το οποίο συνειδητοποιεί λυτρωτικά είναι ότι δεν έχει να χωρίσει τίποτα με κανέναν».

Λήδα Πρωτοψάλτη
«Η ταινία χτυπάει στην ευαισθησία. Ο άνθρωπος ζει αναγκαστικά με το παρελθόν που κουβαλάει. Ζει και αναπνέει με την ανάμνηση. Δεν μπορείς να υπάρξεις χωρίς ανάμνηση, είτε αυτή είναι θετική είτε όχι».