«Star Wars: Η Δύναμη Ξυπνάει»: ο μύθος και η νέα εποχή του γαλαξιακού έπους

Η κυκλοφορία του έβδομου επεισοδίου της διασημότερης σειράς επιστημονικής φαντασίας όλων των εποχών, «Star Wars: Η Δύναμη Ξυπνάει» σηματοδοτεί την αναγέννηση ενός πανίσχυρου κινηματογραφικού φαινομένου με εκατομμύρια πιστούς σε ολόκληρο τον πλανήτη. Εμείς εισχωρούμε στον πυρήνα του μύθου του «Πολέμου των Άστρων», ακολουθούμε την πορεία του στη διάρκεια του χρόνου και παρουσιάζουμε τη νέα του εποχή, που έχει πλέον την υπογραφή της Disney.

Είναι σχεδόν αδύνατο να περιγράψει κάποιος την επανάσταση που έφερε το «Star Wars» στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Η σειρά ταινιών άλλαξε την πορεία της μόδας, του ντιζάιν, της λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας και εντέλει του ίδιου του μέσου: Το «Star Wars» αποτέλεσε ένα κινηματογραφικό big bang, μια πρωτοφανή έκρηξη που αναμόρφωσε τον χολιγουντιανό χάρτη και δημιούργησε νέους εμπορικούς γαλαξίες στη μεγαλύτερη βιομηχανία θεάματος στον κόσμο.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή, για να βρούμε την καλλιτεχνική Δύναμη που κρύβεται στο φαινόμενο του «Πολέμου των Άστρων». Η ιδέα του Καλιφορνέζου Τζορτζ Λούκας να φτιάξει ένα ολόκληρο κινηματογραφικό σύμπαν το οποίο θα μας μετέφερε «πριν από πολλά χρόνια, σε έναν γαλαξία πολύ πολύ μακριά» έφερε –μάλλον χωρίς να είναι στις προθέσεις του– μια βαθιά τομή στο μοντέρνο σινεμά.

Η απροσδόκητη εισπρακτική επιτυχία αποτέλεσε ένα ηχηρό παράδειγμα ότι οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας μπορούν να απευθυνθούν όχι μόνο σε μια περιορισμένη niche αγορά (μια αντίληψη που επικρατούσε για δεκαετίες στο Χόλιγουντ), αλλά σε ένα ευρύτερο κοινό. Με αυτόν τον τρόπο, το «Star Wars» σηματοδότησε την αμετάκλητη είσοδο της επιστημονικής φαντασίας στη σφαίρα του κινηματογραφικού mainstream. Την ίδια στιγμή, έγινε λάβαρο της ποπ κουλτούρας, μετατρέποντας τους ήρωές του σε αναγνωρίσιμα icons που τρύπωσαν σε κάθε τέχνη, μέσο και εμπόρευμα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι οι έξι ταινίες της σειράς έκαναν παγκόσμια εισπράξεις 4 δισ. δολαρίων –ακολουθώντας κατά πόδας το σύμπαν της Marvel, τον Χάρι Πότερ και τον Τζέιμς Μποντ–, ενώ τα έσοδα από τα προϊόντα που είχαν να κάνουν με το brand «Star Wars» (από video games μέχρι φιγούρες ηρώων) είχαν αποδώσει πάνω από 25 δισ. μέχρι το 2012! Πέρα, όμως, από τα κινηματογραφικά οικονομικά, υπάρχει και η δημιουργική πλευρά κάθε φαινομένου που γεννιέται μέσα στις αίθουσες. Τι έκανε, λοιπόν, εκατομμύρια κόσμου από τη μια άκρη του πλανήτη μέχρι την άλλη να λατρέψει τον κινηματογραφικό κόσμο που εμπνεύστηκε ο Τζορτζ Λούκας πριν από τέσσερις δεκαετίες;

Ψαγμένη διαγαλαξιακή μυθολογία

Αυτοί που βρίσκονται έξω και μακριά από την σταργουορική μυθολογία συνήθως απαξιώνουν το φαινόμενο, αρνούμενοι να αναγνώσουν το περίτεχνο δημιουργικό μωσαϊκό του. Ο Λούκας, προτού καν γυρίσει τον «Πόλεμο των Άστρων» του 1977, φρόντισε να συνθέσει σεναριακά ένα σφιχτοδεμένο κινηματογραφικό σύμπαν με θρησκευτικές, πολιτισμικές και πολιτικές αναφορές. Την προέλευση της έννοιας της Δύναμης μπορούν να διεκδικήσουν σχεδόν όλες οι θρησκείες, από το χριστιανισμό και το Άγιο Πνεύμα του μέχρι τον ασιατικό ζωροαστρισμό.

Η έννοια του καλού και του κακού ως δύο όψεων του ίδιου νομίσματος (Τζεντάι εναντίον Σιθ) πηγάζουν από το γιν γιανγκ του ταοϊσμού και τη φιλοσοφία του μανιχαϊσμού, ενώ ο ερχομός του εκλεκτού Λουκ Σκαϊγουόκερ έχει πολλά κοινά στοιχεία με εκείνον του Μεσσία. Για τους περισσότερους, πάντως, το «Star Wars» αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της θεωρίας του «μονομύθου», όπως την ανέπτυξε ο Τζόζεφ Κάμπελ στο βιβλίο του «Ο ήρωας με τα χίλια πρόσωπα».

Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι ο κόσμος που εμπνεύστηκε ο Τζορτζ Λούκας κάθε άλλο παρά απλοϊκός είναι: Πρόκειται για μια πολυεπίπεδη ιστορία ενηλικίωσης που συνδέεται με την αρχαία τραγωδία (ρίξτε μια πιο προσεχτική ματιά στις οικογενειακές σχέσεις), αλλά και την ασιατική παράδοση της υπομονής/αφοσίωσης. Την ίδια στιγμή, το κινηματογραφικό του σύμπαν δομήθηκε από ετερόκλητα σινε-συστατικά, όπως τα γουέστερν, οι ταινίες πολεμικών τεχνών, τα monster movies των ’50s και ’60s, ακόμη και οι δουλειές του Ακίρα Κουροσάβα! Αυτό το εμπνευσμένο sci-fi κατασκεύασμα δεν θα μπορούσε, όμως, να εκτιμηθεί από το κοινό, αν δεν «κούμπωνε» στο κατάλληλο κοινωνικο-πολιτικό περιβάλλον.

Όπως γράφει ο Τσάνσι Ντιβέγκα στο salon.com, «η πρώτη τριλογία του “Star Wars” ανταποκρίθηκε στις ανησυχίες του κοινού για την οικονομική ύφεση, τις εσωτερικές διαμάχες και τη γενικότερη αίσθηση αμερικανικής παρακμής, που αναπτύχθηκε από το τέλος του πολέμου του Βιετνάμ μέχρι τη διακυβέρνηση του Ρίγκαν τη δεκαετία του ’80».

Τώρα είναι η ώρα του Τζέι Τζέι Έιμπραμς ν’ αφήσει πίσω του την πρώτη εξαιρετική τριλογία –«Ο Πόλεμος των Αστρων» (1977), «Η Αυτοκρατορία Αντεπιτίθεται» (1980), «Η Επιστροφή των Τζεντάι» (1983)– και τη μετριότατη δεύτερη εποχή του «Star Wars» –«Η Αόρατη Απειλή» (1999), «Η Επίθεση των Κλώνων» (2002), «Η Εκδίκηση των Σιθ» (2005)– για να οδηγήσει τη θρυλική σειρά στη νέα της εποχή, η οποία έχει στο background (είτε το θέλει είτε όχι) την πολυφυλετική και πολυπολιτισμική Αμερική του Μπάρακ Ομπάμα. Γιατί, όπως ισχυρίζεται εύστοχα και ο Ντιβέγκα, «στο σύνολό του το σύμπαν του “Star Wars” αποτελεί μια παραβολή που αντανακλά το αμερικανικό –και, κατ' επέκταση, παγκόσμιο– παρόν».

In J.J. we trust

Ο Τζορτζ Λούκας είχε πει επανειλημμένως ότι «δεν θα ξανασχολούνταν με τη σειρά». Αυτή, βέβαια, η δήλωση δεν απέκλειε την πώλησή της… Το 2012, η Disney αποφάσισε να αγοράσει τη Lucasfilm, μόνο και μόνο για να αποκτήσει τα δικαιώματα του χρυσοφόρου «Star Wars». Τα 4 δισ. που δαπάνησε θεωρήθηκαν από αρκετούς ως μια επένδυση υψηλού ρίσκου για το θρυλικό στούντιο. Τελικά, όμως, τα κεφάλια του οικονομικού επιτελείου της Disney μάλλον έπιασαν τον Λούκας κορόιδο...

Τρία χρόνια μετά το εκκωφαντικό deal, εκτός από την κυκλοφορία του «Star Wars: Η Δύναμη Ξυπνάει», έχουν ήδη ανακοινωθεί η παραγωγή των υπόλοιπων δύο ταινιών της τριλογίας, αλλά και αυτή τριών spin-off. Και όλα αυτά μέχρι το 2020! Είναι πλέον εμφανές ότι το σχέδιο της Disney ήταν εξαρχής να φτιάξει ένα κινηματογραφικό σύμπαν ανάλογο με αυτό της Marvel, που θα γεννήσει δεκάδες πρότζεκτ μέσα στα επόμενα χρόνια.

Το άνοιγμα του «Star Wars: Η Δύναμη Ξυπνάει» αυτήν την εβδομάδα στην Αμερική με 248 εκατ. δολάρια (συνέτριψε το προηγούμενο ρεκόρ του «Jurassic World») αποτελεί την απόλυτη δικαίωση του στούντιο, τόσο για την αγορά της Lucasfilm όσο και για την πρόσληψη του Τζέι Τζέι Έιμπραμς ως απόλυτου αφεντικού της κινηματογραφικής αναγέννησης του θρύλου. Ο 49χρονος Νεοϋορκέζος ανέλαβε το δύσκολο έργο σχεδόν από την αρχή, έχοντας δείξει τα δημιουργικά του διαπιστευτήρια με το reboot του «Star Trek».

Ο Έιμπραμς αποφάσισε να γυρίσει πίσω στην απλότητα της πρώτης τριλογίας, χρησιμοποιώντας 35 mm φιλμ (πολλοί ισχυρίζονται ότι το σελιλόιντ σώθηκε οριστικά από την εξαφάνιση με το νέο «Star Wars») και γυρίσματα σε φυσικούς χώρους. Χρησιμοποίησε όσο λιγότερο μπορούσε την τεχνολογία του CGI και φρόντισε να «ψήσει» συνεργείο και καστ στις υψηλές θερμοκρασίες της ερήμου του Άμπου Ντάμπι, να στήσει το στρατόπεδο των Επαναστατών στο εγκαταλελειμμένο αεροδρόμιο της RAF του Μπέρκσιρ και να γυρίσει την τελευταία σκηνή στο ιρλανδικό νησάκι του Μάικλ Σκέλιγκ. Οι κριτικές του «Star Wars: Η Δύναμη Ξυπνάει» στον αμερικανικό Τύπο είναι διθυραμβικές, ενώ οι φαν παραληρούν στα φόρα. Με λίγα λόγια, το ποντάρισμα της Disney στον Τζέι Τζέι κέρδισε τζακπότ.

Οι νέοι και οι παλιοί

Το «Star Wars: Η Δύναμη Ξυπνάει» μας μεταφέρει τριάντα χρόνια μετά την καταστροφή του δεύτερου Ντεθ Σταρ που είδαμε στην «Επιστροφή των Τζεντάι». Από τα συντρίμμια της Αυτοκρατορίας έχει δημιουργηθεί το τυραννικό καθεστώς της Πρώτης Τάξης. Ο Φιν (Τζον Μπογέγκα), ένας λιποτάκτης Στορμτρούπερ, η Ρέι (Ντέιζι Ρίντλεϊ), μια πολυτάλαντη ρακοσυλλέκτρια, και ο πιλότος των αντιστασιακών δυνάμεων Πο Ντάμερον (Όσκαρ Άιζακ) αποτελούν τους νέους τρεις καλούς ήρωες – ένας Αφροαμερικανός, μια γυναίκα και ένας Λατίνος εκπροσωπούν τη νέα αντισεξιστική/πολυφυλετική εποχή του «Star Wars».

Από την άλλη, ο Κάιλο Ρεν (Άνταμ Ντράιβερ) αποτελεί τον υπερ-κακό του reboot, ο οποίος καλείται να καλύψει το δυσαναπλήρωτο κενό του Νταρθ Βέιντερ. Από τα τρέιλερ κιόλας έγινε γνωστή η επιστροφή του Χάρισον Φορντ στον ρόλο του αγαπημένου τυχοδιώκτη Χαν Σόλο, ο οποίος ξαναπιάνει το τιμόνι του θρυλικού Millennium Falcon μαζί με τον πιστό τριχωτό σύντροφό του Τσουμπάκα (Τσούι). Η πριγκίπισσα Λέια ηγείται της Αντίστασης, ενώ η επανεμφάνιση του Λουκ Σκάιγουόκερ αποτελεί μυστήριο. Μία δεκαετία μετά την «Εκδίκηση των Σιθ» τα πάντα είναι έτοιμα για την πανηγυρική επιστροφή στον φαντασμαγορικό κινηματογραφικό κόσμο του «Star Wars». Κλείστε θέση για απογείωση στην πλησιέστερη αίθουσα.

ΟΙ ΝΕΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Φιν (John Boyega)
Ο νεαρός Στορμτρούπερ FN-2187 κάνει το μεγάλο βήμα και βγάζει τη λευκή μάσκα. Προσγειώνεται στον άνυδρο πλανήτη Τζακού, όπου συναντά τη σκληροτράχηλη Ρέι, μαζί με την οποία θα προσπαθήσουν να αποφύγουν τα στρατεύματα της Πρώτης Τάξης.

Ρέι (Daisy Ridley)
Η νεαρή ρακοσυλλέκτρια έχει μάθει να επιβιώνει στις αντίξοες συνθήκες του Τζακού, τον οποίο δεν επιθυμεί να αποχωριστεί. Η ανακάλυψη του γλυκύτατου ρομπότ BB-8 στην έρημο θα τη βάλει σε μπελάδες που δεν είχε καν φανταστεί.

Κάιλο Ρεν (Adam Driver)
Ο νέος κακός της υπόθεσης που χρησιμοποιεί τη Δύναμη για τους ερεβώδεις σκοπούς του. Από την πρώτη κιόλας εμφάνισή του αποτελεί το σκοτεινό αντίβαρο της νέας τριλογίας, πρωταγωνιστώντας στην πιο συναισθηματικά φορτισμένη σκηνή της ταινίας.

The Force of the gadgets

Lego φιγούρες
Ξεχάστε τα πιστά αντίγραφα-φιγούρες. H Lego πριν από την κυκλοφορία του νέου «Star Wars» έκανε το θαύμα της τετραγωνοποιώντας τους ήρωές της: Φιν, Ρέι και ο πιλότος Πο πέφτουν σαν... τουβλάκι στο κεφάλι των φαν.

BB-8
Με 150 δολάρια έρχεται στο σπίτι σας το γλυκύτατο ρομποτάκι του νέου «Star Wars». Ο χειρισμός του γίνεται με app από smartphone ή tablet, ενώ έχει διαδραστική λειτουργία. Τεχνολογία αιχμής με καμπύλες...

ΦΡΥΓΑΝΙΕΡΑ ΝΤΑΡΘ ΒEΪΝΤΕΡ
Ψητούς, ψητούς θα φάμε τους κακούς! Πετάξτε δυο φέτες ψωμί στο μαύρο κατράμι μηχάνημα, αλείψτε μαρμελάδα φράουλα και θα έχετε τραγανές bloody φετούλες με το logo του Star Wars. Με 50 δολάρια μόνο.