Σε μια παραθαλάσσια πόλη του ρωσικού Βορρά ένας οικογενειάρχης αποφασίζει να αντισταθεί στα σχέδια του διεφθαρμένου δημάρχου να τον διώξει από τη γη και το σπίτι του. Η βιβλική ιστορία του Ιώβ μεταφέρεται σαν μια απαισιόδοξη υπαρξιακή παραβολή σε μια σύγχρονη πραγματικότητα χρεοκοπημένη από ιδεολογίες, θεσμούς και αξίες. Βραβείο σεναρίου στις Κάνες, Χρυσή Σφαίρα και οσκαρική υποψηφιότητα ξενόγλωσσης ταινίας.
Έξαλλος με τα όσα τραγικά του συμβαίνουν, ο μεθυσμένος Κόλια δηλώνει οργισμένος σε έναν παπά πως αρνείται την ύπαρξη του θεού. Για να τον παρηγορήσει, εκείνος του διηγείται την ιστορία του Ιώβ, αλλά ο Κόλια του απαντά: «Μπορούμε να μιλήσουμε σαν κανονικοί άνθρωποι;»
Ο Αντρέι Σβιάγκιντσεφ γνωρίζει πως οι θεολογικές παραβολές μπορεί να περιγράφουν αιώνιες αλήθειες, όμως ελάχιστα βοηθούν στο να αντιμετωπίσει κάποιος την πεζή πραγματικότητα. Στη φιλμογραφία του τις συναντάμε συχνά ως αναφορές και στην πιο πρόσφατη ταινία αρχίζουν από τον τίτλο και πηγαίνουν πολύ μακρύτερα.
Ο τελευταίος προέρχεται από το «Βιβλίο του Ιώβ», με τον τερατώδη Λεβιάθαν να μην είναι άλλος από το κράτος, την εξουσία του οποίου (γραφειοκρατία, διαφθορά, κοινωνική ανισότητα) ο άνθρωπος νιώθει ως de facto εχθρό της ατομικής ελευθερίας του. Για τον σκηνοθέτη της αριστουργηματικής «Επιστροφής» το συγκεκριμένο πρόβλημα είναι οντολογικό και βαθιά μεταφυσικό. Καταδικασμένοι στην κοινωνικοποίηση (ένα είδος προπατορικού αμαρτήματος με βαρύ τίμημα), είμαστε όλοι δέσμιοι ενός πολιτισμού, μιας σειράς νόμων, ενός κράτους. Και αν για κάποιους –από τον Τόμας Χομπς, τον φιλόσοφο και συγγραφέα του «Λεβιάθαν» μέχρι την κρατούσα προτεσταντική λογική– η οργανωμένη κοινωνία είναι το ιδανικό πεδίο για την ανθρώπινη καταξίωση, για τον ορθόδοξο Σβιάγκιντσεφ είναι ένας αναπόδραστος υπαρξιακός εφιάλτης.
Αν κι εσκεμμένα η ιστορία εξελίσσεται σε μια παραθαλάσσια κωμόπολη του ρωσικού Βορρά και όχι σε αστικό περιβάλλον, η πάντα παρούσα κρατική εξουσία χτυπάει απειλητικά την πόρτα του Κόλια, ενός ιδιοκτήτη συνεργείου αυτοκινήτων, ο οποίος ζει εκεί με την όμορφη σύζυγο και τον έφηβο γιο του από προηγούμενο γάμο. Ο διεφθαρμένος δήμαρχος της πόλης έχει βάλει στο μάτι τη γη του Κόλια και όταν ο τελευταίος αρνείται να την πουλήσει φτηνά, εκείνος γίνεται όλο και πιο φορτικός. Ο Κόλια ζητά τότε τη βοήθεια του παλιού του φίλου και δικηγόρου, του οποίου ο ερχομός από τη Μόσχα θα αλλάξει τις οικογενειακές ισορροπίες, πυροδοτώντας αναπάντεχες εξελίξεις.
Ταρκοφσκική αισθητική, η οπερατικά δραματική μουσική του Φίλιπ Γκλας και η επιβλητική ρώσικη γη με τους απαράβατους νόμους της (όλοι οι ήρωες είναι δέσμιοί τους) συνθέτουν το σκηνικό ενός ταξιδιού στην κοιλιά του κήτους (και την καρδιά του ερέβους). Η οργανωμένη θρησκεία δεν αποτελεί λύση, η εμπιστοσύνη στον συνάνθρωπο είναι χωρίς αντίκρισμα και το σύστημα μοιάζει ακατανίκητο. Σπαρακτικός, αν κι εσωστρεφής και υπερβολικά συμβολικός, ο Σβιάγκιντσεφ κινηματογραφεί αφοπλιστικά μια σύγχρονη εκδοχή του μύθου του Σίσυφου, πικρός, απαισιόδοξος και κινηματογραφικά συναρπαστικός. Όχι μόνο γι’ αυτό, οι Αμερικανοί έχουν ήδη φορτώσει την ταινία με τη Χρυσή Σφαίρα, έτοιμοι να της απονείμουν και το Όσκαρ.
Ρωσία. 2014. Διάρκεια: 141΄. Διανομή: ΣΠΕΝΤΖΟΣ FILM, SEVEN FILMS.
Περισσότερες πληροφορίες
Λεβιάθαν
Ο Κόλια ζει με τη γυναίκα του και τον έφηβο γιο του σε μια παραθαλάσσια πόλη του ρώσικου Βορρά. Όταν μαθαίνει πως ο διεφθαρμένος δήμαρχος σκοπεύει να κατεδαφίσει το σπίτι του, ζητάει από ένα φίλο του δικηγόρο να τον βοηθήσει. Η άφιξη του Ντιμίτρι από τη Μόσχα, όμως, θα αλλάξει τη ζωή του Κόλια δραματικά.