Ο πανούργος Κουέντιν βάζει στο δημιουργικό του στόχαστρο ακόμη ένα κινηματογραφικό είδος, το γουέστερν, αρχικά αποδομώντας το και στη συνέχεια εμπλουτίζοντάς το με απολαυστικούς ιστορικούς αναχρονισμούς, χιούμορ και, φυσικά, μπόλικη βία. Το «Django: Ο Τιμωρός», το οποίο κυκλοφορεί στις αίθουσες στις 17/1, αποτελεί το πιο φιλόδοξο κινηματογραφικό εγχείρημα στην καριέρα του 49χρονου σκηνοθέτη, ένα καθαρόαιμο ταραντινικό έπος που είναι καταδικασμένο να σοκάρει… Και οι πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ που εξασφάλισε είναι η πρώτη του επιβράβευση.
Αυτό που συμβαίνει συνήθως σε κάθε γενιά –όπως και σε αυτήν των 30+ στην οποία ανήκω– είναι ότι σπανίως αντιλαμβανόμαστε πόσο γρήγορα περνά ο χρόνος ή μάλλον αρνούμαστε να αντιληφθούμε το διάστημα το οποίο έχει μεσολαβήσει από τη στιγμή που ως ανήσυχοι έφηβοι ρουφούσαμε μέχρι το μεδούλι την ποπ κουλτούρα όπου κι αν την συναντούσαμε: σε κάποια οθόνη, στο hi-fi ή σε κάποιο ξεφτισμένο έντυπο. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε σε μια κουβέντα ή σε έναν οποιονδήποτε συνειρμό ότι έχουν περάσει δύο ολόκληρες δεκαετίες από την πρεμιέρα του «Reservoir Dogs» και 18 χρόνια από εκείνη του «Pulp Fiction». Βέβαια, αυτό δεν οφείλεται μόνο στην υποσυνείδητη άρνησή μας να αποδεχτούμε την ηλικία μας… Ενώ άλλα –υποτιθέμενα δυναμικά– κινηματογραφικά ρεύματα των ’90s όπως το Δόγμα 95 ξεπεράστηκαν αμέσως και διάττοντες αστέρες της εποχής όπως ο Άρνολντ Σβαρτζενέγκερ έγιναν από ηθοποιοί κυβερνήτες πολιτειών, το σινεμά του Κουέντιν Ταραντίνο παραμένει μέχρι σήμερα εξαιρετικά μοντέρνο.
Ο Αμερικανός auteur υπήρξε από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 από τους θεμελιωτές του μεταμοντέρνου σινεμά (metacinema), καταργώντας στην πράξη τα όρια μεταξύ mainstream, καλλιτεχνικών και «δεύτερων» ταινιών. Το «Pulp Fiction» του ’94 υπήρξε σημείο μηδέν για το μέσο, ένα ισχυρό σοκ για τις μεγάλες αφηγήσεις και ταυτόχρονα το πρόωρο πέρασμα της 7ης τέχνης στο νέο αιώνα, όπου αξίες, δομές και κανόνες που θεωρούνταν μέχρι τότε δεδομένοι έμπαιναν πλέον υπό πλήρη αμφισβήτηση. Όπως ορθώς ισχυρίζεται η δημοσιογράφος Κιμ Μόργκαν, ο Ταραντίνο «δεν ανθολόγησε απλώς τις αγαπημένες του σκηνές από το ασιατικό σινεμά, τα σπαγκέτι γουέστερν, το ιταλικό giallo, τον Μπράιαν ντε Πάλμα και το exploitation. Στην πραγματικότητα έχτισε πάνω σε αυτά, αναμειγνύοντας τα αισθητικά και τα θεματικά τους στοιχεία, συνθέτοντας μια καλοδουλεμένη geek κινηματογραφική όπερα».
Αυτό που μονοπώλησε σε μεγάλο βαθμό το ενδιαφέρον του διεθνούς Τύπου αλλά και της ακαδημαϊκής μελέτης τα τελευταία είκοσι χρόνια ήταν, δυστυχώς, τα κομμάτια που συνέθεσαν το απενοχοποιημένο μεταμοντέρνο σινεμά του και όχι αυτό που έχει (να) προσφέρει ο Ταραντίνο πέρα από την πρωτοπόρα πολυσπερμική αισθητική του – όπως για παράδειγμα το ευφυές δίπτυχο «blood and brains» που βρίσκεται πίσω από κάθε ταινία του. Κι αν για την υπερβολική χρήση βίας έχουν γραφτεί τόσα και τόσα –θετικά και αρνητικά–, οι λαλίστατοι, εκκεντρικοί πρωταγωνιστές του σπανίως μπαίνουν στο στόχαστρο οποιασδήποτε κριτικής, δημοσιογραφικής ή σινεφιλικής προσέγγισης. Η παραγωγική φλυαρία και η φατική επικοινωνία, τις οποίες έκλεψε ανερυθρίαστα από την υπεραγαπημένη του νουβέλ βαγκ και το ίνδαλμά του Ζαν-Λικ Γκοντάρ, αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια της δημιουργικής του δεξιοτεχνίας. Αρκεί να θυμηθείτε τον Κρίστοφ Βαλτζ και τις απολαυστικότατες πολυγλωσσικές παρλαπίπες του στο ξεκίνημα του «Άδωξοι Μπάσταρδη». Επίσης, αυτό που αξίζει να παρατηρήσει κάποιος στις ταινίες του Ταραντίνο είναι η ετεροχρονισμένη εκδίκηση που παίρνουν οι αδικημένοι της παγκόσμιας Ιστορίας στην οθόνη: οι καταπιεσμένες γυναίκες από τους βίαιους άντρες, οι Εβραίοι από τους ναζί και τώρα στο όγδοο μεγάλου μήκους φιλμ του «Django: Ο Τιμωρός» οι δούλοι από τα λευκά αφεντικά τους.
Όταν ο Ταραντίνο αποφάσισε να κάνει γουέστερν
Η ιδέα για το γύρισμα ενός γουέστερν (ενός «Southern» όπως λέει ο ίδιος) μπήκε στο μυαλό του Κουέντιν λίγο μετά το «Άδωξοι Μπάσταρδη», την εποχή που έγραφε ένα βιβλίο για τον Ιταλό δημιουργό Σέρτζιο Κορμπούτσι, ο οποίος σκηνοθέτησε το αυθεντικό «Django» του 1966. Ο Ταραντίνο αποφάσισε να διασκευάσει το γνωστό σπαγκέτι γουέστερν μπολιάζοντας την ιστορία εκδίκησης της ταινίας με το αγαπημένο του blaxplotation και φέρνοντας σε πρώτο πλάνο ένα ζήτημα-ταμπού για τους Αμερικανούς, τη δουλεία. Η ιστορία του «Django: Ο Τιμωρός» ξεκινά όταν ο Γερμανός κυνηγός επικηρυγμένων Σουλτζ (Κρίστοφ Βαλτζ) παίρνει για βοηθό του τον σκλάβο Ντζάνγκο (Τζέιμι Φοξ), υποσχόμενος να τον απελευθερώσει αν πιάσουν τους παράνομους αδερφούς Μπριτλς. Ολοκληρώνοντας με επιτυχία την αποστολή τους, ο Ντζάνγκο θα ζητήσει από τον Σουλτζ να τον βοηθήσει με τη σειρά του σε μια προσωπική υπόθεση. Να πάνε στη φυτεία του αφέντη Κάλβιν Κάντι (Λεονάρντο ντι Κάπριο) και να απελευθερώσουν τη σύζυγό του Μπρουμίλντα από τα δεσμά της. Η παρουσία τους στην Candyland δεν θα περάσει απαρατήρητη και τα πάντα πλέον φαίνεται ότι μπορούν να λυθούν μονάχα με τη δύναμη των όπλων.
Η παραγωγή του ανατρεπτικού σπαγκέτι γουέστερν κράτησε επτά ολόκληρους μήνες (!), χρόνος-ρεκόρ για τον συνήθως ανυπόμονο κι εξαιρετικά αποτελεσματικό Ταραντίνο. Το «Django: Ο Τιμωρός» όμως είναι με μεγάλη διαφορά η πιο φιλόδοξη κινηματογραφική παραγωγή του Αμερικανού δημιουργού μέχρι σήμερα, με πολλά εξωτερικά γυρίσματα, εκατοντάδες κομπάρσους κι ένα από τα πιο λαμπερά καστ που είχε ποτέ σε ταινία του. Το ταξίδι των γυρισμάτων υπήρξε από μόνο του μια κινηματογραφική πρόκληση: από την Καλιφόρνια και το Λον Πάιν στο παγωμένο Ουαϊόμινγκ, όπου η θερμοκρασία έφτασε στους -8°C, και από εκεί στη Λουιζιάνα, και πιο συγκεκριμένα στη φυτεία του Έβεργκριν, ένα μέρος όπου χιλιάδες Aφροαμερικανοί άφησαν την τελευταία τους πνοή μαζεύοντας ζαχαροκάλαμο για τους αφέντες τους. Πέρα όμως από τις σκληρές απαιτήσεις της παραγωγής, ο Ταραντίνο έχασε έναν από τους εξαιρετικούς του συνεργάτες λίγο πριν από το τέλος των γυρισμάτων, τον σχεδιαστή παραγωγής Τζέι Μάικλ Ρίβα, ο οποίος έπαθε έμφραγμα και ξεψύχησε τον Ιούνιο του 2012. Αλλά εκείνος δεν το έβαλε κάτω, προχωρώντας κόντρα σε καιρικές συνθήκες, ασφυκτικά deadlines και απροσδόκητες ανθρώπινες απώλειες, ολοκληρώνοντας με απόλυτη επιτυχία το πιο μεγαλεπήβολο project της καριέρας του.
Ένα ονειρικό καστ με οσκαρικές βλέψεις
Τα ονόματα που κυκλοφόρησαν για τον πρωταγωνιστικό ρόλο, αυτόν του νέγρου δούλου/εκδικητή Ντζάνγκο ήταν πάρα πολλά: αρχικά οι φήμες έκαναν λόγο για τον Γουίλ Σμιθ αλλά και τους Κρις Τάκερ και Τέρενς Χάουαρντ. Όταν όμως ο Ταραντίνο συναντήθηκε face to face με τον Τζέιμι Φοξ στο σπίτι του, κατάλαβε αμέσως πως αυτός ήταν ο άνθρωπός του. «Καταγόταν από το Τέξας και ήξερε να ιππεύει άλογο… Αυτός ήταν ο καουμπόης μου», λέει χαρακτηριστικά. Όσο για το ρόλο του Σουλτζ, δεν υπήρξε καμία απολύτως διαδικασία κάστινγκ, αφού κόπηκε και ράφτηκε από την αρχή στα μέτρα του Κρίστοφ Βαλτζ, του Αυστριακού ηθοποιού που μετά την κατάκτηση του Όσκαρ Β΄ αντρικού ρόλου για το «Άδωξοι Μπάσταρδη» είναι και πάλι υποψήφιος για το «Django: Ο Τιμωρός». Από την άλλη πλευρά, ο Λεονάρντο ντι Κάπριο δέχτηκε να ερμηνεύσει τον μισάνθρωπο αφέντη Κάλβιν Κάντι, ο οποίος διοργανώνει στη φυτεία του αγώνες θανάτου ανάμεσα σε δούλους. Είναι ο πρώτος ρόλος πραγματικά κακού που ενσαρκώνει ποτέ στην οθόνη (!) και ο μόνος μη πρωταγωνιστικός τα τελευταία 15 χρόνια της καριέρας του… Ας όψεται η κάψα του να συνεργαστεί με τον Ταραντίνο. Όσο για τον 50χρονο αμερικανό δείχνει απόλυτα ευχαριστημένος από το τελικό αποτέλεσμα του δυομισάωρου «Django: Ο Τιμωρός», δηλώνοντας με κομπασμό ότι είναι το «πιο βίαιο γουέστερν από την εποχή της “Άγριας Συμμορίας”». Ο ίδιος βέβαια ισχυρίζεται ότι θα αποσυρθεί στα 60 του, όταν θα σκηνοθετήσει τη 10η ταινία του. Αυτό που ξεχνά είναι ότι άνθρωποι που έχουν το μικρόβιο της καλλιτεχνικής μοντερνιτέ και της αυθεντικής σινεφίλ πώρωσης στο αίμα τους, όπως αυτός, πολύ δύσκολα πετυχαίνουν εθελούσια έξοδο από το Χόλιγουντ. Ευτυχώς για μας…
3 σύγχρονα εναλλακτικά γουέστερν
«Ο Νεκρός» (1995) του Τζιμ Τζάρμους
Ένα αριστουργηματικό μετα-γουέστερν που έσπασε κάθε κανόνα του είδους, τόσο με την ασπρόμαυρη στιλιζαρισμένη φωτογραφία όσο και με την αντι-περιπετειώδη χαμηλότονη αφήγησή του. Η κορυφαία ταινία στη φιλμογραφία του Τζάρμους.
«Αληθινό Θράσος» (2010) των αδερφών Κοέν
Πριν από τον Ταραντίνο οι δαιμόνιοι Αμερικανοί τρύπωσαν στη φόρμα του γουέστερν για να παραδώσουν όχι μόνο την πιο εμπορική ταινία της καριέρας τους αλλά και για να αφηγηθούν με χιούμορ άβολες αλήθειες για την Ιστορία των ΗΠΑ.
«Το Πέρασμα του Μικ» (2010) της Κέλι Ράιχαρντ
Ένα απογυμνωμένο από κάθε φλυαρία οδοιπορικό στην ιστορία της Άγριας Δύσης. Μια εξαιρετική ματιά στο σχηματισμό της αμερικανικής κοινωνίας και στη γέννηση του αμερικανικού ονείρου.
Περισσότερες πληροφορίες
Django ο Τιμωρός
Ένας Γερμανός κυνηγός επικηρυγμένων ελευθερώνει τον σκλάβο Τζάνγκο για να τον βοηθήσει στον επικερδή εντοπισμό των αδελφών Μπριτλς. Μετά την επιτυχία της αποστολής δουλεύουν μαζί ως συνεταίροι και αποφασίζουν να αναζητήσουν τη γυναίκα του Τζάνγκο, η οποία είναι σκλάβα σε μια φυτεία του Νότου.
