Η κόρη του Λουίς Πουέντζο (Όσκαρ για την «Επίσημη Ιστορία»), του σπουδαιότερου σύγχρονου Αργεντινού σκηνοθέτη, είναι κι εκείνη μια καταξιωμένη συγγραφέας και κινηματογραφική δημιουργός. Με αφορμή το «Γερμανό Γιατρό», τη βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα τελευταία της ταινία, μιλάει στο Χρήστο Μήτση για τον ναζί εγκληματία Γιόζεφ Μένγκελε, τις σκοτεινές σελίδες της σύγχρονης εθνικής της ιστορίας και το λαμπρό παρόν του αργεντίνικου σινεμά.
Όταν γράφατε την «Wakolda» ως μυθιστόρημα, ξέρατε ήδη πως θα ακολουθούσε η κινηματογραφική μεταφορά της;
Ξεκίνησα να γράφω το βιβλίο γιατί με ενδιέφερε το πώς μια μικρή κοπέλα γοητεύτηκε από έναν Γερμανό γιατρό, του οποίου την πραγματική ταυτότητα άρχισε να ανακαλύπτει σιγά σιγά. Έγραφα το μυθιστόρημα για ενάμιση χρόνο. Παράλληλα δούλευα πάνω σε ένα σενάριο το οποίο προοριζόταν να γίνει η τρίτη ταινία μου, μέχρι που συνειδητοποίησα πως δεν ήθελα να κάνω εκείνη, αλλά τη «Wakolda». Έτσι, ενώ το μυθιστόρημα όδευε προς την ολοκλήρωσή του, άρχισα να γράφω και την κινηματογραφική του διασκευή.
Τι άλλαξε από το χαρτί στην οθόνη;
Το μυθιστόρημα υιοθετεί κατά ένα μεγάλο ποσοστό την οπτική του Μένγκελε, ο οποίος βλέπει τον κόσμο γύρω του σαν έναν απέραντο ζωολογικό κήπο. Σαν ένα πειραματικό εργαστήριο. Στην ταινία, το βάρος μετατοπίζεται προς τη μεριά της κοπέλας. Μέσα από τα μάτια της βλέπουμε τη σχέση της με το γιατρό, το ταξίδι ως την άκρη της Αργεντινής, ακόμα και τη γερμανική κοινότητα της Μπαριλότσε, η οποία εκείνη την εποχή ήταν πολύ φιλική απέναντι στους ναζί φυγάδες. Γι’ αυτό ειδικά θα μπορούσαν να γραφτούν εκατό βιβλία και να γυριστούν άλλες τόσες ταινίες. Τόσοι πολλοί υψηλόβαθμοι ναζί κατέφυγαν στη χώρα μας και σε όλη τη Νότιο Αμερική… Είναι ένα θέμα που με ενδιαφέρει ιδιαίτερα, όπως και η εμμονή που είχαν πολλοί επιστήμονές τους με την ευγονική και τη δημιουργία της τέλειας φυλής. Και είναι πολύ παράδοξο το ότι ο Μένγκελε, τόσο αφοσιωμένος σ’ αυτή την ιδέα, κατέληξε και πέρασε τη μισή του ζωή σε μια ήπειρο όπου οι πάντες προέρχονται από διασταυρώσεις διαφορετικών φυλών και εθνοτήτων.
Πόσο πιστή παραμείνατε στα πραγματικά ιστορικά γεγονότα;
Όσον αφορά την κοινότητα της Μπαριλότσε, τα πράγματα ήταν ακριβώς όπως παρουσιάζονται. Πριν τον πόλεμο το σχολείο ήταν ανοιχτά φιλοναζιστικό και η περίθαλψη των ναζί, κατόπιν, ήταν σιωπηρό μυστικό γνωστό σε όλους. Αυτό που αποκαλύφτηκε μετά το 1959, μέσα από τις πρώτες ανάλογες δίκες, ήταν ο ρόλος των Γερμανών γιατρών και τα όσα έκαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Όσον αφορά τώρα στον Μένγκελε, είναι διαπιστωμένο πως έζησε στην Αργεντινή για πέντε με έξι χρόνια. Το όνομά του υπήρχε ακόμα και στον τηλεφωνικό κατάλογο. Όταν συνελήφθη ο Άιχμαν από την Μοσάντ, τα ίχνη του χάνονται για ένα εξάμηνο, μέχρι που επανεμφανίζεται στην Παραγουάη. Η ταινία εκτυλίσσεται σ’ αυτήν ακριβώς την περίοδο και μπλέκει πραγματικά με μυθοπλαστικά στοιχεία. Η ιστορία της Νόρα Έλντοκ, της ισραηλινής κατασκόπου, στηρίζεται σε αυτή μιας αληθινής πράκτορα με την ίδια κατάληξη, ενώ εκείνη της οικογένειας είναι κατά μεγάλο μέρος φανταστική.
Ποια είναι η δραματουργική σημασία του φυσικού τοπίου της Παταγονίας στην ταινία; Περικυκλώνει τους ήρωες με έναν ειδυλλιακό και ταυτόχρονα απειλητικό τρόπο…
Συμβαίνει κάτι παράξενο με την Παταγονία: μοιάζει να μην τελειώνει ποτέ. Η Αργεντινή είναι τόσο αχανής, ειδικά για τους Ευρωπαίους! Αυτή την αίσθηση προσπαθεί να μεταδώσει η ταινία, ήδη από την πρώτη σεκάνς της. Στο κέντρο αυτής της παραδεισένιας απεραντοσύνης λοιπόν, εξελίσσεται κάτι τόσο απειλητικό. Το τοπίο της Μπαριλότσε θυμίζει Ελβετία, μια ειδυλλιακή αίσθηση τόσο οικεία στον Μέγκελε. Από την άλλη, η ταινία επιχειρεί να αναδείξει τα σκοτεινά σημεία αυτού του παραδείσου, τις παραδοξότητές του και όλα όσα είναι κρυμμένα πίσω από την ήρεμη επιφάνεια. Κάτι που αντανακλά και τα κρυμμένα ανθρώπινα συναισθήματα ή τις αόρατες εσωτερικές επιδιώξεις των ηρώων.
«Ο Γερμανός Γιατρός» είναι, ανάμεσα σε πολλά άλλα πράγματα, μια ιστορία ενηλικίωσης. Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα κοινά στοιχεία της Λίλιθ και της Άλεξ, της πρωταγωνίστριας της πρώτης σας ταινίας «XXY»;
Όλες μου οι ταινίες μοιράζονται κάποια παρόμοια μοτίβα και θεματικές, όπως το ότι και οι δυο ηρωίδες που αναφέρατε νιώθουν ξένες σε έναν κόσμο που τις απορρίπτει και προσπαθούν με ό,τι τρόπο μπορούν να ενταχθούν ή ότι ο γιατρός ο οποίος θέλει να «θεραπεύσει» την Άλεξ μοιάζει με τον Μέγκελε στο ότι και εκείνος θέλει να κάνει την Λίλιθ να ψηλώσει. Αυτή η αίσθηση του να είναι όλοι «κανονικοί» και ομοιόμορφοι είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε ακόμα και σήμερα κοινωνικά, αλλά και επιστημονικά, ιατρικά. Ο ναζισμός έσπρωξε αυτή την ιδέα στα άκρα με έναν διεστραμμένο τρόπο και ο πόλεμος έδωσε την ευκαιρία στον Μένγκελε να πειραματιστεί ανεξέλεγκτα πάνω σ’ αυτό.
Τα τελευταία 10 – 15 χρόνια το αργεντίνικο σινεμά γνωρίζει μια διαρκή άνθιση, συνοδευμένη από εμπορικές επιτυχίες, Όσκαρ και φεστιβαλικά βραβεία, αν και η χώρα τραυματίστηκε βαριά από μια σκληρή οικονομική κρίση – κάτι ανάλογο με αυτό που, οικονομικά και κινηματογραφικά, συμβαίνει και στη δική μας χώρα. Ποιες πιστεύετε πως είναι αιτίες αυτής της αντίθεσης;
Λίγα χρόνια μετά την κρίση του 2001 η καινούρια κυβέρνηση έπεισε το λαό πως θα μπορούσαμε όλο αυτό να το αφήσουμε πίσω μας. Να ξαναπιστέψουμε στον εαυτό μας, αλλά και στην πολιτική. Αυτή η πεποίθηση πέρασε και στο σινεμά, ο χώρος συσπειρώθηκε, φτιάχτηκε καινούριος κινηματογραφικός νόμος, για τον οποίο ο πατέρας μου εργάστηκε σκληρά, κι έτσι μια σειρά νέων δημιουργών με φρέσκιες ιδέες βρήκε στήριγμα και άρχισε να κάνει τολμηρές, ενδιαφέρουσες ταινίες.
Περισσότερες πληροφορίες
Ο Γερμανός Γιατρός
Στην Παταγονία του 1960 μια οικογένεια φιλοξενεί στην πανσιόν της έναν Γερμανό γιατρό, ο οποίος υπόσχεται να βοηθήσει τη μικρή κόρη της στην καθυστερημένη ανάπτυξή της. Εκείνη, όπως και η μητέρα, συμφωνούν, αλλά ο πατέρας αντιδρά έντονα, ενώ παράλληλα μια πράκτορας της ισραηλινής Μοσάντ αναζητά στην περιοχή τα ίχνη του ναζί εγκληματία Γιόζεφ Μένγκελε.
