«Νώε»: Ο Ράσελ Κρόου στην κιβωτό του Αρονόφσκι

Ο Νεοϋορκέζος σκηνοθέτης του «Μαύρου Κύκνου» διακευάζει τη γνωστή βιβλική ιστορία, με 150 εκατ. ­δολάρια προϋπολογισμό και ένα πρωτοκλασάτο καστ, δίνοντας σχήμα και μορφή στο όραμά του για τη δημιουργία μιας συναρπαστικής κινηματογραφικής κιβωτού.

Ο Φρίντριχ Νίτσε είχε ισχυριστεί ότι «από τον παράδεισο λείπουν όλοι οι ενδιαφέροντες άνθρωποι». Από το σινεμά πάλι όχι... Οι κινηματογραφικοί ήρωες κουβαλούσαν ανέκαθεν την ιερή υποχρέωση να βγάζουν τον θεατή από το γκρίζο­ κουτί της καθημερινότητας και να τον ταξιδεύουν σε άγνωστους κόσμους, πρωτόγνωρους προβληματισμούς κι εμπειρίες.
Αψηφώντας τους κινδύνους, ο σκηνοθέτης Ντάρεν Αρονόφσκι κάνει το πιο τολμηρό βήμα της καριέρας του και μεταφέρει στην οθόνη μία από τις πιο διαδεδομένες αφηγήσεις όλων των εποχών, μια αρχετυπική θρησκευτική ιστορία πίστης και τιμωρίας, που κληροδοτεί η μία γενιά στην άλλη εδώ και χιλιετίες. Πώς μπορείς να μετατρέψεις την πασίγνωστη περιπέτεια του Νώε, όπως αυτή περιγράφεται στη Γένεση, το πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, σε μια πρωτότυπη κινηματογραφική εμπειρία; Κατά πόσον είναι διατεθειμένο το κοινό να δει μια θρησκευτική αφήγηση που θεωρεί κτήμα του μέσα από μια ελεύθερη καλλιτεχνική ματιά; «Θέλαμε να συνθλίψουμε κάθε πρόληψη για το ποιος είναι ο Νώε», απαντά ο Αρονόφσκι, προετοιμάζοντάς μας έτσι για μια νέα, τολμηρή κινηματογραφική ανάγνωση των βιβλικών περιπετειών του.

Το limit up του ­θρησκευτικού σινεμά
Όταν πριν από περίπου δύο χρόνια η Paramount ανακοίνωνε την απόφασή της να χρηματοδοτήσει­ τη μεταφορά της ιστορίας του Νώε, δεν ήταν λίγοι αυτοί που είχαν εκφράσει ανοιχτά την απορία τους γιατί ένα χολιγουντιανό στούντιο θα έδινε 130 εκατ. δολάρια για να γυριστεί μια θρησκευτική ταινία, ένα κινηματογραφικό είδος που ελάχιστες φορές έχει καταφέρει να δώσει δείγματα αξιόλογης καλλιτεχνικής γραφής, εγκλωβισμένο συνήθως ανάμεσα στην καλτιά και στο φωτοστεφανωμένο κλισέ. Σίγουρα μία από τις κυριότερες αιτίες ήταν ότι εμπνευστής του project υπήρξε­ εξαρχής ο Ντάρεν Αρoνόφσκι, το χρυσό παιδί του ανεξάρτητου αμερικανικού σινεμά, που έχει καταφέρει να μετατρέψει τα προσωπικά κινηματογραφικά του οράματα, όπως τα «π», «Ρέκβιεμ­ για Ένα Όνειρο», «Η Πηγή της Ζωής» και «Μαύρος Κύκνος», σε σημεία αναφοράς για το καλλιτεχνικό σινεμά. Άλλος ένας σημαντικός λόγος όμως είναι ότι το θρησκευτικό σινεμά έχει στις μέρες μας μια πρωτόγνωρη εμπορική δυναμική.

Μόνο τον τελευταίο μήνα δύο καθαρά χριστιανικού περιεχομένου ταινίες κατάφεραν να μπουν στο top 5 του αμερικανικού box office! Ο «Γιος του Θεού», η κινηματογραφική βερσιόν­ της μίνι σειράς «Η Βίβλος» του History Channel, έχει ήδη ξεπεράσει τα 55 εκατ. δολάρια και συνεχίζει ακάθεκτη να κόβει εισιτήρια στις ΗΠΑ. Σημειώστε, επιπλέον, ότι οι παραγωγοί Μαρκ Μπάρνετ και Ρόμα Ντάουνι αναγκάστηκαν να κόψουν τις σκηνές που εμφανιζόταν στο φιλμ ο Σατανάς εξαιτίας των αντιδράσεων που προκάλεσε η εκπληκτική ομοιότητά του με τον Μπάρακ Ομπάμα! Επίσης αυτήν την εβδομάδα έκανε πρεμιέρα το «God’s not Dead», ένα δράμα μυθοπλασίας με πρωταγωνιστή έναν Αμερικανό φοιτητή που καλείται να αλλάξει μυαλά στον άθεο καθηγητή του (δεδομένο το jesus happy end), φτάνοντας σε εισπράξεις 8,5 εκατ. δολαρίων το πρώτο τετραήμερο προβολής του. Θρησκευτικές οργανώσεις και φανατικοί χριστιανοί αποδεικνύεται ότι αποτελούν ένα υπολογίσιμο niche market, το οποίο δημιουργεί τη δική του θεόσταλτη κινηματογραφική σκηνή. Απευθύνεται όμως ο «Νώε» του Αρονόφσκι στις πανίσχυρες αμερικανικές –κυρίως, αλλά όχι μόνο– θρησκευτικές ομάδες ή σε ένα διευρυμένο κοινό;

Ένας Νώε για όλους
Ο Νεοϋορκέζος σκηνοθέτης δεν χάνει ευκαιρία να δηλώνει προς κάθε κατεύθυνση ότι στόχος του ήταν και είναι να κάνει «έναν Νώε για όλους». Όπως λέει ο ίδιος, κιό­λας από την πρώτη στιγμή ενημέρωσε τον Ράσελ Κρόου, που ερμηνεύει τον επώνυμο ρόλο, ότι δεν πρόκειται να τον κινηματογραφήσει με φόντο… δύο καμηλοπαρδάλεις. Μας διαβεβαιώνει, μάλιστα, ότι θα δούμε «έναν Νώε υπερήρωα, στον οποίο ανατίθεται μια εξαιρετικά δύσκολη αποστολή και αυτός θα πρέπει να ξεπεράσει τον εαυτό του για να την εκπληρώσει».
Αν μάλιστα κάποιος κοιτάξει πιο προσεκτικά τις ταινίες του, μπορεί να βρει αρκετά κοινά με τη νέα βιβλική του περιπέτεια. Από τη σχιζοφρενική αριθμολογία του «π», την υλιστική σαπίλα του «Ρέκβιεμ για ένα Όνειρο» μέχρι και την πλανητικά εξόριστη μελαγχολία της «Πηγής της Ζωής», στην αρονοφσκική φιλμογραφία πάντα ενυπήρχαν μια «πειραγμένη» θρησκευτικότητα αλλά και μια zero to hero μυθολογία. Άρα δεν νομίζω ότι περιμένει κάποιος από τον Ντάρεν Αρονόφσκι να παρουσιάσει έναν «Νώε» που θα παραπέμπει σε μια κλασική θρησκευτική ανάγνωση της ιστορίας. Η επιλογή και μόνο να γυρίσει την ταινία στο κατάφυτο ηφαιστειογενές τοπίο της Νότιας Ισλανδίας, το οποίο παραπέμπει περισσότερο στη Μέση Γη του Τόλκιν παρά στη Βίβλο, φανερώνει τις δημιουργικές διαθέσεις του. «Ο Νώε είναι η λιγότερο βιβλική βιβλική ταινία που έγινε ποτέ», λέει ο Ντάρεν Αρονόφσκι στο περιοδικό «New Yorker» κι εμείς δεν έχουμε καμία διάθεση να τον αμφισβητήσουμε.

Ο Ράσελ Κρόου πάνω στη 3D κιβωτό
Η εικόνα του Νώε συγκινούσε τον μεγαλωμένο σε μια έντονα θρησκευόμενη εβραϊκή οικογένεια Αρονόφσκι ήδη από την παιδική­ του ηλικία, δημιουργώντας του σταδιακά ένα ανεκπλήρωτο καλλιτεχνικό απωθημένο. Από την εποχή της περιπετειώδους προετοιμασίας της «Πηγής της Ζωής», ο Αρονόφσκι δούλευε στο μυαλό του μια ταινία που θα είχε για πρωταγωνιστή τον ήρωα της Παλαιάς Διαθήκης. Μετά τον «Μαύρο Κύκνο» ο Αμερικανός ξεκίνησε να γράφει το σενάριο του βιβλικού φιλμ μαζί με τον συνεργάτη του Άρι Χάντελ, χωρίς βέβαια να έχει εξασφαλίσει ακόμη χρηματοδότηση. Λίγο αργότερα η Paramount και η New Regency ανέλαβαν την παραγωγή της ταινίας κι εκτίναξαν έτσι τον προϋπολογισμό σε δυσθεώρητα ύψη.

Έχοντας πλέον ένα παχυλό μπάτζετ στα χέρια του, ο Αρονόφσκι άρχισε τις συζητήσεις με πρωτοκλασάτους ηθοποιούς. Μετά την άρνηση του Κρίστιαν Μπέιλ και του Μάικλ Φασ­μπέντερ να πρωταγωνιστήσουν στον «Νώε», στην κιβωτό επιβιβάστηκε τελικά ο «Μονομάχος» Ράσελ Κρόου, σε έναν ρόλο ικανό να εκτοξεύσει εκ νέου την καριέρα του στα ουράνια. Μαζί του οι Τζένιφερ Κόνελι, Άντονι Χόπκινς, Ρέι Ουίνστον, Έμα Γουάτσον, Ντάγκλας Μπουθ και Λόγκαν Λέρμαν, οι οποίοι συνθέτουν ένα βιβλικό καστ-όνειρο. Ο υποψήφιος για Όσκαρ Μάθιου Λίμπατικ («Μαύρος Κύκνος») ανέλαβε εξαρχής την απαιτητική φωτογραφία της τρισδιάστατης περιπέτειας, που οφείλει να συνδυάσει το θρησκευτικό της περιεχόμενο με τις εμπορικές προσταγές ενός φαντασμαγορικού blockbuster.
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, πάντως, ο προϋπολογισμός της ταινίας έφτασε στα 160 εκατ. δολάρια και η Paramount αποφάσισε στο τέλος του 2013 να κάνει μερικές δοκιμαστικές προβολές για να δει αν θα μπορέσει να ισοσκελίσει την τεράστια χρηματική της επένδυση. Σε αυτές, μάλιστα, συμπεριέλαβε και δικές της πιο εμπορικές βερσιόν της ταινίας. Αυτό προκάλεσε την έντονη αντίδραση του σκηνοθέτη, ο οποίος δεν είχε συνηθίσει μέχρι τότε τέτοιου είδους παρεμβάσεις. Τέλος καλό, όλα καλά βέβαια, αφού ο «Νώε» που θα δούμε στην οθόνη θα είναι η 138 λεπτών εκδοχή του σκηνοθέτη, τον πλήρη δημιουργικό έλεγχο της οποίας διατήρησε μέχρι τέλους. Η αυθεντική κινηματογραφική κιβωτός του Ντάρεν Αρονόφσκι είναι έτοιμη προς αναχώρηση, λοιπόν, και όσοι πιστοί σινεφίλ προσέλθετε...

Τρεις ταινίες με θρησκευτικό συναίσθημα

Ο Τελευταίος Πειρασμός (1988)
Ο Μάρτιν Σκορσέζε μεταφέρει στην οθόνη το ομώνυμο βιβλίο του Καζαντζάκη, σκανδαλίζοντας τους πιστούς και κερδίζοντας υποψηφιότητα για Όσκαρ σκηνοθεσίας. Κορυφαία ταινία θρησκευτικού περιεχομένου που προκάλεσε ιερό πόλεμο έξω από τις ελληνικές αίθουσες που προβλήθηκε.

Τα Πάθη του Χριστού (2004)
Η βίαιη αναπαράσταση της σταύρωσης του Χριστού που γύρισε ο Μελ Γκίμπσον στα αραμαϊκά αποτελεί μέχρι σήμερα την πιο εμπορική ξενόγλωσση ταινία όλων των εποχών στις ΗΠΑ, με εισπράξεις 370 εκατ. δολαρίων!

Exodus (2014)
Ο Ρίντλεϊ Σκοτ θα είναι ο επόμενος διάσημος σκηνοθέτης που θα δοκιμάσει την τύχη του στο αναγεννημένο ­θρησκευτικό σινεμά. Με πρωταγωνιστή τον Κρίστιαν Μπέιλ θα παρουσιάσει την έξοδο του Μωυσή και των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο.