Ήταν ο άνθρωπος που πήρε το παραμύθι και το έκανε θέαμα, τέχνη αλλά και βιομηχανία. Με αφορμή την κυκλοφορία της «Μαγικής Ομπρέλας», η οποία αφηγείται το χορταστικό παρασκήνιο της μεταφοράς της «Μαίρη Πόπινς» στην οθόνη, παρουσιάζουμε τα μοναδικά κατορθώματα του μεγαλύτερου κινηματογραφικού παραμυθά όλων των εποχών.
O Γουόλτ Ντίσνεϊ αποτελεί μία από τις εμβληματικότερες προσωπικότητες του προηγούμενου αιώνα, μιας ιστορικής περιόδου που έτρεξε με φρενήρεις ρυθμούς, εκτόξευσε την τεχνολογία στα άστρα και πόλωσε χωρίς προηγούμενο τον πλανήτη. Ο δαιμόνιος Αμερικανός, ως γνήσιο τέκνο του μοντερνισμού, χάραξε μια νέα εποχή για την παιδική φαντασία οραματιζόμενος μια παγκόσμια μαζική παραγωγή καρτούν που θα προσέφερε, πέρα από διασκέδαση σε εκατομμύρια θεατές, και αμύθητα κέρδη. Όπως επιτυχημένα γράφει ο βιογράφος του Νιλ Γκάμπλερ: «Ο Γουόλτ Ντίσνεϊ άλλαξε τον κόσμο. Δημιούργησε μια νέα μορφή τέχνης (τις ταινίες animation) μέσω της οποίας έπλασε αδιαμφισβήτητα κλασικά αριστουργήματα. Επιπλέον, βοήθησε να καθιερωθεί η αμερικανική ποπ κουλτούρα ως η επικρατέστερη σε ολόκληρο τον κόσμο». Σκεφτείτε απλώς ότι μέχρι πρόσφατα στην Ελλάδα οι περισσότεροι αποκαλούσαν όλα τα κινούμενα σχέδια «Μίκι Μάους»!
Ο Γουόλτ αλλάζει το παραμύθι
Ο Θείος Γουόλτ ήταν από τους λίγους που πίστεψαν στη δύναμη της παιδικής φαντασίας, εκμοντερνίζοντας τη φόρμα του παραμυθιού στην οθόνη. Στην προ-ντισνεϊκή περίοδο οι παιδικές ιστορίες ήταν γεμάτες έρεβος, αίμα και τη μόνιμη απειλή των άγριων ζώων (συμβολισμός για τα ανεξέλεγκτα ένστικτα των ανθρώπων). Αυτές οι αφηγήσεις προετοίμαζαν τα παιδιά για την ενηλικίωση και το σκληρό κόσμο που τα περίμενε εκεί έξω. Η συναρπαστική αυτή προφορική παράδοση καταγράφηκε μερικώς από τους αδερφούς Γκριμ το 19o αιώνα.
Έπειτα από περίπου 100 χρόνια ο Ντίσνεϊ ήρθε να την αναμορφώσει για πάντα. Ο γεννημένος το 1901 στο Σικάγο Γουόλτ «γλύκανε» τα παραμύθια κάνοντάς τα πιο «ασφαλή» για την τρυφερή παιδική ηλικία. Αντικατέστησε το σκοτάδι με τη λάμψη του θεάματος και μετέτρεψε τα ζώα από εχθρούς σε χαριτωμένους ομιλούντες ήρωες. Επίσης, τράβηξε μια σαφή γραμμή ανάμεσα στο καλό και το κακό κι έφτιαξε κατανοητούς και «διαυγείς» ζωγραφιστούς πρωταγωνιστές. Η φαντασμαγορία έγινε η κυριότερη επιδίωξή του και η τεχνολογία ήταν ο μοναδικός τρόπος για να την επιτύχει. Αθεράπευτος νεωτεριστής της εικόνας, δεν σταμάτησε ποτέ να σκέφτεται πώς θα βελτιώσει το παιδικό θέαμα και πώς θα πολλαπλασιάσει τη δυναμική των ηρώων του.
Την ίδια στιγμή, βέβαια, στιγματίστηκε ως ένας από τους πιο συντηρητικούς κατοίκους του Χόλιγουντ, ιδρυτής της Αντικομουνιστικής Κινηματογραφικής Συμμαχίας για τη Διατήρηση των Αμερικανικών Ιδανικών, φανατικός υποστηρικτής του μακαρθισμού αλλά και –όπως δήλωσε η Μέριλ Στριπ σε πρόσφατη ομιλία της στην απονομή των βραβείων National Board of Review– «φορέας σεξιστικών προτύπων, ρατσιστής και αντισημίτης». Μπορεί ο Θείος Γουόλτ να άλλαξε τον κόσμο του κινηματογραφικού θεάματος και να κέρδισε 22 Όσκαρ, αλλά σίγουρα δεν υπήρξε και άγιος...
Κυνηγώντας το αδύνατο
Δύο ήταν τα κίνητρα για τις σημαντικότερες αποφάσεις στη ζωή του Γουόλτ Ντίσνεϊ: ο πατριωτισμός και η τυφλή πίστη του ότι μπορεί να πλουτίσει κάνοντας αυτό που αγαπά περισσότερο, δηλαδή τα κινούμενα σχέδια. Το πρώτο τον οδήγησε στο να παρατήσει το σχολείο σε ηλικία 16 ετών για να καταταγεί στο στρατό και να πολεμήσει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τελικά δεν φόρεσε στολή επειδή ήταν ανήλικος, αλλά δούλεψε ως εθελοντής του Ερυθρού Σταυρού στη Γαλλία για ένα χρόνο. Επιστρέφοντας στην πατρίδα, δούλεψε ως σχεδιαστής σε μια διαφημιστική εταιρεία στο Κάνσας Σίτι, όπου γνώρισε τον Ουμπ Άιγουερκς, τον άνθρωπο που σχεδίασε αργότερα τον θρυλικό Μίκι Μάους.
Οι δυο τους ξεκίνησαν αρκετά projects που δεν πέτυχαν – μέχρι τη στιγμή που ο Γουόλτ Ντίσνεϊ αποφάσισε να κάνει τη μεγάλη κίνηση: να μετακομίσει στην πρωτεύουσα της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας και να ανοίξει το Disney Brothers Cartoon Studio μαζί με τον αδερφό του Ρόι. Το 1928, στα ιερά χώματα του Χόλιγουντ, ο Γουόλτ ξέθαψε το προσχέδιο ενός γελαστού ποντικιού και το έδωσε στον Άιγουερκς για να το επανασχεδιάσει. Ο Μίκι Μάους, που απέκτησε το 1932 χρώμα, μετατράπηκε στην πρώτη τεράστια επιτυχία του Ντίσνεϊ. Ένδειξη της μεγάλης αγάπης που έτρεφε ο Αμερικανός δημιουργός για το χαριτωμένο ποντίκι είναι ότι του χάρισε τη φωνή του από το 1928 μέχρι το 1947.
Την ίδια στιγμή που ο Μίκι Μάους γινόταν καρτούν-θρύλος, συντροφεύοντας τα παιδικά όνειρα μέσα στον πραγματικό εφιάλτη του αμερικανικού κραχ, ο Ντίσνεϊ δούλευε για το μεγάλο του όραμα: να φτιάξει την πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων μεγάλου μήκους. Έχοντας δοκιμάσει την επαναστατική τεχνολογία της πολυεπίπεδης κάμερας, που προσφέρει τρισδιάστατη ψευδαίσθηση στη μικρού μήκους ταινία «The Old Mill» και απασχολώντας δεκάδες σχεδιαστές για πάνω από τρία χρόνια, παρουσίασε τελικά το 1937 το 83 λεπτών «χειροποίητο» animation «Η Χιονάτη και οι 7 νάνοι», ένα ανεπανάληπτο κινηματογραφικό επίτευγμα.
Κι ενώ στην Ευρώπη οι σειρήνες του πολέμου έχουν αρχίσει να ηχούν, στην Αμερική η Disney παρουσίασε θεαματικές παραγωγές κινουμένων σχεδίων που έμελλαν να γίνουν κλασικές, όπως ο «Πινόκιο», η μαγική περιπέτεια «Φαντασία» (1940) και στη συνέχεια το «Μπάμπι» (1942). Στο παραγωγικό μεταπολεμικό σκηνικό ακολούθησαν η «Σταχτοπούτα» (1950), η «Αλίκη στη Χώρα Των Θαυμάτων» (1951) και η… αλματώδης επιτυχία «Πίτερ Παν» (1953).
Ο Ντίσνεϊ, ο οποίος έβλεπε πάντα μπροστά από την εποχή του, οραματίστηκε μια οριζόντια ολοκλήρωση της παραμυθένιας επιχείρησής του και μετέτρεψε την εταιρεία του σε πανίσχυρη αυτοκρατορία παιδικής φαντασίας: το 1950 άρχισε με το «Treasure Island» την παραγωγή live action ταινιών, το 1953 ίδρυσε τη δική του εταιρεία διανομής Buena Vista, ενώ το 1955 αγόρασε το δικό του τηλεοπτικό κανάλι. Ωστόσο, τίποτα δεν συγκρίνεται με την Disneyland, η οποία άνοιξε τις πόρτες της το 1955 βγάζοντας το παραμύθι από τις δύο διαστάσεις της χάρτινης σελίδας ή της οθόνης και κάνοντάς το πραγματικότητα.
Ζήσε το παραμύθι
Η Disney συνέχισε απτόητη τις επιτυχίες της με ταινίες κινουμένων σχεδίων που θριάμβευσαν στο αμερικανικό box office, όπως η «Λαίδη και ο Αλήτης» (1955), η «Ωραία Κοιμωμένη» (1959), τα «101 Σκυλιά της Δαλματίας» (1961) και το «Σπαθί του Βασιλιά Αρθούρου» (1963). Όμως στο μυαλό του Θείου Γουόλτ τρύπωσε μια ιδέα, η οποία θα εξελισσόταν σε μία από τις πιο δύσκολες αποστολές στην πολύχρονη καριέρα του. Η «Μαίρη Πόπινς», η αριστουργηματική ιστορία ενηλικίωσης που έγραψε η Πάμελα Τράβερς, ήταν γραφτό να μην τρέξει και τόσο εύκολα με 24 καρέ το δευτερόλεπτο. Η ρομαντική και διόλου φιλάργυρη συγγραφέας, για να παραχωρήσει τα δικαιώματα του βιβλίου της, απαίτησε να έχει τον πλήρη έλεγχο της μεταφοράς του στις αίθουσες.
Η «Μαγική Ομπρέλα» του Τζον Λι Χάνκοκ περιγράφει την ιστορία που κρύβεται πίσω από τη δημιουργία live action ταινίας «Μαίρη Πόπινς», η οποία συγκέντρωσε 13 οσκαρικές υποψηφιότητες – τις περισσότερες που έχει κερδίσει μέχρι σήμερα το στούντιο. Οι δισταγμοί της Τράβερς και η επιμονή του Ντίσνεϊ, που αποτυπώνονται εξαιρετικά από τις κορυφαίες ερμηνείες της Έμα Τόμσον και του Τομ Χανκς, μετατρέπονται σε ένα παιχνίδι εξουσίας που τροφοδοτείται από τα παιδικά απωθημένα και την απελευθερωτική δύναμη της φαντασίας. Τελικά το όραμα του Αμερικανού δημιουργού έκαμψε τη βικτοριανή αυστηρότητα της Τράβερς, με τη «Μαίρη Πόπινς» να αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μαγικό Technicolor επίτευγμα.
Το μικρόβιο του νεωτερισμού ήταν, εξάλλου, η μεγαλύτερη κληρονομιά που άφησε ο Ντίσνεϊ στην αγαπημένη του εταιρεία. Αυτό ήταν και το ισχυρότερο όπλο της Disney για να ξεπεράσει την αμηχανία που προκάλεσε ο πρόωρος θάνατος του Γουόλτ το 1966, να γνωρίσει την κινηματογραφική της αναγέννηση στις αρχές της δεκαετίας του ’90 με μεγάλες επιτυχίες όπως η «Πεντάμορφη και το Τέρας» (1991), ο «Αλαντίν» (1992) και ο «Βασιλιάς των Λιονταριών» (1994) αλλά και να περάσει στη νέα θριαμβευτική μετα-millennium εποχή της με τις πανάκριβες εξαγορές της Pixar (2006) και της Marvel Entertainment (2009). Και μπορεί ακόμη πιο ψηλά η εταιρεία του Μίκι Μάους...
Η Disney σε αριθμούς
120 εκατ. άνθρωποι επισκέφθηκαν το 2009 τις πέντε Disneylands σε ΗΠΑ, Ασία και Παρίσι.
4 δισ. δολάρια εισπράξεις είχε η κινηματογραφική εταιρεία το 2013, τις μεγαλύτερες στην ιστορία της.
1.518 εκατ. δολάρια είναι οι παγκόσμιες εισπράξεις των «Εκδικητών», της μεγαλύτερης εμπορικής επιτυχίας των Buena Vista/Disney.
59 υποψηφιότητες για Όσκαρ κέρδισε ο Θείος Γουόλτ, τις περισσότερες από οποιονδήποτε άλλον στην ιστορία του θεσμού.
42,3 δισ. δολάρια ήταν τα συνολικά έσοδα της μητρικής Walt Disney Company το 2012.7,4δισ. δολάρια στοίχισε η εξαγορά της Pixar από την Disney.
Περισσότερες πληροφορίες
Η Μαγική Ομπρέλα
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60, ο Γουόλτ Ντίσνεϊ προσκαλεί τη Βρετανή συγγραφέα Π.Λ. Τράβερς στο Χόλιγουντ και προσπαθεί με κάθε τρόπο να την πείσει να του παραχωρήσει τα κινηματογραφικά δικαιώματα της «Μαίρη Πόπινς».
