Παρά την προσωρινή αβεβαιότητα οι Νύχτες Πρεμιέρας (23/9-4/10) δηλώνουν ηχηρό «παρών» και είναι έτοιμες να συναντήσουν για ακόμη μία χρονιά τους Αθηναίους σινεφίλ. Φέτος, μάλιστα, τα ραντεβού θα δοθούν στις παραδοσιακές χειμερινές αίθουσες Δαναός 1, Ιντεάλ και Odeon Όπερα 1 αλλά και στα θερινά Ριβιέρα, Στέλλα, Λαΐς - Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Τριανόν και Τεχνόπολη.
#1 Πρώτη φορά υβριδικά
Για να ανταποκριθεί στις συνθήκες της πανδημίας, το φεστιβάλ προχωρά σε δραστικές κινήσεις. Όσον αφορά το πρόγραμμα, ένα μέρος του θα είναι διαθέσιμο ψηφιακά σε όλη την Ελλάδα μέσω της πλατφόρμας online.aiff.gr, για όσους αδυνατούν να παραστούν στις προβολές. Έπειτα, η χρήση της μάσκας είναι υποχρεωτική στις ουρές αναμονής αλλά και εντός των αιθουσών, χειμερινών και θερινών. Κατά την είσοδο θα πραγματοποιείται θερμομέτρηση, γι’ αυτό φροντίστε για την έγκαιρη προσέλευσή σας, ενώ δεν θα υπάρχουν διαλείμματα. Η πληρότητα των αιθουσών θα είναι περιορισμένη και τα slot πιο αραιά, ώστε να αποφευχθεί ο συνωστισμός, να τηρηθούν οι αποστάσεις και να απολυμανθούν επισταμένως τα σινεμά.
#2 Λυρική έναρξη με την Φράνσις ΜακΝτόρμαντ
Η ταινία που μόλις πριν από λίγες μέρες απέσπασε το Χρυσό Λιοντάρι στη Μόστρα «ανοίγει» τις Νύχτες Πρεμιέρας. Το «Nomadland» της Κλόι Ζάο, με πρωταγωνίστρια την οσκαρική Φράνσις ΜακΝτόρμαντ, αφορά μια γυναίκα στα εξήντα της, η οποία αφού έχασε τα πάντα στην οικονομική κρίση ζει πλέον σαν νομάδα, ταξιδεύοντας στην αμερικανική δύση. Η Ζάο είναι παλιά γνωστή του φεστιβάλ, μιας και πριν από τρία χρόνια είχε διαγωνιστεί στις Νύχτες Πρεμιέρας με το αριστουργηματικό «Καλπάζοντας με το Όνειρο». Το βραδυφλεγές, αφηγηματικά λιτό και υπόκωφα ποιητικό φιλμ εντέλει απέσπασε τη Χρυσή Αθηνά, αφήνοντας συγκινημένους κοινό και κριτική επιτροπή. Τώρα η Ζάο υπογράφει ένα φιλόδοξο φιλμ το οποίο έχει τις προδιαγραφές να φτάσει μέχρι τα επόμενα Όσκαρ.
#3 Ξέφρενος χορός σε τρεις διαστάσεις
Ούτε μία, ούτε δύο, αλλά 14 τρισδιάστατες χορογραφίες «ζωντανεύουν» στο «Κάνινγχαμ» (Άλα Κόβγκαν), το ντοκιμαντέρ που καταδύεται στην πολυσχιδή σκέψη του διάσημου Αμερικανού χορογράφου Μερς Κάνινγχαμ. Εκτός από τις «διαπεραστικές» χορογραφίες, που μας θυμίζουν τη λογική του εκπληκτικού «Πίνα» (Βιμ Βέντερς), η ταινία ξεδιπλώνει τον κόσμο του πρωτοποριακού χορευτή μέσα από σημειώματα σε φίλους, συνεργάτες, αλλά και διάσημους εραστές όπως ο Τζον Κέιτζ και ο Άντι Γουόρχολ, παρακαλώ. Ετοιμαστείτε λοιπόν να απολαύσετε πιρουέτες γεμάτες ενέργεια, φορώντας ιριδίζοντα τρισδιάστατα γυαλιά (πάνω από τη μάσκα σας φυσικά).
#4 Με τα λόγια μεγάλων auteurs
Στο πρόγραμμα παρατηρείται... συνωστισμός σπουδαίων σκηνοθετών. Είκοσι χρόνια συζητήσεων του κριτικού κινηματογράφου Μισέλ Σιμάν και του Στάνλεϊ Κιούμπρικ έρχονται στο φως στο «Ο Κιούμπρικ με Δικά του Λόγια» (Γκρέγκορι Μονρό), όπου δεν μένει τίποτα ασχολίαστο. Αντίστοιχα, ο συνονόματος γιος του ποιητή της εικόνας Αντρέι Ταρκόφσκι αφήνει τον πατέρα του να μιλήσει ο ίδιος για το έργο του στο «Σινεμά σαν Προσευχή». Σε εντελώς διαφορετικό κλίμα, η Ανσέλμα Ντελ' Όλιο εστιάζει στον πληθωρικό κόσμο του Φεντερίκο Φελίνι και ιδιαίτερα στη μυστηριακή πλευρά του σκηνοθέτη στο «Ο Φελίνι των Πνευμάτων», την ώρα που ο Όρσον Γουελς κινηματογραφεί τον εαυτό του συνομιλώντας με τον «Ξένοιαστο Καβαλάρη» Ντένις Χόπερ στο «Χόπερ/Γουελς».
#5 Το ασυναγώνιστο ταλέντο της Ελίζαμπεθ Μος
Ευρέως γνωστή για τους τηλεοπτικούς ρόλους της («Mad Men», «The Handmaid's Tale») αλλά σιωπηλά αναγνωρισμένη ως σπουδαία ηθοποιός στους κύκλους του ανεξάρτητου σινεμά, η Ελίζαμπεθ Μος «χτυπά» άλλη μία ανεπανάληπτη ερμηνεία στο αντισυμβατικό «Σίρλεϊ» της ιδιοσυγκρασιακής Τζόζεφιν Ντέκερ. Ως σινε-βιογραφία που υφαίνει τους δικούς της κανόνες, μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη με όρους κλειστοφοβικού θρίλερ τη ζωή της συγγραφέα τρόμου Σίρλεϊ Τζάκσον. Η υπόθεση της ταινίας ξεκινά από τη στιγμή που η λογοτέχνις και ο ακαδημαϊκός σύζυγός της προσκαλούν στο σπίτι τους για φιλοξενία ένα νεαρό ζευγάρι, από το οποίο η Τζάκσον εμπνέεται την επόμενη τρομακτική ιστορία της.
#6 Διεθνές διαγωνιστικό τμήμα για «πρωτάρηδες»
Επτά ταινίες διεκδικούν φέτος τη Χρυσή Αθηνά, με τα ντεμπούτα να κλέβουν την προσοχή, καθώς συνοδεύονται ήδη από διθυράμβους. Όπως ο κινεζικός «Φρονιμίτης» (Μινγκ Λιάνγκ) ο οποίος έχει χαιρετιστεί ως μια εντυπωσιακή ιστορία ενηλικίωσης στο ύφος του «Παιχνιδιού με τη Φωτιά» (Λι Τσανγκ-ντονγκ). Ή το πολιτικά φορτισμένο animation «Γιόσεπ» (Αορέλ), το οποίο σκιαγραφεί τη φιλία ανάμεσα σε ένα φρουρό στρατοπέδου συγκέντρωσης και έναν αιχμάλωτο. Επιπλέον, σημειώνουμε τη σκηνοθετική απόπειρα της Σουζάν Λιντόν, κόρης του διάσημου Γάλλου ηθοποιού Βενσάν Λιντόν, το μεταμοντέρνο ρομαντικό φιλμ της «16 Φορές Άνοιξη».
#7 Queer σινε-αποθέωση
Με το βραβείο κοινού στο Σάντανς στις αποσκευές της έρχεται στην αθηναϊκή πρωτεύουσα η ταινία που υπόσχεται να ραγίσει καρδιές. Το «Σε Κουβαλώ Πάντα Μέσα μου», η πρώτη ταινία μυθοπλασίας της υποψήφιας για Όσκαρ Χάιντι Γιούιν («Jesus Camp»), ακολουθεί τη σχέση ενός φιλόδοξου σεφ κι ενός καθηγητή πανεπιστημίου, από τη στιγμή της γνωριμίας τους στο Μεξικό των 80s μέχρι τη στιγμή που διαλύονται απροσδόκητα τα πάντα. Από την άλλη, με το βραβείο Teddy έφυγε από την Μπερλινάλε το ντοκιμαντέρ «Αν Ήταν Έρωτας» (Πατρίκ Σίχα), ένα σινε-πορτρέτο της χορευτικής περφόρμανς «Crowd» της Ζιζέλ Βιάν, διάχυτου ερωτισμού, παλλόμενης έντασης και εθιστικής rave μουσικής.
#8 Από τον «Μάρκο» στο SoundCloud rap
Διαχρονικά λατρεμένο τμήμα του φεστιβάλ, τα μουσικά ντοκιμαντέρ αυτής της χρονιάς παντρεύουν το παρελθόν και το μέλλον της παγκόσμιας μουσικής σκηνής, με φιλμ που μας ταξιδεύουν σε διαφορετικά μέρη και εποχές. Ξεκινάμε από τη Σύρο, όπου ο Νίκος Σκαρέντζος αναζητά στον «Μάρκο» τις ρίζες του σπουδαίου Μάρκου Βαμβακάρη, αλλά και την τεράστια επιρροή του σε μουσικούς ανά τον κόσμο. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, και συγκεκριμένα στη Φλόριντα, το «American Rapstar» (Τζάστιν Στέιπλ) καταγράφει την άνοδο του ραπ μέσω της πλατφόρμας SoundCloud, τους νέους σταρ που ανέδειξε, καθώς κι εκείνους που πλήρωσαν τη δόξα με τη ζωή τους.
#9 47 «Ελληνικές Μικρές Ιστορίες»
Το ιδιαιτέρως ανταγωνιστικό διαγωνιστικό τμήμα ταινιών μικρού μήκους, το οποίο τα τελευταία οκτώ χρόνια διεξαγωγής του έχει παρουσιάσει περισσότερες από 470 ταινίες, φέτος δέχθηκε τον αριθμό-ρεκόρ των 342 συμμετοχών. Από αυτές επιλέχθηκαν για το τελικό πρόγραμμα σχεδόν 50 ταινίες, που διεκδικούν τα βραβεία του τμήματος. Ανάμεσά τους βρίσκονται μικρού μήκους που έχουν ήδη διαγράψει αξιοσημείωτη πορεία στα φεστιβάλ του εξωτερικού, όπως το «Τέλος του Πόνου (Μια Πρόταση)» της Ζακλίν Λέντζου και το «Route-3» του Θανάση Νεοφώτιστου.
#10 Φινάλε γερών συγκινήσεων
Τα χαρτομάντιλα σίγουρα θα χρειαστούν στην τελετή λήξης του φεστιβάλ, μιας και η διοργάνωση επέλεξε να ρίξει αυλαία με το ρομαντικό δράμα «Η Νύμφη του Νερού» του Γερμανού auteur Κρίστιαν Πέτζολντ («Transit», «Το Τραγούδι του Φοίνικα»). Ένα συναισθηματικά φορτισμένο αλλά και βίαιο λαβ στόρι ανάμεσα σε μια Βερολινέζα ιστορικό (Πόλα Μπέερ) και τον άντρα που την πλήγωσε ανεπανόρθωτα (Φραντς Ρογκόφσκι). Το φιλμ συνδυάζει το μελόδραμα με παραμυθένια και μεταφυσικά στοιχεία, χρησιμοποιώντας ως καύσιμο τον ηλεκτρισμό που εκπέμπει η γοητευτική ερμηνεία των Μπέερ - Ρογκόφσκι, για να φτάσει τον έρωτα των χαρακτήρων τους στα άκρα. Η Γερμανίδα ηθοποιός απέσπασε δικαίως την Αργυρή Άρκτο γυναικείου ρόλου και η ταινία το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI).
#11 Μίλα μου για μέταλ
Οι φίλοι των Iron Maiden θα συμπονέσουν τους μικρούς Κολομβιανούς πρωταγωνιστές του «Night of the Beast» (Μαουρίσιο Λέιβα-Κοκ), οι οποίοι μετά κόπων και βασάνων αποκτούν εισιτήρια για τη συναυλία της μπάντας, για να τα δουν να κάνουν φτερά από μια συμμορία που τους τα κλέβει. Σε εντελώς διαφορετική λογική κινείται το «Sound of Metal» (Ντάριους Μάρντερ), στο οποίο παίρνει σάρκα και οστά ο εφιάλτης κάθε μουσικόφιλου. Ο ταλαντούχος Ριζ Άχμεντ υποδύεται έναν ναρκομανή ντράμερ ο οποίος χάνει ανεξήγητα την ακοή του και καλείται να στήσει τη ζωή του από την αρχή. Ύστερα από αυτή την ταινία θα το ξανασκεφτείτε να πάτε σε συναυλία χωρίς ωτοασπίδες...
#12 Όταν η Κέιτ συνάντησε τη Σέρσια
Ένας παλιρροϊκός απαγορευμένος έρωτας βρίσκεται στην καρδιά του «Αμμωνίτη», του φιλμ που φέρνει το σκηνοθέτη Φράνσις Λι («Του Θεού η Χώρα») μεταξύ των φαβορί για τα Όσκαρ στη δεύτερη μόλις ταινία του. Τα φώτα όμως πέφτουν πρωτίστως στο πρωτοκλασάτο πρωταγωνιστικό δίδυμο, την οσκαρική Κέιτ Γουίνσλετ και τη σταθερά εξαιρετική Σέρσια Ρόναν. Η υπόθεση τοποθετείται στην Αγγλία του 19ου αιώνα, όπου μια παλαιοντολόγος (Γουίνσλετ) αναλαμβάνει απρόθυμα να διδάξει την τέχνη της σε μια πλούσια νεαρή γυναίκα (Ρόναν). Η συναναστροφή τους γεννά σπίθες που πυρπολούν τη μεταξύ τους έλξη και φωτίζουν τη σκοτεινή αίθουσα.
#13 Σινεμά με τη «σφραγίδα» των Κανών
Μπορεί φέτος η Κρουαζέτ να μην υποδέχθηκε τους διεθνείς σταρ και τα ανερχόμενα ταλέντα του παγκόσμιου σινεμά, ωστόσο οι διοργανωτές του Φεστιβάλ Κανών ανακοίνωσαν τους τίτλους που είχαν επιλεχθεί στο πρόγραμμά του. Πέντε από αυτές τις ταινίες προβάλλονται στις Νύχτες Πρεμιέρας, ανάμεσά τους και εκείνη που θεωρήθηκε φαβορί του Διαγωνιστικού Τμήματος. Πρόκειται για το γαλλικό «Gagarine» των Φανί Λιατάρ και Τζερεμί Τρουί, ένα τολμηρό κοινωνικό δράμα στο πνεύμα των «Αθλίων» (Λατζ Λι), το οποίο μας μεταφέρει το εκρηκτικό κλίμα μιας παρισινής προαστιακής συνοικίας που φέρει το όνομα του σοβιετικού κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν.
#14 Ένα «Crash» που ποτέ δεν τελειώνει
Το 1996 ο Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ («Videodrome», «Η Μύγα») σόκαρε για ακόμη μία φορά τον κινηματογραφικό πλανήτη, παραδίδοντας μια τολμηρή μεταφορά του μυθιστορήματος «Crash» του εμβληματικού Τζ. Γκ. Μπάλαρντ. Το αποτέλεσμα σκανδάλισε το Φεστιβάλ Κανών, όπου βέβαια κέρδισε το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής, δίχασε τους κριτικούς και άφησε άφωνο το κοινό. Όχι, φυσικά, χωρίς λόγο. Η ταινία αφορά μια ομάδα ανθρώπων που διεγείρονται σεξουαλικά συμμετέχοντας σε αυτοκινητιστικά ατυχήματα, τα οποία συνήθως προκαλούν οι ίδιοι. Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά, η ταινία του Κρόνεμπεργκ «τρακάρει» τις Νύχτες Πρεμιέρας με μια ψηφιακά αποκατεστημένη 4K κόπια την οποία επιμελήθηκε ο ίδιος ο αιρετικός Καναδός σκηνοθέτης.
#15 Μια «Βαβέλ» από σελιλόιντ
Το θρυλικό περιοδικό κόμικς παίρνει carte blanche κι οι συντάκτες του προβάλλουν τις αγαπημένες ταινίες τους. Μεταξύ άλλων, ο σκηνοθέτης Άγγελος Φραντζής («Ευτυχία») επιλέγει το «Σατυρικόν» (Φεντερίκο Φελίνι), ο Αλέξης Καλοφωλιάς των Last Drive το μουσικό ντοκιμαντέρ «Mano Negra: Αυθεντική Ζωή» (Τζοζέφ Νταχάν, Τομά Νταρνάλ και Φιλίπ Τεμπούλ) και ο δημοσιογράφος Γιάννης Νένες αναρωτιέται «Ποια Είστε, Πόλι Μαγκού;» (Γουίλιαμ Κλάιν). Στην ενότητα συγκεντρώνεται ένα ψηφιδωτό ετερόκλητων αισθητικών, όπως ήταν και ο χαρακτήρας της «Βαβέλ».
#16 Αληθινές ανατρεπτικές ιστορίες
Μερικές από τις καλύτερες νέες ταινίες τεκμηρίωσης συγκεντρώνει το Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα Ντοκιμαντέρ. Στο πρόγραμμά του βρίσκουμε, μεταξύ άλλων, το «Με Έναν Ψίθυρο» (Πατρίσια Περέζ Φερνάντεζ και Χάιντι Χασάν), που απέσπασε το μεγάλο βραβείο στον σημαντικότερο θεσμό για τα ντοκιμαντέρ, το φεστιβάλ του Άμστερνταμ. Σε αυτό, δύο κολλητές που γυρίζουν ταινίες στην Κούβα θα χωριστούν, όταν η μία δραπετεύει στην Ευρώπη. Σημειώστε ακόμα τα σοκαριστικά «Τραγούδια της Καταπίεσης» (Μάριαν Χόουγκεν-Μοράγκα και Έστεφαν Βάγκνερ), όπου η κάμερα εισχωρεί στα άδυτα μιας σέχτας στους πρόποδες των Άνδεων, η οποία συνδυάζει τον θρησκευτικό φανατισμό με το ναζιστικό εξτρεμισμό.
#17 Ταινίες φτιαγμένες από όνειρα
Το μεγάλο αφιέρωμα των Νυχτών Πρεμιέρας αποτελεί μια προσεγμένη επιλογή από φιλμ που μετατρέπουν τη σκοτεινή αίθουσα σε χώρο ονείρων. Στο πλαίσιο του «A dream within a dream: Το σινεμά ονειρεύεται», θα παρακολουθήσουμε αψεγάδιαστα αριστουργήματα όπως η «Οδός Μαλχόλαντ» (Ντέιβιντ Λιντς) και το «Πέρυσι στο Μάριενμπαντ» (Αλέν Ρενέ) αλλά και ντελιριακές ταινίες όπως τον αταξινόμητο «Υγρό Ουρανό» (Σλάβα Τσούκερμαν) και το ψυχεδελικό «Κογιανισκάτσι» (Γκόντφρεϊ Ρέτζιο). Πρόκειται για ταινίες που αποθεώνουν την ανυπέρβλητη δύναμη της μεγάλης οθόνης, που μας έλειψε όσο τίποτα άλλο τον καιρό της καραντίνας.
#18 Φωτογράφε Τζόνι, τράβα μια φωτογραφία
Στη δεκαετία του ’70 η ιαπωνική πόλη Μιναμάτα έζησε μια τραγική οικολογική καταστροφή, εξαιτίας τοξικών αποβλήτων που μόλυναν τον υδροφόρο ορίζοντά της, προκαλώντας σοβαρές αρρώστιες στους κατοίκους. Ο άνθρωπος που βοήθησε να ξεσκεπαστεί το σκάνδαλο ήταν ο Γουίλιαμ Γιουτζίν Σμιθ, ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς φωτογράφους, ο οποίος ταξίδεψε στην Ιαπωνία για να απαθανατίσει το συμβάν. Στην ταινία «Μιναμάτα» (Άντριου Λέβιτας), ο Τζόνι Ντεπ ενσαρκώνει τον θρυλικό καλλιτέχνη, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αφύπνιση της κοινής γνώμης.
#19 Η Χρυσή Άρκτος ενός «φυλακισμένου»
Ο σκηνοθέτης Μοχάμαντ Ρασούλοφ μπορεί να κέρδισε το μεγάλο βραβείο της πρόσφατης Μπερλινάλε, δεν ήταν ωστόσο σε θέση να το πανηγυρίσει όπως θα ήθελε. Οι ιρανικές αρχές πρώτα του απαγόρευσαν να βγει από τη χώρα, ενώ λίγες ημέρες μετά την απονομή διέταξαν τη φυλάκισή του για ένα έτος. Το αυταρχικό καθεστώς τον κατηγόρησε για «αντισυστημική προπαγάνδα», μιας και η σπονδυλωτή ταινία «Δεν Υπάρχει Κακό», η οποία σημειωτέον γυρίστηκε κρυφά, ασκεί δριμεία κριτική στο ιρανικό σωφρονιστικό σύστημα και συγκεκριμένα στη θανατική ποινή.
#20 Τα πολλά πρόσωπα του ελληνικού σινεμά
Ένα ντοκιμαντέρ για την ιστορία της Εθνικής Βιβλιοθήκης («Μεταφορά», Ηλίας Γιαννακάκης), ένα άλλο για την ομάδα μπάσκετ με αμαξίδιο του Αθλητικού Συλλόγου Κινητικά Αναπήρων («No Heroes», Γιώργος Βιτσαρόπουλος), το πορτρέτο μιας σεξεργάτριας («Μέρες και Νύχτες της Δήμητρας Κ.», Εύα Στεφανή), μια ταινία στα όρια («Τραγουδώ αν Τραγουδάς», Νίκος Κορνήλιος), ένα μεταμοντέρνο road movie («Η Αναζήτηση της Λώρα Ντουράντ», Δημήτρης Μπαβέλλας) κι ένα φιλμ τεκμηρίωσης για τον άθλο του Σπύρου Λούη («Επτά Λεπτά Ψυχής», Πάνος Βλάχος) συνθέτουν το φετινό ελληνικό πρόγραμμα και ταυτόχρονα δίνουν τον παλμό του σύγχρονου εγχώριου σινεμά και προκαλούν το ενδιαφέρον με τις πρωτότυπες θεματικές τους.