Τον περασμένο Νοέμβριο στο 59ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε από κοντά ένα εξαιρετικής ιστορικής και κινηματογραφικής αξίας αφιέρωμα, σε ένα παραγνωρισμένο αλλά πλούσιο κομμάτι της εγχώριας παραγωγής.
Ο λόγος για το αφιέρωμα στο ελληνικό queer σινεμά, το οποίο επιμελήθηκε ο Κωνσταντίνος Κυριακός (αναπληρωτής καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου και του Ελληνικού Κινηματογράφου στο παν/μιο Πατρών), και συγκέντρωσε 38 μεγάλου και μικρού μήκους ταινίες με αφετηρία τη δεκαετία του ’60, έπειτα από εξαντλητική έρευνα και προσπάθεια. Σύμφωνα με τον ίδιο στο αφιέρωμα «συνυπάρχουν με επιλεκτικά κριτήρια ταινίες οι οποίες αναμφισβήτητα υπάγονται στο queer / γκέι ρεύμα της ελληνικής κινηματογραφίας• άλλες προδρομικές και ανάδελφες, άλλες δίκαια τιμημένες και βραβευμένες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και άλλες άδικα παραγνωρισμένες• όλες, ωστόσο, αντιπροσωπευτικές».
Ήρθε η ώρα λοιπόν και για τους Αθηναίους να ανακαλύψουν τα κρυμμένα διαμάντια του αφιερώματος, το οποίο θα προβληθεί στην ολότητά του στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (13-19/12). Η έναρξη θα γίνει με δύο ταινίες του Κωνσταντίνου Γιάνναρη, τα «Τρώες» (1990) και «Μια Θέση στον Ήλιο» (1994), παρουσία του ίδιου.
Ακόμη θα διεξαχθεί συζήτηση με τίτλο «Η εικόνα και τα κοινωνικά δικαιώματα» το Σάββατο 15/12 στις 16.45, με τη συμμετοχή των Αντουανέτα Αγγελίδη (σκηνοθέτις, ακαδημαϊκός), Μαρίνα Γαλανού (πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών), Παναγιώτης Ευαγγελίδης (σκηνοθέτης, σεναριογράφος), Ίρις Ζαχμανίδη (σκηνοθέτις), Μαρία Κομνηνού (πρόεδρος του ΔΣ της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, καθηγήτρια του ΕΚΠΑ), Κωνσταντίνου Κυριακού (αναπληρωτής καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου και του Ελληνικού Κινηματογράφου στο παν/μιο Πατρών) και Τάκη Σπετσιώτη (σκηνοθέτης). Χαιρετισμό θα απευθύνει η Μαρία Γιαννακάκη (Γενική Γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων).
Τέλος, η Ταινιοθήκη θα παρουσιάσει επίσης για πρώτη φορά στην Αθήνα την ενότητα Acrobatics, η οποία αποτελείται από queer μικρού μήκους ταινίες πρόσφατα γυρισμένες από νέους ταλαντούχους και βραβευμένους σκηνοθέτες, έπειτα από ανάθεση της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών και Παραγωγών για το φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Συγκεκριμένα μιλάμε για τους Θανάση Νεοφώτιστο, Δημήτρη Νάκο, Γιώργο Τελτζίδη, Νικολέτα Λεούση και Μανώλη Μαυρή.
Δείτε αναλυτικά τις ταινίες του αφιερώματος:
Αναπάντεχες επιλογές
Η ταινία «Vortex Το πρόσωπο της Μέδουσας» (1967) με το πληθωρικό, ανατρεπτικό βλέμμα του Νίκου Κούνδουρου και ο «Ορέστης» (1969), μοναδική ταινία του βραβευμένου με Όσκαρ σκηνογράφου και εικαστικού Βασίλη Φωτόπουλου, είναι ανάμεσα στα πρώτα φιλμ που προβάλλουν την πλέον απενοχοποιημένη απεικόνιση του ανδρικού σώματος, σε μια εποχή όπου η queer ταυτότητα ήταν καλά σφαλισμένη στη ντουλάπα.
Τα τολμηρά ‘70s
Ο Τάκης Σπετσιώτης με τις ταινίες «Η Λίζα και η άλλη» (1976) και «Καλλονή» (1977), η Ίρις Ζαχμανίδου με «Το γελεκάκι» (1976) και ο Γιώργος Καλογιάννης με το φιλμ «Λίβυος ή η αλματώδης παρουσία του περασμένου έπους» (1976) είναι ορισμένοι από τους δημιουργούς που αποδομούν τα έμφυλα στερεότυπα, αλλά και αναδεικνύουν τη γυναικεία πλευρά.
Το 1979, ο Δημήτρης Σταύρακας υπογράφει το ντοκουμέντο-μικρού μήκους «Μπέττυ». Όπως εξομολογήθηκε η ίδια η Μπέττυ σε συνέντευξή της ήθελε μέσα από την ταινία ο κόσμος «να εξοικειωθεί με την τραβεστί, να εξοικειωθεί με την τρασένξουαλ, να την δει μέσα από μια ταινία, μέσα από ένα θεατρικό. Να μην ρίξει μια ματιά από την κλειδαρότρυπα.».
Η κρίσιμη δεκαετία του ‘80
Το ελληνικό queer σινεμά αφήνει πίσω του τη λογοκρισία και προσπαθεί να κατακτήσει την αναγνώριση, και μάλιστα σε μια ιδιαίτερα δύσκολη παγκόσμια συγκυρία, με ταινίες πολύ χαρακτηριστικές για το είδος. Όπως ο εμβληματικός «Άγγελος» του Γιώργου Κατακουζηνού (1982) βασισμένος σε αληθινά γεγονότα που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη. Οι ταινίες «Στην αναπαυτική μεριά» (1981) και «Μετέωρο και σκιά» (1985) του Τάκη Σπετσιώτη, προσεγγίζουν την κοινότητα από τη σκοπιά των διανοούμενων ποιητών της δεκαετίας του ’60 αλλά και των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα.
Φιλμ που διερευνούν το θηλυκό βλέμμα, το ρόλο του στρατού, την ελληνική επαρχία και τις σχέσεις στο αστικό τοπίο συμπληρώνουν το αφιέρωμα: «Ομίχλη κάτω από τον ήλιο» του Νίκου Λυγγούρη (1980), «Poste Restante Ομόνοια» του Χάρη Παπαδόπουλου (1982), «Τόπος» της Αντουανέττας Αγγελίδη (1988), «...λιποτάκτης» των Γιώργου Κόρρα και Χρήστου Βούπουρα (1988) και «Όταν έχει πανσέληνο κανείς δεν κοιμάται» του Παντελή Παγουλάτου (1989).
Γιάνναρης, Δήμας, Κούτρας στα ‘90s
Βιώνοντας θα έλεγε κανείς την ενηλικίωσή του, την δεκαετία του ’90 το ελληνικό queer σινεμά σπάει τους δεσμούς με το παρελθόν και αποκρυσταλλώνεται, κοιτώντας με ψύχραιμο και απόλυτα ανατρεπτικό τρόπο τον ομοερωτισμό. Ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης, ο Χρήστος Δήμας και ο Πάνος Χ. Κούτρας είναι από τους πρωτεργάτες.
Τα φιλμ «Τρώες» (1990), «North of Vortex» (1991), «Caught Looking» (1991) και «Μία θέση στον ήλιο» (1994) του Κωνσταντίνου Γιάνναρη, το σπονδυλωτό «4» του Χρήστου Δήμα με τα μικρού μήκους «Ένας ουρανός γεμάτος αστέρια» (1995), «Tender» (1997), «Ανάσα» (1998) και «Αμερικάνος» (1999), καθώς και το εξωφρενικά απολαυστικό «Η επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά» του Πάνου Χ. Κούτρα (1999) πραγματεύονται τα queer ζητήματα με τρόπο αυθεντικό, παθιασμένο και απογυμνωμένο από κάθε είδους σύμβαση. Είναι η εποχή στην οποία οι ελληνικές queer ταινίες αναγνωρίζονται καλλιτεχνικά και βραβεύονται σε όλον τον κόσμο.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι ταινίες «Στρέλλα» και «Μετέωρο και σκιά» θα προβληθούν με όρους καθολικής προσβασιμότητας για όλους τους θεατές. Δηλαδή, με ακουστική περιγραφή για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης και με υπότιτλους για κωφούς και βαρήκοους με την επιμέλεια και πιστοποίηση της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών.
Πληφορορίες:
Αφιέρωμα στο ελληνικό queer σινεμά, 13-19/12
Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Ιερά Οδός 48 και Μεγάλου Αλεξάνδρου, Κεραμεικός, 2103612046΄
Είσ.: € 5, € 40 (εβδομαδιαία κάρτα), € 20 (μειωμένη εβδομαδιαία κάρτα)
