Με αφορμή το αφιερώμα στον σπουδαίο δημιουργό είχαμε μια αποκαλυπτική συζήτηση για τη ζωή του στο Σουηδικό Ινστιτούτο.
Το χθεσινό ανοιξιάτικο μεσημέρι (19/4), που έμοιαζε περισσότερο με μέσα Ιουλίου, μαζευτήκαμε με συναδέλφους πίσω από το μουσείο της Ακρόπολης, στο φιλόξενο Σουηδικό Ινστιτούτο, για να συζητήσουμε από κοντά με δύο από τους λιγοστούς ανθρώπους που έζησαν από στενά τον ασύγκριτο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.
Η σκηνοθέτιδα Μαρί Νίρεροντ και ο βιογράφος του σκηνοθέτη Μίκαελ Τιμ, βρίσκονται στην Αθήνα καλεσμένοι του αφιερώματος «Μια Αιωνιότητα και Ένας Αιώνας: Μπέργκμαν 1918 - 2018», που θα διαρκέσει έως την Κυριακή (22/4) στους κινηματογράφους Ανδόρα και Άστορ, η μεν για να παρουσιάσει το ντοκιμαντέρ της «Bergman Island», ο δε για να μιλήσει στο κοινό για τη μοιρασμένη αγάπη του σκηνοθέτη ανάμεσα στο σινεμά και το θέατρο (21/4, 19.00, Άστορ, είσοδος ελεύθερη).
Τρομερά ευγενικοί και πρόθυμοι να απαντήσουν σε όλες μας τις ερωτήσεις, η κ. Νίρεροντ και ο κ. Τιμ φρόντισαν να μας αποκαλύψουν πολλά άγνωστα γεγονότα για τη ζωή του Μπέργκμαν, σε μια συζήτηση που ξεπέρασε τη μία ώρα χωρίς ακριβώς να το καταλάβουμε.
Ο Μίκαελ Τιμ, του οποίου η μακρόχρονη φιλία με τον Μπέργκμαν ξεκίνησε σε ένα... ασανσέρ στη Στοκχόλμη, μας εκμυστηρεύτηκε πως ο Σουηδός μισούσε τα ταξίδια, ένα «πάθος» που μοιραζόταν με τον σπουδαίο συνάδελφό του Φεντερίκο Φελίνι, με τον οποίο αστειευόμενοι ήθελαν να φτιάξουν μία λέσχη για όσους ένιωθαν το ίδιο. Παρόλα αυτά, ο Μπέργκμαν βρέθηκε στην Ελλάδα μαζί με το Εθνικό Βασιλικό Θέατρο της Σουηδίας και θέλησε να επισκεφτεί το Μαντείο των Δελφών. Εκεί, επέμενε να μπει ολομόναχος όπως και έγινε, αλλά επέστρεψε απογοητευμένος. Βλέπετε, φώναζε τις ερωτήσεις του στο Μαντείο στα σουηδικά, και έτσι δεν πήρε απάντηση...
Η Μαρί Νίρεροντ από την άλλη, γνωρίστηκε με τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν μέσω της δουλειάς της στις αρχές των '80s, όταν εργαζόταν ως δημοσιογράφος και του πήρε συνέντευξη. Ο περιβόητα οξύθυμος και ανά στιγμές πικρός Μπέργκμαν, είχε προκαλέσει τρομερό άγχος στη Νίρεροντ, η οποία έμελλε να του πάρει μερικές ακόμα συνεντεύξεις στο μέλλον. Μάλιστα, μετά από μία του 1997 την κάλεσε να την ευχαριστήσει, καθώς ένας οδηγός ταξί του είπε πως «φαίνεται καλός άνθρωπος τελικά» (!).
Και οι δύο πάντως συμφώνησαν πως παρά το γεγονός ότι το όνομα «Μπέργκμαν» συνοδεύεται πάντα από αναφορές στο θυμό του, ο οποίος ήταν τέτοιος που κατά τη διάρκεια προβών μία φορά λιποθύμησε, στην πραγματικότητα ήταν ένας γλυκός και αστείος άνθρωπος. Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως ενώ ο Μπέργκμαν είχε 9 παιδιά και δεν ανέθρεψε κανένα από αυτά, σφάλμα που αναγνώρισε και μετάνιωσε ο ίδιος προς το τέλος της ζωής του, όταν ο Τιμ θέλησε να μιλήσει με τις πρώην γυναίκες του για τη συγγραφή της βιογραφίας του, καμία δε μίλησε άσχημα για εκείνον. «Είναι καλύτερα να είσαι ευγενικός με τις γυναίκες σου μετά το γάμο, παρά κατά τη διάρκεια» είχε πει τότε αστειευόμενος στον Τιμ.
Σύντομα στη συζήτηση ανέκυψε η σχέση του Μπέργκμαν με το Θεό, και το θρησκευτικό στοιχείο των ταινιών του συνολικά. Μάθαμε λοιπόν, πως παρότι η θρησκευτική διάσταση είναι πανταχού παρούσα στη φιλμογραφία του, και απασχολούσε πολύ τον ίδιο, στην πραγματικότητα δεν είχε μια σταθερή άποψη αναφορικά με το θείο. Ήταν μάλλον ρευστή, όπως δήλωσε ο Τιμ, καθώς στο διάστημα μιας βδομάδας μπορεί να άλλαζε δυο φορές γνώμη πάνω σε ένα σχετικό ζήτημα.
Όσο για το πολιτικό υπόβαθρό του, οι Νίρεροντ και Τιμ ήταν ρητοί: πολιτική και τέχνη δε συνδυάζονται. Αυτό πίστευε ακράδαντα ο Μπέργκμαν, και ήταν συνέπεια των βιωμάτων του κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και νωρίτερα καθώς η οικογένειά του έβλεπε θετικά την ανέλιξη του Χίτλερ στην εξουσία (ο ίδιος τον γνώρισε μάλιστα στιγμιαία το 1936), έτσι ένιωθε πως έπρεπε να εναντιωθεί σε αυτούς και καθετί πολιτικοποιημένο στην τέχνη του.
Σε ερώτησή μας σχετικά με το ταξίδι του στις Η.Π.Α. το 1976, όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Σουηδία μετά από ένα ταπεινωτικό για εκείνον φορολογικό σκάνδαλο, ρωτήσαμε αν αληθεύει πως γνώρισε τον Τσαρλς Μπρόνσον (τον διαβόητο vigilante των «Death Wish») κατά τη διάρκεια γυρισμάτων. Ο μύθος λέει πως ο Μπέργκμαν παρακολούθησε μία σκηνή όπου ο Μπρόνσον πυροβολείται, και ενθουσιάστηκε από τον τρόπο που έσκασαν πάνω του τα ψεύτικα σκάγια. Τότε ο Μπρόνσον τον ρώτησε «Γιατί; Δεν έχετε όπλα στις ταινίες σας;»
Δυστυχώς ο κ. Τιμ δε μας επιβεβαίωσε πως η στιχομυθία είναι πραγματική, όσο κι αν το θέλαμε, εκτός από το γεγονός πως οι Αμερικάνοι δεν είχαν δει ποτέ τους ταινία του Μπέργκμαν. Ο ίδιος δεν πτοήθηκε όμως και απολάμβανε τις χολιγουντιανές ταινίες, ειδικά εκείνες με πρωταγωνιστή τον Κλιντ Ίστγουντ.
Τέλος, ο κ. Τιμ μας διηγήθηκε ακόμα μία φανταστική ιστορία. Στα '60s, Μπέργκμαν, Φελίνι και Ακίρα Κουροσάβα είχαν συμφωνήσει να φτιάξουν μαζί μια ταινία και έδωσαν ραντεβού στη Ρώμη για να την προετοιμάσουν. Ο Μπέργκμαν, πάντα οργανωμένος μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, έφτασε με το σενάριό του, ο Φελίνι το θεώρησε περιττό καθώς μπορούσε να πάει για γύρισμα και χωρίς αυτό, ενώ ο Ακίρα Κουροσάβα δεν εμφανίστηκε ποτέ γιατί... ντρεπόταν.
Αυτή ήταν μια γεύση των πολλών που έχουν να μοιραστούν με το κοινό οι Μαρί Νίρεροντ και Μίκαελ Τιμ, έτσι το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να επισκεφτείτε το αφιέρωμα και να τους κάνετε από κοντά τα δικά σας ερωτήματα.
