Ο επιτυχημένος δημιουργός, ο οποίος επιστρέφει στις αίθουσες δύο χρόνια μετά τον «Νοτιά», μας περιγραφεί το ταξίδι της μεταφοράς στη μεγάλη οθόνη –με τη χρήση ενός υβριδικού σκηνοθετικού ύφους που συνδυάζει τη μυθοπλασία με το ντοκιμαντέρ– της ιστορικής βραδιάς στις 4 Απριλίου 1968, όταν η ομάδα μπάσκετ της ΑΕΚ σήκωσε το τρόπαιο του Κυπέλλου Κυπελλούχων στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο εις βάρος της Σλάβια Πράγας κι έγινε η πρώτη ελληνική ομάδα που κατέκτησε ευρωπαϊκό τίτλο σε επίπεδο συλλόγων.
Ένα σπάνιο κινηματογραφικό γεγονός για τα εγχώρια δεδομένα παίρνει σάρκα και οστά στις σκοτεινές αίθουσες. Ο Τάσος Μπουλμέτης αναβιώνει στο «1968» την ιστορική βραδιά του τελικού Κυπέλλου Κυπελλούχων στον οποίο η ομάδα μπάσκετ της ΑΕΚ στέφθηκε ενάντια σε όλα τα προγνωστικά νικήτρια κι ένωσε τους φιλάθλους ανεξαρτήτως χρώματος στο ασφυκτικά γεμάτο Καλλιμάρμαρο υπό τη σκιά του δικτατορικού καθεστώτος. Ο σκηνοθέτης μιλάει στο «α» για τη βαθιά προσωπική του σχέση με την ΑΕΚ αλλά και για το πώς το «1968» έγινε πραγματικότητα.
Από μικρός στα γήπεδα
«Γεννήθηκα στην Κωνσταντινούπολη, 200 μέτρα από το γήπεδο της Φενερμπαχτσέ. Το μπαλκόνι στο πίσω μέρος του σπιτιού μας έβλεπε στο υπαίθριο γήπεδο της ομάδας όπου έκαναν προπόνηση οι έφηβοι. Με θυμάμαι κάθε πρωί, προτού πάω σχολείο, να γαντζώνομαι στα κάγκελα και να βλέπω την προπόνηση. Ύστερα πήγαινα με την μπάλα να ρίξω καλάθια και η μάνα μου μού έλεγε πως μια μέρα θα παίζω κι εγώ με τα παιδιά της ομάδας...» Μεσολάβησαν όμως οι απελάσεις του 1964 κι έτσι οι μπασκέτες της Φενερμπαχτσέ αντικαταστάθηκαν από αυτές μιας συντοπίτισσας εκδιωγμένης ομάδας. «Είναι έντονες οι αναμνήσεις της μετατόπισης, με τους ανθρώπους που περίμεναν σε λιμάνια και σταθμούς τρένων. Η δυστυχής εμπειρία όμως αποδείχτηκε ευτυχής συγκυρία όταν χρειάστηκε να έρθουμε στην Αθήνα. Για να με παρηγορήσουν οι συγγενείς, μου έλεγαν “άντε, τυχερέ, θα πας να δεις και την ΑΕΚ”. Έτσι έγινε.
Όταν φτάσαμε, με πήραν τα ξαδέρφια μου στη Φιλαδέλφεια και είδα την ομάδα με παίκτες τότε τον Σκευοφύλακα και τον Παπαϊωάννου». Τέσσερα χρόνια μετά, σε ηλικία 11 ετών, ο Μπουλμέτης ακούει με τον πατέρα του στο ραδιόφωνο (το οποίο παρεμπιπτόντως έχει μέχρι και σήμερα) τον εκφωνητή Βασίλη Γεωργίου να περιγράφει συγκινημένος τον τελικό Κυπέλλου Κυπελλούχων, όπου η ομάδα μπάσκετ της ΑΕΚ γράφει ιστορία. Ήταν η εποχή των φανταστικών ηρώων αλλά και των πρώτων ερωτικών σκιρτημάτων... Ο Τάσος Μπουλμέτης θυμάται: «Τότε στο μυαλό μου υπήρχαν μονάχα δύο γυναίκες, έπρεπε να παντρευτώ ή την Τζένη Καρέζη ή την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Η Ζωή Λάσκαρη ήρθε αργότερα στη ζωή μου, όταν πια δεν μου απαγόρευαν οι δικοί μου να δω τη “Στεφανία”. Έτσι έπαιρνα θάρρος όταν φανταζόμουν τους παίκτες να βρίσκονται δίπλα μου στον “αγώνα” και να με υποστηρίζουν. “Φώναζα” στον Αμερικάνο να μου δώσει μια πάσα ή “άκουγα” τον Τρόντζο να μου λέει να πετάξω την μπάλα ψηλότερα. Ήταν ο μοναδικός τρόπος να προσεγγίσω αυτές τις μυθικές γυναίκες».
Αργότερα θα δοκίμαζε να γίνει και ο ίδιος ένας ήρωας του παρκέ για τα μάτια μας κοπέλας: «Στις αρχές του ’70 ερωτεύτηκα μια κοπέλα που της άρεσε πολύ το μπάσκετ κι έτσι, για να την εντυπωσιάσω, γράφτηκα στο Μαρούσι. Περιττό να σας πω ότι δεν ήμουν καλός παίκτης. Τότε υπήρχε μεγάλη κόντρα με την ομάδα της Βουλιαγμένης και σε έναν μεταξύ μας αγώνα για πρώτη φορά ενώθηκαν εξαιτίας μου οι οπαδοί και των δύο ομάδων. Μάλιστα έλεγαν το εξής σύνθημα: “Με τον Μπουλμέτη αρχηγό και όλοι ενωμένοι, βάλτε μια πέτρα στο λαιμό και μπλουμ στη Βουλιαγμένη”! Εκείνο το βράδυ αποφάσισα ότι θα γίνω σκηνοθέτης».
Ο «Νοτιάς» φύσηξε μέχρι το «1968»
Σαράντα και πλέον χρόνια μετά ο κινηματογραφικά επιτυχημένος Τάσος Μπουλμέτης, καθώς τελειώνει την τρίτη του ταινία, τον «Νοτιά», λαμβάνει από τον πρόεδρο της μπασκετικής ΑΕΚ Μάκη Αγγελόπουλο μια πρόταση που δεν μπορούσε να αρνηθεί. «Μετά τον “Νοτιά” είχα πει στον εαυτό μου ότι δεν θα έκανα άλλη βιωματική ταινία. Η ιδέα όμως του κ. Αγγελόπουλου να κάνουμε ένα φιλμ για τα πενήντα χρόνια από τον τελικό μού ξύπνησε τόσα συναισθήματα, ώστε ήταν αδύνατο να αρνηθώ. Ένιωσα μεγάλη τιμή που με επέλεξε και με υποδέχτηκε με τόση αγάπη και στήριξη στην οικογένεια της ΑΕΚ».
Πώς όμως ανοικοδομείται το μεγαλείο εκείνης της βραδιάς; «Το πρώτο ζητούμενο ήταν να καταγράψουμε το υπάρχον ιστορικό αρχείο και να μιλήσουμε με τους πρωταγωνιστές. Ταξιδέψαμε στην Κωνσταντινούπολη για να ψάξουμε το σωματείο από το οποίο προήλθε η ΑΕΚ, αλλά και στην Πράγα για να συναντήσουμε τους παίκτες της θρυλικής Σλάβια. Έπειτα έγραψα ένα σενάριο με κυρίαρχη τη μυθοπλασία στην οποία ενσωματώνονται τόσο οι συνεντεύξεις όσο και αληθινά γεγονότα που συνέβαιναν στην Ελλάδα και τον κόσμο». πρόκειται για το υβριδικό είδος σινεμά που ονομάζεται «docufiction». Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως την ημέρα του αγώνα δολοφονήθηκε ο Μάρτιν Λούθερ Κιγνκ, ενώ τον ίδιο μήνα η δικτατορία των συνταγματαρχών συμπλήρωσε ένα χρόνο στην εξουσία...
«Στην ουσία στο Καλλιμάρμαρο αναμετρήθηκαν η Ελλάδα της δικτατορίας και η κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία λίγους μήνες πριν από τη σοβιετική παρέμβαση», συμπληρώνει ο Μπουλμέτης. Γίνεται σαφές λοιπόν πως το «1968» δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε «Ενωσίτες». «Δεν θέλαμε να κάνουμε μια ταινία που δοξάζει μόνο την ΑΕΚ, αλλά τιμά όλους τους συλλόγους που έχουν επιτύχει αντίστοιχα κατορθώματα. Έλαχε στην ΑΕΚ να είναι ο πρώτος σύλλογος που κατέκτησε ευρωπαϊκό τίτλο. Τότε όμως το οπαδικό πνεύμα ήταν τελείως διαφορετικό από το σημερινό, στο γήπεδο βρέθηκαν δίπλα δίπλα φίλαθλοι όλων των ομάδων, καθώς θεωρούσαν πως η ΑΕΚ εκπροσωπούσε την Ελλάδα. Κρατούσαν πανό με την επιγραφή “Οι Ολυμπιακοί μαζί σου”. Φυσικά υπήρχε και το αντιδικτατορικό συναίσθημα του κόσμου, ο οποίος βγήκε κατά χιλιάδες στους δρόμους γύρω από το Στάδιο για να πανηγυρίσει δίχως φόβο».
Το στοίχημα αυτό το κερδίζει το «1968» χάρη στην ειλικρινή αφηγηματική προσήλωσή του στην επιμονή των παικτών για τη νίκη και την ιστορική μνήμη της ομάδας, που την ακολουθεί παντού. Ο ίδιος όμως τι έχει αποκομίσει από αυτήν τη σπάνια ευκαιρία; «Ήρθε η στιγμή, μισό αιώνα μετά τον τελικό, να έχω απέναντί μου τους παίκτες και να τους δίνω οδηγίες την ώρα των γυρισμάτων. Να λέω στον Τρόντζο “παρακαλώ πολύ, μπορείτε να σκύψετε λίγο για να χωρέσετε στο κάδρο” ή στον Ζούπα “θα σας πω πότε θα μιλήσετε για να γράφει η κάμερα”! Έτσι δικαιώνομαι και δεν μετανιώνω στιγμή που έγινα σκηνοθέτης».
ΟΙ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΤΟΝ ΜΠΟΥΛΜΕΤΗ
«Το Θαύμα της Βέρνης» (2003)
«Η ταινία καταγράφει την κατάκτηση του Μουντιάλ ενάντια στα προγνωστικά από τη Δυτική Γερμανία το 1954 αλλά και το βαρύ πολιτικό κλίμα της εποχής. Με ενδιέφερε λοιπόν να δω πώς η αφήγηση συνδέει τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων με τα όσα συνέβαιναν έξω από το γήπεδο».
«Hoop Dreams» (1994)
«Η ταινία παρακολουθεί την εξέλιξη ενός μπασκετμπολίστα από την παιδική ηλικία στην επαγγελματική του καταξίωση. Μου άρεσε ο τρόπος με τον οποίο κατασκεύασε ένα μύθο κι έτσι λειτούργησε εκπαιδευτικά για εμένα ώστε στην ταινία μου να απεικονίσω σωστά, για παράδειγμα, τον Αμερικάνο και τον Μόσχο».
«Harvard Βeats Yale 29-29» (2008)
«Τον Νοέμβριο του 1968 για πρώτη φορά το Χάρβαρντ νικά το Γέιλ στο μεταξύ τους ντέρμπι αμερικανικού ποδοσφαίρου. Ο σκηνοθέτης Κέβιν Ράφερτι διακόπτει την αφήγηση τη στιγμή που η ομάδα αγγίζει τη νίκη και δίνει το λόγο στους παίκτες, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και ο οσκαρικός ηθοποιός Τόμι Λι Τζόουνς, που αφηγούνται τα όσα έζησαν».
Η ΕΥΑΝΘΙΑ ΡΕΜΠΟΥΤΣΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ «1968»
«Η πρώτη μου σκέψη ήταν να αποτυπώσω μουσικά την αγωνία των παικτών στα αποδυτήρια προτού βγουν να παίξουν σε ένα γεμάτο Καλλιμάρμαρο. Αλλά και τα ιστορικά γεγονότα εκείνης της χρονιάς. Όλα αυτά μέσα από μια ορχηστρική μουσική – συν τέσσερα μουσικά θέματα, το ένα εκ των οποίων είναι ένα τραγούδι που λέει ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης σε στίχους Τάσου Μπουλμέτη. Ήθελα να έχω το κλίμα της εποχής και ως προς το λαϊκό της κομμάτι, όπως και μέσα από γεγονότα που σημάδεψαν εκείνη τη χρονιά (αυτά σε ένα κομμάτι που λέγεται “Θυμωμένος πλανήτης”).
Το σάουντρακ περιέχει πολλές διαφορετικές ατμόσφαιρες. Συνεργάστηκα με πολύ καλούς μουσικούς, ανάμεσα σε αυτούς με την ορχήστρα +κίνησις και με τη λαϊκή ορχήστρα Συνοικία Ασμάτων, με την οποία παίξαμε όλοι μαζί live στο στούντιο. Ως ταινία εποχής, το “1968” ήταν μια μεγάλη πρόκληση για μένα, καθώς δίπλα και γύρω από τη μεγάλη πρωταγωνίστρια, την ΑΕΚ, τρέχουν και διάφορες ιστορίες ανθρώπων που έπρεπε επίσης να καταγραφούν μουσικά. Όπως και το επινίκιο γλέντι μέσα από ένα ζεϊμπέκικο!»
Περισσότερες πληροφορίες
1968
Στις 4 Απριλίου 1968 η ομάδα μπάσκετ της ΑΕΚ αντιμετωπίζει στον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων Ευρώπης, ως αουτσάιντερ, τη Σλάβια Πράγας στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Ενώ 80.000 θεατές παρακολουθούν ζωντανά τον αγώνα, όλη η Ελλάδα ζει στον παλμό του μπροστά στο ραδιόφωνο.
