«Trumbo»: Ο Ντάλτον και οι δέκα που πήγαν κόντρα σε όλους

Ποιοι είναι οι «Δέκα του Χόλιγουντ» και γιατί αποτελούν μια από τις σκοτεινές σελίδες της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας; Η βιογραφική ταινία «Trumbo» που υπογράφει ο Τζέι Ρόουτς αποκαλύπτει το χρονικό ενός παράλογου κυνηγιού μαγισσών που κατέστρεψε ζωές και καριέρες στο όνομα της ελευθερίας.

Όπως λέει σοφά η έκφραση, «χρειάζονται δύο για να χορέψεις τάνγκο». Το ίδιο ισχύει και για τον Ψυχρό Πόλεμο. Οι δύο υπερδυνάμεις, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση, έπαιξαν για περίπου μισό αιώνα μια ριψοκίνδυνη παρτίδα πολιτικοοικονομικού πόκερ που λίγο έλειψε να ανατινάξει τον πλανήτη στον αέρα. Κάθε πόλεμος έχει τα θύματά του, τα περισσότερα από τα οποία αποτελούν παράπλευρες απώλειες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση κινηματογραφικές...

Το σκηνικό της μεταπολεμικής Αμερικής
Πολλοί θεωρούν ότι η περίφημη «μαύρη λίστα» και ο μακαρθισμός υπήρξαν έργο μερικών ακραία συντηρητικών κύκλων που εμπότισαν την κοινή γνώμη με το φόβο του «κομμουνιστικού κινδύνου». Μάλλον δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα… Το 1945 οι ΗΠΑ έβγαιναν από έναν οδυνηρό πόλεμο και έπρεπε να ανασυγκροτηθούν άμεσα παραγωγικά για να αντιπαρατεθούν στο ταχέως αναπτυσσόμενο ανατολικό μπλοκ. Απαραίτητη προϋπόθεση, η εξαφάνιση κάθε κοινωνικού ίχνους που παρέπεμπε στο φιλελεύθερο New Deal του Φράνκλιν Ρούσβελτ ή στο μαχητικό προπολεμικό εργατικό κίνημα. Γι’ αυτό ακριβώς το Χόλιγουντ αποτελούσε μια διαρκή ενόχληση. Η προοδευτική αμερικανική ελίτ, που είχε πιάσει τα περισσότερα σεναριακά πόστα, τόνιζε στο σκούρο φόντο των νουάρ ιστοριών της (το είδος ζούσε τις δόξες του) την Αμερική των ακραίων ανισοτήτων, του ευδαιμονισμού, της μαφίας και της πλήρους ανομίας.

Κάτι τέτοιο δεν ήταν φυσικά αρεστό στην κυβέρνηση του Δημοκρατικού Χάρι Τρούμαν, που δεν είχε χρόνο για φιλελεύθερες πολυτέλειες. Η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, ανακριτικό σώμα του Κογκρέσου που είχε ιδρυθεί προπολεμικά για να κυνηγήσει τους ναζί βάζοντας στη συνέχεια τους «κόκκινους» στο στόχαστρό της, στρέφει το βλέμμα της στο σινεμά. Τον Οκτώβριο του 1947 ξεκινά η ακρόαση για την υποτιθέμενη διείσδυση των κομουνιστών στο Χόλιγουντ με τον τότε πρόεδρο του Σωματείου Αμερικανών Ηθοποιών Ρόναλντ Ρίγκαν και τον Γουόλτ Ντίσνεϊ να κάνουν λόγο για έναν υπαρκτό και ισχυρότατο κίνδυνο.

Δέκα από τους πρώτους επαγγελματίες που κλήθηκαν να απαντήσουν στις κατηγορίες της Επιτροπής επέλεξαν να κρατήσουν κοινή στάση, επικαλούμενοι την πρώτη τροπολογία του αμερικανικού συντάγματος περί ελευθερίας γνώμης. Οι «Δέκα του Χόλιγουντ» παραπέμπονται τελικά σε δίκη με την κατηγορία της «προσβολής προς το Κογκρέσο» και στη συνέχεια οδηγούνται στην φυλακή. Τα στούντιο μέσω της περίφημης «δήλωσης Γουόλντορφ» ακυρώνουν άμεσα τα συμβόλαια των δέκα κατηγορουμένων και κάνουν σαφές ότι δεν θα προσλάβουν κανέναν επαγγελματία ο οποίος έχει την παραμικρή σχέση με τον κομουνισμό. Η εποχή της «μαύρης λίστας» έχει μόλις ξεκινήσει και το χαλί για τον λαϊκίστικο μακαρθισμό έχει στρωθεί.

Η περίπτωση του Ντάλτον Τράμπο
Ανάμεσα στους «Δέκα του Χόλιγουντ», πέρα από τους υποψηφίους για Όσκαρ Τζον Χάουορντ Λόσον, Άλβα Μπέσι, Έντουαρντ Ντμίτρικ και Άλμπερτ Μαλτζ, ξεχωρίζει το όνομα του Ντάλτον Τράμπο. Έχοντας στο βιογραφικό του τη μεγάλη επιτυχία του «Κίτι Φόιλ», μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’40, ο Τράμπο γίνεται ένας από τους πιο ακριβοπληρωμένους σεναριογράφους του Χόλιγουντ. Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθεί να δηλώνει κομουνιστής και να πρωτοστατεί σε κάθε εργατική κινητοποίηση. Όπως λέει και ο σκηνοθέτης της ταινίας «Trumbo» Τζέι Ρόουτς «ήταν ένας πολύ πλούσιος κομουνιστής, κάτι που κάνει περίπλοκη και ενδιαφέρουσα την ιστορία». Ο Μπράιαν Κράνστον, ο Αμερικανός ηθοποιός που αναγνωρίστηκε όψιμα με το τηλεοπτικό «Breaking Bad», ερμηνεύει υποδειγματικά τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του σεναριογράφου ο οποίος ηγήθηκε της ομάδας των «Δέκα».

Η σύγκρουση του Ντόναλντ Τράμπο με την Ένωση Κινηματογραφιστών για τη Διατήρηση του Αμερικανικού Ιδεώδους, η οποία αβαντάρισε τις διώξεις με πρόεδρο τον Τζον Γουέιν και μακιαβελικό μέλος τη δημοσιογράφο Χέντα Χόπερ (την ερμηνεύει εξαιρετικά η Έλεν Μίρεν στην ταινία), πήρε διαστάσεις ιερού πολέμου για την ελευθερία του λόγου.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, ο Τράμπο βρέθηκε στο απόλυτο περιθώριο, γράφοντας σενάρια με ψευδώνυμο για να ζήσει μέσα σε ένα ασφυκτικά συντηρητικό περιβάλλον. Η Μαύρη Λίστα περιείχε τότε εκατοντάδες ονόματα υποχρεώνοντας μεγάλα κεφάλαια του αμερικανικού σινεμά να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο Όρσον Γουέλς, ο Ζιλ Ντασέν και πολλοί ακόμη.

Αρκετοί βέβαια, λιγότερο γνωστοί, οδηγήθηκαν στην οικονομική καταστροφή, στην οδυνηρή αυτοεξορία ή ακόμη και στην αυτοκτονία. Το χειρότερο απ’ όλα, όμως, ήταν ο βαθύς διχασμός που έσπειραν οι διώξεις στο Χόλιγουντ, το οποίο μοιράστηκε στα δύο: από τη μια, οι προοδευτικές φωνές της βιομηχανίας, όπως ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, η Λορίν Μπακόλ και ο Τζον Χιούστον, προσπαθούσαν να σταματήσουν τον παραλογισμό και, από την άλλη, ο συντηρητικός κύκλος, που αποτελούνταν από τον Γκάρι Κούπερ, τον Ρόμπερτ Τέιλορ, τον Κινγκ Βίντορ και την Τζίντζερ Ρότζερς, έριχναν λάδι στη φωτιά των διώξεων. Πέρασαν δεκατρία ολόκληρα χρόνια μέχρι να ξαναεμφανιστεί στα credits μιας ταινίας το όνομα του Τράμπο, σημαίνοντας την αρχή του τέλους για τη Μαύρη Λίστα. Οι πληγές όμως που άφησε πίσω της αυτή η εποχή στο Χόλιγουντ δεν λένε να κλείσουν...