Η Ελληνίδα σκηνοθέτις κάνει το μεγάλου μήκους ντεμπούτο της με «Το Δέντρο Και η Κούνια», ένα πολυεπίπεδο οικογενειακό δράμα που κοιτάει καλειδοσκοπικά το ζήτημα της μετανάστευσης, το οποίο κυκλοφορεί από την Πέμπτη 6/2 στις αθηναϊκές αίθουσες.
Ποια ήταν η αφορμή για να αρχίσεις να γράφεις το σενάριο;
Η συγγραφή της ιστορίας ξεκίνησε σε μια εποχή που το θέμα της μετανάστευσης στην Ελλάδα ήταν ακόμη κάτι καινούργιο. Η συζήτηση ήταν σε στοιχειώδες επίπεδο, με αποτέλεσμα να γεννά απλοϊκούς κινηματογραφικούς χαρακτήρες στην οθόνη. Ήθελα να κάνω μια ταινία για να πάω την κουβέντα σε ένα καινούργιο επίπεδο και να το δω τα πράγματα με ένα πιο ευρύ τρόπο. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που έχει παράδοση στη μετακίνηση και στη μετανάστευση από την εποχή του Οδυσσέα. Η αλήθεια είναι ότι κάποια στιγμή ήρθε η ιστορία σε μένα… Η γυναίκα που κράταγε τα παιδιά μου, μια Ελληνίδα από την Πολωνία, έκατσε ένα βράδυ και μου μίλησε γι’αυτήν. Αυτή ήταν η αφετηρία. Η ιστορία αυτή είχε το προνόμιο ότι συνδύαζε τρεις διαφορετικές εκδοχές: της μετακίνησης, την προσφυγιά, τη μετανάστευση και την αποδήμηση.
Ο τίτλος είναι αρκετά πρωτότυπος. Πώς προέκυψε;
Ήρθε από μια αυθόρμητη εικόνα. Ήθελα να κάνω την είσοδο της ηρωίδας όσο γίνεται πιο εντυπωσιακή και σκέφτηκα ένα δέντρο να πέφτει έχοντας στο κλαρί της μια κούνια. Στη συνέχεια μου άρεσε ως συμβολισμός και το έβαλα στον τίτλο. Βέβαια, όταν η ταινία αγοράστηκε στο πρόσφατο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης από ένα αυστριακό γραφείο για διεθνή εκμετάλλευση, της απέδωσαν στα αγγλικά «A Place Called Home». Μου αρέσει πολύ και αυτός ο τίτλος.
Το καστ πώς προέκυψε;
Ήξερα την Μυρτώ Αλικάκη από μια παλιότερη συνεργασία. Έχω την πεποίθηση ότι κάποιοι ηθοποιοί είναι κατάλληλοι για την μεγάλη οθόνη και άλλοι όχι… Η Αλικάκη είναι σίγουρα κινηματογραφική ηθοποιός. Στο σινεμά μεταμορφώνεται. Τον Ηλία Λογοθέτη τον είχα στο μυαλό μου από την εποχή που έγραφα το σενάριο. Μου αρέσει πάρα πολύ. Φέρνει πράγματα στο ρόλο. Την Μιριάνα Καράνοβιτς («Ο Μπαμπάς Λείπει Σε Ταξίδι Για Δουλειές») την είχα και αυτήν στο μυαλό μου από πολύ νωρίς.
Σε αντίθεση με την πλειονότητα των πρόσφατων ελληνικών ταινιών, παρουσιάζεις την οικογένεια με θετικό πρόσημο…
Πιστεύω ότι στην Ελλάδα ο θεσμός της οικογένειας παραμένει λειτουργικός. Μάλιστα, έχει προσαρμοστεί στις νέες ανάγκες. Έχει εκμοντερνιστεί και φιλελευθεροποιηθεί. Τα παιδιά δεν φεύγουν μακριά από το σπίτι για να κάνουν την ζωή τους. Σε μεγάλο ποσοστό, μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον που τους αποδέχεται. Όλα αυτά συμβαίνουν χωρίς να χαλαρώνουν οι οικογενειακοί δεσμοί. Στην κρίση η οικογένεια άπλωσε ένα δίχτυ ασφαλείας για να προστατεύσει τα μέλη της. Τουλάχιστον, για το πρώτο καυτό χρονικό διάστημα μέχρι ο καθένας να πάρει τις αποφάσεις του για το μέλλον. Το βρίσκω λίγο υπερβολικό και άδικο να εστιάζουμε στα αρνητικά της ελληνικής οικογένειας.
Τι χρειάζεται να προσφέρει ο δημιουργός για να φέρει τον θεατή στην αίθουσα;
Πρώτα από όλα χρειάζεται μια καλή ιστορία. Μια ταινία πρέπει να προσφέρει στον θεατή ένα πλήρες συναισθηματικό ταξίδι. Το κοινό μπαίνει για δυο ώρες στην αίθουσα με σκοπό να ταξιδέψει. Θα πρέπει, λοιπόν, η ιστορία σου να προσφέρει την δυνατότητα στον θεατή να συνδεθεί με αυτήν συναισθηματικά, φτιάχνοντας ένα κινηματογραφικό σύμπαν με συνεκτικότητα και συνέπεια. Επίσης, πρέπει να ολοκληρώνεις την ιστορία που ξεκινάς να λες στην οθόνη, να μην την αφήνεις μετέωρη. Να προσφέρεις στον θεατή κάτι ολοκληρωμένο, που θα τον αλλάξει και θα τον “τακτοποιήσει” ψυχολογικά.
Γιατί υπάρχει απόσταση τόσο μεγάλη απόσταση μεταξύ του ελληνικού κοινού και του εγχώριου καλλιτεχνικού σινεμά;
Δεν είναι μόνο θέμα του ελληνικού κινηματογράφου. Είναι ζήτημα γενικότερα του ευρωπαϊκού κινηματογράφου ότι έχει χάσει την επαφή του με το κοινό. Έχει αυτόβαπτιστεί καλλιτεχνικός, κάνοντας μια ξεκάθαρη αντιεμπορική δήλωση. Νομίζω ότι έχει εγκλωβιστεί σε μια εικόνα που έχει για τον εαυτό του, η οποία είναι πολύ σοβαρή και εγκεφαλική. Το φεστιβαλικό περιβάλλον της Ευρώπης συντηρεί αυτήν την κατάσταση. Οι ευρωπαϊκές κινηματογραφικές διοργανώσεις δεν βάζουν στο παιχνίδι τις πιο στρωτές ταινίες που μπορούν να κάνουν και εισιτήρια. Το κοινό από την άλλη δείχνει να αδιαφορεί για τις φεστιβαλικές επιλογές. Δεν σημαίνει ότι είναι κακές οι ταινίες, αλλά ότι είναι ενός μόνο είδους.
Μήπως, στην μείωση των εισιτηρίων συμβάλουν οι ανεβασμένες ποιοτικά σειρές που προβάλλονται δωρεάν στην τηλεόραση;
Με τον κινηματογράφο κάνεις ένα συναισθηματικό ταξίδι που δεν μπορεί να σου προσφέρει η τηλεόραση. Μπορεί στην μικρή οθόνη το θέαμα να είναι πλέον πλούσιο και η εκτέλεση εξαιρετική–όπως το «Game Of Thrones» που έχω τρελαθεί-, αλλά η τηλεόραση είναι άλλο μέσο. Έχει δανειστεί την κινηματογραφική γλώσσα χωρίς να την χρησιμοποιεί σε ολόκληρο το εύρος της. Για παράδειγμα δεν έχει την οικονομία που το σινεμά απαιτεί. Στην τηλεόραση πρωταγωνιστεί ο λόγος και αυτός που κουβαλάει ουσιαστικά την ιστορία, σε αντίθεση με το σινεμά.
