Παράλληλα με το πολιτιστικό πρόγραμμα της Στέγης Ωνάση, ξετυλίγεται χρόνο με το χρόνο ένα πολύ ενδιαφέρον πολύπτυχο δίκτυο εκπαιδευτικών δράσεων για κάθε ηλικία. Η υπεύθυνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων μας το συστήνει.
Πώς θα συνοψίζατε με λίγες λέξεις τη φιλοσοφία των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Στέγης;
Η φιλοσοφία και το πρόγραμμα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση διέπονται από τις αρχές που ορίζει η εντολή του ιδρυτή του, Αριστοτέλη Ωνάση, δηλαδή την έμπρακτη υποστήριξη από το 1975 της παιδείας, του πολιτισμού και της υγείας, ως οχήματα κοινωνικής συνοχής. Συγκεκριμένα, τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα στοχεύουν στο να διευκολύνουν την πρόσβαση στη σύγχρονη τέχνη γενικά, αλλά και στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα της Στέγης ειδικότερα. Λειτουργούν συμπληρωματικά με το σχολικό εκπαιδευτικό σύστημα, παρέχοντας στοιχεία επαγγελματικής εκπαίδευσης και στοχεύοντας στη σύνδεση της τέχνης με την εκπαίδευση.
Παράλληλα προσφέρουν σημαντικές κοινωνικές υπηρεσίες σε ειδικές ομάδες κοινού, ενώνοντας τη Στέγη με ευρύτατες δημογραφικές ομάδες και ανοίγοντας ένα φωτεινό παράθυρο στις τέχνες, σε ανθρώπους που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε αυτές. Δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στους εφήβους, καλλιεργώντας τις «δεξιότητες του 21οι αιώνα» διαμορφώνοντας με αυτό τον τρόπο το «κοινό του αύριο».
Τέλος, αποτελούν μια ουσιαστική γέφυρα μεταξύ της Στέγης και του συνολικού κοινωφελούς έργου του Ιδρύματος Ωνάση, έχοντας σαν αποστολή την «…εκπαίδευση για τα παιδιά και η διά βίου μάθηση για ανθρώπους κάθε ηλικίας, σε ένα χώρο ανοιχτό και προσιτό σε όλους».
Πώς δομούνται τα εκπαιδευτικά προγράμματα;
Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα δομείται ακολουθώντας τέσσερις βασικές οργανωτικές κατηγορίες. Αρχικά βάσει του Καλλιτεχνικού Προγράμματος, δηλαδή εκπαιδευτικά εργαστήρια που αντλούν τη θεματική τους από το καλλιτεχνικό πρόγραμμα της Στέγης ή αναπτύσσονται ανεξάρτητα από αυτό.
Επίσης οι Ομάδες Κοινού στις οποίες απευθύνεται ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα καθορίζουν το είδος και τη δομή ενός εργαστηρίου ή προγράμματος: Σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, εργαστήρια για παιδιά και εφήβους, προγράμματα για όλη την οικογένεια, προγράμματα για άτομα με και χωρίς αναπηρία, προγράμματα για τους πρόσφυγες, εργαστήρια-σεμινάρια για εκπαιδευτικούς, σεμινάρια-συζητήσεις-εργαστήρια ενηλίκων (για επαγγελματίες του χώρου των τεχνών ή για το ευρύ κοινό), προγράμματα για άτομα άνω των 65 ετών.
Οι Θεματικοί Άξονες - Πυλώνες, είναι μια άλλη σημαντική κατηγορία που στοιχειοθετεί ένα εργαστήριο ή ένα πρόγραμμα. Οι πυλώνες για φέτος είναι οι Συνεργασίες, η Αμερική, η Μέση Ανατολή, η Πόλη, οι Γυναίκες οι οποίοι εντάσσονται στα τέσσερα βασικά Ε που μας χαρακτηρίζουν: Έλληνες, Εξωστρέφεια, Ευρώπη, Εκπαίδευση. Επίσης στους θεματικούς άξονες-πυλώνες των εκπαιδευτικών προγραμμάτων ανήκουν η παράδοση και σύγχρονη δημιουργία, οι νέες τεχνολογίες και τα νέα μέσα και η σύνδεση με το σχολικό πρόγραμμα.
Τέλος, ο Χώρος Διεξαγωγής ορίζει ένα πρόγραμμα, αν πραγματοποιείται δηλαδή εντός ή εκτός Στέγης. Και φέτος δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην υλοποίηση προγραμμάτων στη γειτονιά και στις δράσεις στην Περιφέρεια.
Με ποιόν τρόπο τα εκπαιδευτικά επικοινωνούν με την πόλη;
Η Στέγη και φέτος εξορμά στην πόλη με προγράμματα για όλες τις ηλικίες. Με τη νέα παραγωγή Το κάλεσμα της άγριας φύσης του Τζακ Λόντον σε σκηνοθεσία της Ελένης Ευθυμίου, ταξιδεύουμε σε σχολεία απομακρυσμένων-μη προνομιούχων περιοχών, σε νοσοκομεία, γηροκομεία, σωφρονιστικά καταστήματα και γενικότερα σε όσους δεν έχουν άμεση πρόσβαση στο θέατρο, με την ιστορία του σκύλου Μπακ που συμβολίζει την πορεία κάθε ανθρώπου προς τη μάθηση.
Με το πρόγραμμα «Σύγχρονη Τέχνη: Πρώτα ζεις... μετά κατανοείς!» που υλοποιείται φέτος πέμπτη χρονιά μπαίνουμε στις σχολικές τάξεις του 10ου Δημοτικού Σχολείου Βύρωνα, 1ου Δημοτικού Σχολείου Αιγάλεω και του 135ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών – Γκύζη με ένα βιωματικό διαθεματικό ταξίδι με δράσεις μουσικής, εικαστικών, χορού και θεάτρου μέσα στις σχολικές τάξεις, στη Στέγη αλλά και σε άλλους πολιτιστικούς οργανισμούς και αρχαιολογικούς χώρους μέσα στην πόλη μαζί με τους συνεργάτες Ανδρέα Κασάπη, Τζένη Αργυρίου, Μυρτώ Τίκωφ, Άρτεμις Μάνου.
Για δεύτερη συνεχή χρονιά η ομάδα GNOUS που αποτελείται από τους Μιχάλη Μοσχούτη, Βασίλη Τζαβάρα και Ερατώ Τζαβάρα βγαίνει εκτός των τειχών με το πρόγραμμα «Το τοπίο μου σε ήχους» και συνδέει τον ήχο με τα μαθήματα Δημοτικού και Γυμνασίου: τη Γεωγραφία, την Ιστορία, τις Νέες Τεχνολογίες, τη Μουσική και τα Καλλιτεχνικά. Φέτος με το πρόγραμμα αυτό θα καταγράψουμε και θα συνθέσουμε ήχους από τις γειτονιές που αγκαλιάζουν τη Στέγη: Νέος Κόσμος, Νέα Σμύρνη, Καλλιθέα και Πλάκα, όλες γειτονιές με προσφυγικό παρελθόν που περιμένουν τους μαθητές για να μοιραστούν μαζί τους τις ιστορίες τους.
Με το εργαστήριο «Πεζοδρόμια: Η μικρογραφία της πόλης μας» παιδιά 8-12 ετών μαθαίνουμε για τον ανοιχτό δημόσιο χώρο στις γειτονιές της Αθήνα και επισκέπτονται την έκθεση Tomorrows: Αστικές μυθοπλασίες σε μέλλοντα χρόνο, στη Διπλάρειο Σχολή. Το εργαστήριο αποτελεί παράλληλη δράση της έκθεσης και θα πραγματοποιηθεί από τους αρχιτέκτονες Βασίλη Βασιλειάδη, Φάνη Καφαντάρη και Σταύρο Μουζακίτη.
Με το εργαστήριο δημοσιογραφίας, φωτογραφίας και γραφιστικής για εφήβους 12-16 ετών «Zoom στο παρασκήνιο» και συντελεστές τους Κωστή Σωτηράκο, Μελίνα Σιδηροπούλου, Μαριλένα Σταφυλίδου θα δημιουργήσουμε το δικό μας free press με θέμα τη συναυλία των ARTéfacts ensemble και τη μουσική για τον Νέο Κόσμο.
Με παιδιά 5-7 ετών θα αναβιώσουμε παραδοσιακά παιχνίδια δρόμου-δωματίου μαζί με τις χορογράφους-χορεύτριες Σταυρούλα Σιάμου και Τζένη Αργυρίου δημιουργώντας ελεύθερα κινησιολογικά μοτίβα μέσα στη Στέγη αλλά και στη γειτονιά. Χρησιμοποιώντας την εμπειρία των προχωρημένων πλέον χορευτών 65+ της Στέγης, ανακαλύπτουμε ένα νέο είδος χορού που γεννιέται στην πόλη και το δρόμο, ένα είδος street ballet. Αφού παρακολουθήσουμε την παράσταση Cementary της Πατρίσιας Απέργη και της ομάδας Αερίτες, οι «νέοι χορευτές 65+» μας καλούνται να δημιουργήσουν την πόλη του μέλλοντος μέσα από το χορό.
Με ποιόν τρόπο ενσωματώνονται στο πρόγραμμα τα παιδιά των προσφύγων;
Εκπαιδευτικά διαπολιτισμικά προγράμματα για όλους αλλά συγκεκριμένα και για τους πρόσφυγες πάντα αποτελούσαν κομμάτι του εκπαιδευτικού μας προγράμματος. Ξεκινήσαμε το πολυπολιτισμικό ταξίδι μας στο 2ο Διαπολιτισμικό Γυμνάσιο Αθηνών στην πλατεία Βάθη αναπτύσσοντας μια πολύ στενή συνεργασία με την εκπαιδευτική κοινότητα εκεί, υλοποιώντας μαζί τους το πρόγραμμα «Σύγχρονη Τέχνη: Πρώτα ζεις... μετά κατανοείς!», το οποίο έφερε τους μαθητές σε μία πρώτη επαφή με τη σύγχρονη τέχνη, ως θεατές και ως δημιουργούς.
Συνεχίσαμε μαζί τους τη συνεργασία στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου, όπου μαθητές του σχολείου συμμετείχαν για δύο διαδοχικές χρονιές, σε έναν θεσμό που δημιούργησε και εγκαθίδρυσε η Στέγη δημιουργώντας αυθεντικές, θεατρικές εφηβικές παραστάσεις, επαγγελματικών προδιαγραφών.
Επίσης, με το πρόγραμμα «Μουσικό Καράβι», ένα πρόγραμμα για την πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού, συνεργαστήκαμε με το Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο Παλαιού Φαλήρου, καθώς και με το 31ο Νηπιαγωγείο στο κέντρο της Αθήνας, ένα σχολείο με έντονο το πολυπολιτισμικό στοιχείο, και αναπτύξαμε ομαδοσυνεργατικούς κώδικες επικοινωνίας με όχημα τη μουσική, τα εικαστικά, το θέατρο και το παιχνίδι. Φέτος στο καλοκαιρινό εικαστικό εργαστήριο που οργανώσαμε «εκτός των τειχών», στο Βοτανικό Κήπο, δημιουργήθηκε μία μεικτή ομάδα εφήβων με σκοπό να εργαστούν μέσα στη φύση και με τη φύση, μέσω της Land Αrt (τέχνη της γης), μιας τέχνης που υπενθυμίζει το εφήμερο και το παροδικό στη ζωή.
Για τη νέα σαιζόν διοργανώνουμε το διάστημα Οκτώβριος 2016 - Μάιος 2017 ένα πρόγραμμα εικαστικής δημιουργίας σε ξενώνες φιλοξενίας για ανήλικους ασυνόδευτους πρόσφυγες ηλικίας 12 έως 18 ετών και έχει τίτλο «Το ταξίδι». Βασικός θεματικός άξονας του εργαστηρίου είναι το «ταξίδι» και, κατ’ επέκταση, η συλλογική μνήμη, οι φόβοι, η ελπίδα και οι επιθυμίες που αυτό γεννά. Το εργαστήριο, που χρησιμοποιεί επίσης έννοιες όπως η γλώσσα, το σπίτι-εστία και το σώμα, θα πραγματοποιηθεί στους ξενώνες όπου φιλοξενούνται οι ανήλικοι ασυνόδευτοι πρόσφυγες.
Εκεί, οι έφηβοι συμμετέχοντες, με τη βοήθεια βασικών γραφικών υλών, όπως μολύβια, κάρβουνα, παστέλ, μαρκαδόρους, πλαστικά-ακρυλικά, χαρτί, λινάτσα, μουσαμά, αλλά και γύψο, πηλό και ξύλο, θα δημιουργήσουν δισδιάστατα και τρισδιάστατα έργα, αποτυπώνοντας τι σημαίνει για τον καθένα τους το ταξίδι και η έννοια της μετανάστευσης. Στόχος του προγράμματος είναι να βοηθήσει τους έφηβους συμμετέχοντες να χρησιμοποιήσουν την τέχνη ως γλώσσα επικοινωνίας και να εκφραστούν μέσα από αυτήν.
Το υλικό που θα προκύψει από τα εργαστήρια θα παρουσιαστεί σε μια εικαστική έκθεση στο τέλος της χρονιάς. Στο πλαίσιο των εργαστηρίων, θα πραγματοποιηθούν εξωτερικές επισκέψεις σε επιλεγμένα μουσεία και χώρους τέχνης, με στόχο οι έφηβοι συμμετέχοντες να έρθουν σε επαφή με την κλασική και σύγχρονη τέχνη και να κατανοήσουν την πρόσμιξη διαφορετικών πολιτισμών, αποκτώντας μια διανθισμένη εικόνα για τη χώρα που βρίσκονται ή τη χώρα που θα ήθελαν να βρίσκονται και, πιθανώς, για τη χώρα καταγωγής τους.
Το πρόγραμμα πραγματοποιείται σε συνεργασία με τους ξενώνες φιλοξενίας για ανήλικους ασυνόδευτους πρόσφυγες «Σύλλογος Μερίμνης Ανηλίκων | ΣΜΑ» στα Εξάρχεια, «ΣΤΕΓΗ PLUS (+)» στην Κυψέλη και σε άλλους δύο που θα ανακοινωθούν σύντομα. Οι συντελεστές του προγράμματος είναι οι εικαστικοί Nadia Al Foudery, Κώστας Ρουσσάκης, Βασίλης Καρούκ και Αναστασία Δούκα.
Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού μες σ' αυτά τα χρόνια; Υπάρχουν κάποιες ξεχωριστές στιγμές που σας έχουν μείνει στη μνήμη;
Τα έξι χρόνια λειτουργίας της Στέγης, κόσμος όλων των ηλικιών έχει αγκαλιάσει τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα καθιστώντας την κάθε χρονιά ξεχωριστή γεμάτη από πολύ όμορφες και διαφορετικές στιγμές. Θα ξεχώριζα το εντατικό εργαστήριο με την κωφή εικαστικό Christine Sun Kim σε Αθήνα και Ύδρα, η οποία δούλεψε μαζί με μία μεικτή ομάδα καλλιτεχνών: κωφούς και βαρήκοους καλλιτέχνες –εικαστικούς, ηθοποιούς, sound artists, performers, media artists, κ.α.– αλλά και ακούοντες καλλιτέχνες.
Ανάμεσα στα θέματα που είχαν ενδιαφέρον ήταν η προσέγγιση της επικοινωνίας, της γλώσσας και του ήχου, ο πειραματισμός και η διερεύνηση διαφορετικών μέσων και υλικών, καθώς και το παιχνίδι με μη συμβατικά είδη τέχνης και με την τεχνολογία. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με μία πολυμεσική έκθεση των αποτελεσμάτων των εργαστηρίων στη Στέγη, που ήταν βαθιά συγκινητική για το δέσιμο της ομάδας και για το άρτιο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα της και αποδείκνυε πως η τέχνη είναι τελικά μία γλώσσα επικοινωνίας. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε συνεργασία με την Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και με την υποστήριξη της Πρεσβείας των Η.Π.Α. στην Αθήνα.
Κάτι άλλο πολύ ξεχωριστό που κάνουμε στη Στέγη είναι τα εργαστήρια κίνησης για άτομα 65+. Το ενδιαφέρον εδώ επικεντρώνεται στο πώς μπορούν να αξιοποιηθούν μέσα από το χορό οι κινητικές αδυναμίες που προκαλεί η φθορά του χρόνου ή πώς η ιστορία κάθε σώματος γράφεται στο δέρμα αλλά και στη σκηνή. Οι «νέοι» χορευτές 65+ αφού παρακολούθησαν τα εντατικά εργαστήρια κίνησης υπό την καθοδήγηση της χορογράφου Πατρίσιας Απέργη, δημιούργησαν την Χορευτική Ομάδα 65+ και παρουσίασαν την παράσταση χορού με τίτλο "TANZheimer", επαληθεύοντας ότι το σώμα μπορεί να χορεύει για πάντα. Ο χορός δεν έχει ηλικία και χαίρομαι που στη Στέγη δώσαμε ένα επιπλέον κίνητρο για ζωή και ανοίξαμε τον χώρο μας ώστε να δημιουργηθούν δυνατές σχέσεις και φιλίες.
Είχα την τύχη να ακούσω ανθρώπους νέους στην ψυχή και στο πνεύμα να λένε «…βρήκα ανθρώπους που, σαν εμένα, διψούσαν για ένα άλλο είδος κίνησης, έκφρασης και ενεργοποίησης. Άφησα πίσω μου αναστολές και ντροπές και αφέθηκα στη νέα μάθηση…». Η παράσταση αλλά και τα εργαστήρια αυτά απέδειξαν και κάθε χρονιά μας υπενθυμίζουν ότι η δημιουργικότητα και η αγάπη για ζωή δεν έχουν ηλικία. Τέλος, ένα πολύ ιδιαίτερο πρόγραμμα για εμάς είναι το “Χορεύω άρα Επικοινωνώ - Dancing to Connect”, ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα σύγχρονου χορού για εφήβους σε σχολεία της Αττικής και της Περιφέρειας, φέτος στην Κομοτηνή. Το πρόγραμμα ξεκίνησε σε συνεργασία με την ομάδα Battery Dance Company της Νέας Υόρκης και με την υποστήριξη της Πρεσβείας των Η.Π.Α. στην Αθήνα.
Η μοναδικότητα του προγράμματος αυτού είναι ότι ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, την αυτοπεποίθηση, την επικοινωνία και τη συνεργασία μέσω του χορού, ενώ προωθεί την ανεκτικότητα, την κατανόηση και τη διαφορετικότητα. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αποτελεί την αρχή μιας συντεταγμένης προσπάθειας της Στέγης να προαχθούν οι τέχνες μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το ξεχωριστό σε αυτή την περίπτωση είναι πώς τα ερεθίσματα που δίνονται στους μαθητές και ιδιαίτερα και εκείνους της περιφέρειας, απορροφώνται τόσο άμεσα και δημιουργικά.
Οι μαθητές, σαν σφουγγάρια, μεταφέρουν αυτή την τόσο δυνατή εμπειρία τους στην Αθήνα, χορεύοντας στην ίδια σκηνή μαζί με τα σχολεία της Αθήνας που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, και διαχέουν την ενέργεια και τον παλμό τους όπως μόνο εκείνοι ξέρουν, κάνοντας την Κεντρική Σκηνή μας να τραντάζεται από τη συγκίνηση και την ευαισθησία που κυριαρχεί μέσα και πάνω σε αυτήν.
Υπάρχουν κάποια ιδιαίτερα πετυχημένα προγράμματα που συνεχίζονται; Τι καινούριο έρχεται φέτος;
Για άλλη μια χρονιά, η ομάδα της Στέγης σε συνεργασία με εξειδικευμένους επαγγελματίες διοργανώνει εργαστήρια εικαστικών, χορού, θεάτρου, τεχνολογίας, μουσικής, κινηματογράφου και διαθεματικά για μικρούς και μεγάλους, μεμονωμένους επισκέπτες, σχολικές ομάδες και κοινωνικούς φορείς. Εκτός από τα προγράμματα εντός των τειχών, η Στέγη εξορμά και πάλι στην πόλη! Πηγαίνει σε σχολεία, σε γειτονιές της Αθήνας και της Περιφέρειας, με δράσεις για ανθρώπους όλων των ηλικιών. Πειραματίζεται με τις νέες τεχνολογίες και τα νέα μέσα.
Συνδέει τα σχολεία μεταξύ τους μέσα από κοινά εκπαιδευτικά προγράμματα. Μας βοηθά να μάθουμε την ιστορία, τη γεωγραφία και άλλα μαθήματα της σχολικής ύλης, αλλιώς, φέρνοντας τους μικρούς μαθητές σε επαφή με τις δεξιότητες του 21ου αιώνα. Δημιουργεί παραστάσεις που παρουσιάζονται σε σχολεία υποβαθμισμένων και ακριτικών περιοχών και σε ιδρύματα. Μας βοηθά να ξαναγνωρίσουμε την παράδοση και να έρθουμε σε επαφή με τη σύγχρονη δημιουργία.
Επιπλέον παιδιά, έφηβοι, άτομα με αναπηρία, ενήλικες άνω των 65 ετών παρακολουθούν παραστάσεις και επισκέπτονται εκθέσεις της Στέγης, γνωρίζουν τους συντελεστές, συμμετέχουν σε μεγάλα φεστιβάλ και βέβαια παρουσιάζουν τις δικές τους δημιουργίες!
Στόχος; Η επικοινωνία, η σύνδεση, η συμμετοχή. Στη Στέγη, στη γειτονιά, στην πόλη. Με μηνιαίους κύκλους σεμιναρίων και εργαστήρια, συνδέεται με τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων για να οραματιστούμε και να δημιουργήσουμε μεθόδους και δρόμους που καθιστούν την εκπαίδευση, συνώνυμο της παιδείας. Γιατί η εκπαίδευση και η τέχνη μπορούν να είναι και παιχνίδι!
Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Στέγη Ιδρύματος Ωνάση www.sgt.gr
Πληροφορίες – Κρατήσεις: education@sgt.gr και 213 0178002
Αναλυτικά το πρόγραμμα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων
