Το βασικό πιάτο σε ένα γεύμα το οποίο αποτελείται από ένα κύριο υλικό (ψάρι ή κρέας) και περισσότερα από δύο συνοδευτικά (πατάτες, ρύζι, λαχανικά). Συνήθως, ακολουθεί τα ορεκτικά και τη σαλάτα, όταν αυτή δεν προσφέρεται στο τέλος.
Από την πληθώρα σκευών που έχουν ανακαλυφθεί σε ανασκαφές, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι με την εξέλιξη της κεραμικής τέχνης δημιουργήθηκε ένα πρωτόκολλο γευμάτων. Κάθε πιάτο είχε το ρόλο του και μπορούσε να δεχτεί συγκεκριμένα εδέσματα (ζωμούς, μεγάλα κομμάτια κρέας, ορεκτικά). Αν και δεν υπήρχε η τελετουργική παράθεση γεύματος που γίνεται σήμερα (ορεκτικά, κύρια πιάτα, σαλάτες επιδόρπια), οι άνθρωποι ωστόσο από την αρχαιότητα θεωρούσαν το φαγητό ως μια κοινωνική συνήθεια η οποία ανήκει αποκλειστικά στα ανώτερα όντα. Γι’ αυτό το λόγο αφιέρωναν χρόνο για να γευματίσουν συνήθως με παρέα. Στην αρχαία Ελλάδα, γνωρίζουμε πως στα γεύματά τους πρώτα σερβίρονταν μικρά πιάτα με ελιές, παξιμάδια και άλλα μικρά συνοδευτικά, ενώ ακολουθούσε το κύριο πιάτο, και στο τέλος σέρβιραν κρασί και γλυκίσματα. Μια σημαντική επισήμανση αφορά τη διαφορά μεταξύ των γευμάτων των φτωχών που αποτελούνταν μόνο από ένα πιάτο, συνήθως δημητριακά, χόρτα ή ελιές και κρεμμύδια με λάδι, και των γευμάτων των πλουσίων που αποτελούνταν από περισσότερα πιάτα, πράγμα που ίσχυσε καθ’ όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας, στο Βυζάντιο, στη Μεσαιωνική Δύση και στη νεότερη Ευρώπη μέχρι και τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Το κυρίως πιάτο αποτελεί το βασικό και κεντρικό έδεσμα σε ένα μενού 3, 5, 6 ή 7 πιάτων. Σερβίρεται μόνο στα κύρια γεύματα της ημέρας, εκείνα δηλαδή που προσφέρονται συγκεκριμένες ώρες κατά τη διάρκειά της και επαναλαμβάνονται καθημερινά, δηλαδή το μεσημβρινό και το βραδινό. Όσο περισσότερα πιάτα έχει ένα γεύμα, τόσο η ποσότητα των μερίδων είναι μικρότερη και αντιστρόφως· ωστόσο το κυρίως πιάτο σερβίρεται μετά τα ορεκτικά και πριν το επιδόρπιο. Ενδέχεται το γεύμα να έχει μόνο ένα πιάτο, σε αυτή την περίπτωση, αυτό είναι το κυρίως χωρίς άλλα συνοδευτικά. Τα λαδερά και τα ζυμαρικά θεωρούνται αυτόνομη κατηγορία και σερβίρονται συνήθως μετά τα ορεκτικά, αλλά στην Ελλάδα θεωρούνται κυρίως πιάτα Στο κυρίως πιάτο, οι μερίδες είναι μεγαλύτερες, ο τρόπος παρασκευής πιο βαρύς και σύνθετος και η ποικιλία μεγαλύτερη, αφού εμπεριέχει και τη γαρνιτούρα του. Το πιάτο αποτελείται από το βασικό συστατικό που είναι ψάρι ή κρέας και συνοδεύεται από το δευτερεύον, όπως λαχανικά ή άμυλο (πατάτες, ζυμαρικά, ρύζι).
Τα πιάτα στα οποία σερβίρεται το φαγητό πρέπει να είναι τέτοια σε μέγεθος, ώστε το φαγητό να μην είναι στριμωγμένο. Συνήθως στο κάτω μέρος του πιάτου σερβίρεται το βασικό υλικό και από πάνω δεξιά και με κατεύθυνση προς τα αριστερά η γαρνιτούρα. Ο λόγος είναι για να διευκολυνθούμε στην κατανάλωσή του και να μπορούμε με ευκολία να ορεγόμαστε με το μάτι. Αν θελήσουμε να προσθέσουμε φρέσκια διακόσμηση στο πιάτο λόγω ιδιαίτερης περίστασης (Χριστούγεννα, Πάσχα, εορταστικές γιορτές, επέτειοι), τότε την προσθέτουμε στα κενά του πιάτου, εκτός αν πρόκειται για ένα μικρό κλωναράκι ή μίσχο, οπότε και μπαίνει κατευθείαν πάνω από το έδεσμα.
Λ.Κ.
