Την αρχή έκανε η βιολογική καλλιέργεια. Σήμερα οι ασχολούμενοι με το αντικείμενο θεωρούνται ούτε λίγο ούτε πολύ (και πιθανόν όχι άδικα) ως «απόστολοι» της σωτηρίας της φύσης και θεματοφύλακες της ανθρώπινης υγείας. Από τον κανόνα των βιολογικών προϊόντων προφανώς δεν μπορούσε να απουσιάζει το κρασί. Θα το έχετε ήδη διαπιστώσει κάθε φορά που εξερευνάτε τα σχετικά ράφια μιας κάβας ή ενός σουπερμάρκετ. Εκτός όμως από τα βιολογικά κρασιά υπάρχουν και τα βιοδυναμικά ή (πιο πρόσφατα αυτά) τα φυσικά. Και ότι άλλο ήθελε προκύψει στο μέλλον. Στο σημερινό μας σημείωμα θα ασχοληθούμε με τη βιοδυναμική καλλιέργεια, τις θεωρίες που την υποστηρίζουν και τα αποτελέσματα που δίνει κατά την άποψη των υποστηρικτών της μεθόδου.
Η βιοδυναμική θεωρεί ότι η ενέργεια που δέχονται τα φυτά ως βαρύτητα από τη γη ή ως κοσμική ακτινοβολία από το διάστημα (ήλιος, σελήνη, πλανήτες, άστρα ) έχει πολύ μεγάλη επίδραση στην ανάπτυξη τους. Γι αυτό, όσο και αν φαίνεται παράξενο, η βιοδυναμική καλλιέργεια έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την βιολογική καλλιέργεια. Η χρήση ξένων συστατικών όπως φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων ή η προσθήκη ζυμών και ενζύμων διακόπτει τις φυσικές αυτές διεργασίες και αποκόπτει το κρασί από την έκφραση των ιδιαιτεροτήτων του εδάφους και γι αυτό αποκλείεται αυστηρά. Η λογική της βιοδυναμικής καλλιέργειας στηρίζεται στο γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του σταφυλιού, εάν εξαιρέσουμε το νερό που παίρνει από το έδαφος, δεν είναι αποτέλεσμα της επίδρασης του εδάφους αλλά της φωτοσύνθεσης. Είναι αποτέλεσμα της «μετατροπής» της κοσμικής ενεργείας σε συστατικά με οσμή και γεύση. Σε ξηρή ύλη αυτά τα συστατικά αντιστοιχούν στο 90% του βάρους το σταφυλιού και μόνο το 10% να προέρχεται από το έδαφος. Επί πλέον η βιοδυναμική καλλιέργεια χρησιμοποιεί τις αρχές της ομοιοπαθητικής στην καλλιέργεια των φυτών. Οι βασικές αρχές της ομοιοπαθητικής (η οποία έχει εφαρμογή και στον άνθρωπο)προτάθηκαν για πρώτη φορά από τον Γερμανό γιατρό Σάμουελ Χάινεμαν (1755-1843) ο οποίος μεταξύ άλλων διατύπωσε την «αρχή της απειροελάχιστης δόσης». Σύμφωνα με αυτή, για τα φυτά, είναι εφικτή η μεταφορά πληροφοριών (ενέργειας), των φυσικών λιπασμάτων αλλά και των μέσων άμυνας, μέσω της κίνησης των μορίων του νερού, ελαχιστοποιώντας στο απειροελάχιστο την δραστική ουσία.
Για τους βιοδυναμιστές το σταφύλι ως καρπός είναι συνδεδεμένο με το στοιχείο της θερμότητας, τα φύλλα με το νερό, τα άνθη με το φως, οι ρίζες με τις δυνάμεις της γης. Το κλήμα έλκεται από τη γη λόγω της βαρύτητας και από τη ζέστη και το φως προς τον ήλιο. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν το κλήμα ως αρχέτυπο εκπρόσωπο των διονυσιακών φυτών, σε αντίθεση με τα απολλώνια φυτά, όπως για παράδειγμα το σιτάρι, που ορθώνει το ανάστημα του προς τα επάνω. Τα διονυσιακά φυτά όπως το κλήμα έχουν προδιάθεση να δεχθούν περισσότερο τις γήινες δυνάμεις βαρύτητας. Έτσι συγκεντρώνουν μεγάλη δύναμη στις ρίζες έχοντας την ικανότητα να διεισδύσουν σε δύσκολα εδάφη κάτι που δεν μπορεί να κάνει το σιτάρι. Η δύναμη του κλήματος βρίσκεται στη γη όπου οι ρίζες φτάνουν σε απόσταση ακόμη και 20 μέτρα. Αντίθετα το κλήμα είναι ανίκανο να ανέβει προς τα επάνω χωρίς βοήθεια. Τα λουλούδια του κλήματος είναι σχεδόν κρυμμένα και βραχύβια. Αν και μικρά και πολύ διακριτικά δεν πρέπει να τα αγνοήσουμε. Βγάζουν ένα έντονο άρωμα δείχνοντας ότι έχουν δυνατή σύνδεση με τον ηλιακό κόσμο αλλά και με τη γήινη κατάσταση η οποία υπερισχύει. Το κλήμα αν και κατ’ εξοχήν γήϊνο, δεν σημαίνει ότι έχει απώλεια επαφής με τις ηλιακές δυνάμεις. Αντίθετα μοχθεί να αναρριχηθεί με σκοπό την ένωση με τον ηλιακό κόσμο, με ζητούμενο να δώσει ένα προϊόν σύνθετο και μοναδικό, με αρώματα που περικλείουν όλες σχεδόν τις αρωματικές ενώσεις που βρίσκονται σε λουλούδια, φυτά, καρπούς της γης.
Η ερώτηση λοιπόν είναι εάν είναι δική μας ευθύνη να το βοηθήσουμε να δραπετεύσει από τη γη ή πρέπει να το αφήσουμε πιο κοντά στη γη κλαδεύοντας το, για να το κρατήσουμε πιο κοντά στο χώμα. Ο οινολόγος με τη σειρά του θα πρέπει να οινοποιήσει με τον κατάλληλο τρόπο ώστε το κρασί να είναι εναρμονισμένο, και να εμπεριέχει τις αρχέτυπες δυνάμεις, δηλαδή αυτές μέσω των οποίων επιτελεί τον προορισμό του. Σύμφωνα πάντοτε με αυτούς που καλλιεργούν βιοδυναμικά, το να μεγαλώνεις το αμπέλι με ευκολία χάρη στα λιπάσματα και χωρίς ανταγωνισμό από άλλα φυτά έχει ως αποτέλεσμα να τροφοδοτούμε υπερβολικά τα φύλα με αποτέλεσμα να πέρνουμε ένα «αδύναμο» κρασί. Το κλήμα δεν θα καταφύγει στην αρχέτυπη δύναμη του και το κρασί δεν θα έχει την σφραγίδα της πραγματικής και αυθεντικής του φύσης. Οι βιοδυναμικοί θεωρούν ότι με το πέρασμα του χρόνου η γη χάνει ένα μέρος από την ικανότητα της να δημιουργεί, κάτι που κάνει την βιοδυναμική καλλιέργεια να γίνεται ολοένα και πιο σημαντική.
Ο ήλιος με την ακτινοβολία του, αποτελεί πηγή ζωής για τη Γη. Γύρω από αυτόν περιστρέφονται 9 πλανήτες. Επίδραση έχουν και τα άστρα που δημιουργούν σχηματισμούς που χαρακτηρίζονται ως αστερισμοί.. Επιπλέον στον κύκλο ανάπτυξης του φυτού, έχουμε επιρροές από τις τροχιές των πλανητών, τις επικαλύψεις, τις συνόδους των πλανητών, τις γωνιές μεταξύ των πλανητών, και τις γεωκεντρικές συζυγίες (δυο πλανήτες ένθεν και ένθεν της γης),ηλιοκεντρικές συζυγίες, τις εκλείψεις της σελήνης.
Η σελήνη είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη βιοδυναμική. Αν και δεν είναι αυτόφωτη, λειτουργεί ως ένα είδος κάτοπτρου για όλες τις υπόλοιπες συμπαντικές δυνάμεις. Καθώς το φεγγάρι κινείται στη τροχιά του, συλλέγει την ενέργεια από τον ήλιο, τους πλανήτες και τα αστέρια και τη διαβιβάζει στη γη. Η Σελήνη χρησιμοποιεί τα κλασικά στοιχεία γη, νερό, αέρα/φως και θερμότητα για την επιρροή της. Επειδή όμως αυτά τα στοιχεία προέρχονται από τους ζωδιακούς αστερισμούς, η πορεία της Σελήνης μπροστά από αυτούς μεταβιβάζει κάθε φορά διαφορετικούς ρυθμούς στα φυτά. Η σελήνη επιδρά ιδιαίτερα έντονα με την έλξη της στην γη (όπως δείχνει και η επίδραση στην στάθμη τη θάλασσας πχ παλίρροια) αλλά και στη συμπεριφορά των φυτών. Η αύξηση των ριζών εντατικοποιείται όταν η σελήνη κινείται προς το απόγειο της σε σχέση με την τροχιά της γύρω από τη γη, προκαλώντας μια μειωμένη έλξη στη γη και αντίστροφα. Αντίθετα η μείωση της έλξης ευνοεί την ανάπτυξη των ριζών ακoλουθώντας τον σεληνιακό κύκλο. Το αυξανόμενο σεληνιακό φως ευνοεί την αύξηση φυλλώματος.
Στην καλλιέργεια πρέπει να λαμβάνουμε υπ’ υπόψη μας και τους κύκλους αναπνοής. Η γη «εισπνέει», δηλαδή σύρει προς τη γη την ενέργεια, από το μεσημέρι μέχρι τα μεσάνυχτα και «εκπνέει » από τα μεσάνυχτα μέχρι το μεσημέρι. Αυτή η ενέργεια τρέφει το χώμα και τις ρίζες καθώς σύρεται μέσα, και τα φύλλα και τα λουλούδια καθώς αυτή βγαίνει προς τα πάνω. Έτσι το φύτεμα γίνονται καλύτερα το απόγευμα δεδομένου ότι ευνοείται το χώμα, ενώ η καλλιέργεια είναι καλύτερη το πρωί, όταν η ενέργεια απελευθερώνεται.
Η γερμανίδα Maria Thun, δημοσιεύει ένα ετήσιο οδηγό καλλιεργειών βασισμένο σε πολύχρονες παρατηρήσεις της συμπεριφοράς των πλανητών και των άλλων ουράνιων σωμάτων. Το ημερολόγιό της που δημοσιεύεται στην ηλεκτρονική σελίδα http://www.astrologie-info.com/. περιέχει πίνακες κατά μήνα όπου στην πρώτη στήλη έχει την ημέρα, στην δεύτερη τον αστερισμό μπροστά από τον οποίο περνά η Σελήνη, στην τρίτη ορίζονται οι διάφοροι συνδυασμοί πλανήτων- Σελήνης, στην τέταρτη το στοιχείο (γη, νερό, φως, θερμότητα) που είναι ενεργό την ημέρα αυτή και στη τελευταία το όργανο του φυτού που επηρεάζεται (ρίζα, φύλλα, άνθη, καρποί). Στο ημερολόγιο που δημοσιεύονται μπορούμε να δούμε τις ευνοϊκές ημέρες και ώρες για αγροτικές εργασίες (που φυσικά αφορούν και το αμπέλι) όπως μεταφύτευση φυτών, όργωμα και τη συγκομιδή. Ιδιαίτερα σημαντική, η ωρίμανση επηρεάζεται κυρίως από τρία ζώδια, Κριό, Λέοντα και Τοξότη που επιδρούν στην «θερμότητα» και άρα στην καλή ωρίμανση των σταφυλιών. Επίσης επίδραση στη «θερμότητα» έχουν οι πλανήτες Ερμής, Κρόνος και Πλούτωνας που επιτείνουν την ωρίμανση όταν περνούν μπροστά από ένα «θερμό» ζώδιο ενώ την μειώνουν όταν περνούν μπροστά από ένα αστερισμό της γης.
Το ημερολόγιο αυτό μπορείτε να το βρείτε μεταφρασμένο στα ελληνικά και διανθισμένο με ενδιαφέρουσες πληροφορίες στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.peliti.gr/docs/hmerologio_2010.pdf. Σχετικά μπορείτε να βρείτε ακόμα στην ιστοσελίδα του συλλόγου για την προώθηση της βιοδυναμικής γεωργίας στην Ελλάδα, http://www.demeter-hellas.gr/
Ίσως σε μερικούς από εσάς όλα αυτά να φαίνονται δυσνόητα και ίσως υπερβολικά … «αστρολογικά». Παρ’ όλα αυτά ο χώρος του κρασιού έχει πολλούς φανατικούς υποστηρικτές, ορισμένοι από τους οποίους παράγουν κρασιά παγκόσμιας ποιότητας. Επομένως μάλλον αξίζει το κόπο να δούμε το θέμα πιο προσεκτικά. Μπορεί το label «βιοδυναμική καλλιέργεια» να πρέπει να αποτελεί, μεταξύ άλλων, κριτήριο επιλογής για τους οινόφιλους. Εσείς θα το κρίνετε.
