«Το κρασί παράγεται από τη ζύμωση του χυμού των σταφυλιών». Η απλή αυτή διατύπωση των δέκα λέξεων χρειάζεται για την κωδικοποίηση της μερικές εκατοντάδες σελίδες νομοθεσίας. Και πάλι όμως, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, φαίνεται σαν να μην «χωράει» με επακόλουθο να μένει σκοτεινή και πλήρης συγχύσεων για τον καταναλωτή και όχι μόνο. Στην χαοτική υπάρχουσα νομοθεσία, ευρωπαϊκή και εθνική, και στη οινική ζωή μας ήρθαν να προστεθούν και οι ενδείξεις Π.Ο.Π. (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) και Π.Γ.Ε. (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη). Η πρώτη (Π.Ο.Π.) ήρθε να αντικαταστήσει τους όρους Ο.Π.Α.Π. (Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας) και Ο.Π.Ε. (Ονομασίας Προέλευσης Ελεγχομένη), η οποία αναφέρεται στα γλυκά κρασιά. Για την ακρίβεια επιχειρεί να τις υπερκαλύψει αφού τις προσπερνά και τους επιτρέπει απλά να χρησιμοποιούνται, πλέον ως παραδοσιακοί όροι. Ως εξ αυτού εις το εξής θα βλέπετε, μέχρι νεοτέρας, τις ενδείξεις Π.Ο.Π. ή Ο.Π.Α.Π. σε ισότιμη βάση. Η πρώτη απορία που προκύπτει από τις αλλαγές είναι εάν μια νέα περιοχή Π.Ο.Π. θα μπορεί να είναι και Ο.Π.Α.Π. Έτσι όμως δύο διαφορετικές ενδείξεις θα δηλώνουν το ίδιο πράγμα, κάτι που μάλλον θα προκαλεί σύγχυση. Ας δούμε όμως και τους οίνους με ΠΓΕ. Κάτω από τον όρο που θα αντικαταστήσει την ένδειξη Τοπικός οίνος θα τεθούν και οι οίνοι Ονομασίας κατά Παράδοση όπως η Βερντέα και όσες Ρετσίνες έχουν γεωγραφικό προσδιορισμό. Επιπλέον τα κρασιά με χαρακτήρα ΠΓΕ δεν έχουν πλέον τον περιορισμό του είδους όπως λευκός, ρόζε, ερυθρός. Προ αλλαγής, με τον ορισμό ενός Τοπικού ορίζονταν και τα είδη του κρασιού που μπορούσαν να κυκλοφορήσουν με αυτή την ένδειξη. Για παράδειγμα ο Τοπικός Αναβύσσου ήταν αποκλειστικά λευκός. Τώρα που έγινε Π.Γ.Ε. Ανάβυσσος επιτρέπεται να παραχθεί και να κυκλοφορήσει λευκός, ρόζε ή ερυθρός Ανάβυσσος. Με μία λεκτική αλλαγή, μετατροπή του επιθέτου (πχ κορινθιακός) σε ουσιαστικό (Κόρινθος), το βάρος μετατοπίζεται από τον οίνο στην περιοχή. Στα πιο πάνω η νέα νομοθεσία προσθέτει ακόμη τους νεόφερτους ποικιλιακούς οίνους που σε εθνικό επίπεδο παραμένουν απροσδιόριστοι, δηλαδή δεν έχουν ακόμη νομοθετηθεί οι όροι κυκλοφορίας ελληνικών κρασιών με αυτή την ένδειξη. Σε αυτούς θα επιτρέπεται ( όπως και στους Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε.), εκτός της αναγραφής της (των) ποικιλιών και η αναγραφή της χρονιάς. Τέλος θα υπάρχουν οι «απάτριδες» οίνοι, χωρίς κάποια από τις προηγούμενες ενδείξεις, προς αντικατάσταση των (κακόηχων) Επιτραπέζιων που φαίνεται ότι μας εγκαταλείπουν οριστικά.
Θα αναρωτηθείτε προς τι αυτές οι αλλαγές και τι έχουν να προσφέρουν στην κατανόηση του κρασιού από τον καταναλωτή. Αφού χρειάστηκαν μερικές δεκαετίες και πολύ μελάνι για να αρχίσουν οι καταναλωτές να μαθαίνουν τα μέχρι τώρα ισχύοντα θα πρέπει να εκπαιδευτούν εκ νέου για να μάθουν και κυρίως να κατανοήσουν τι ακριβώς σημαίνει Π.Ο.Π., Π.Γ.Ε. κλπ.. Ο μοναδικός φαινομενικά λόγος δημιουργίας αυτής της σύγχυσης είναι ως φαίνεται μια ευρωπαϊκή προσπάθεια να συνδέσει τις προϋπάρχουσες κατηγορίες οίνων με τις κατηγορίες που ισχύουν για τα υπόλοιπα γεωργικά προϊόντα όπως για παράδειγμα το τυρί, που έχει την σήμανση Π.Ο.Π. εδώ και πολλά χρόνια στα πλαίσια της Κοινής Οργάνωσης της Αγοράς (Κ.Ο.Α.). Από την άλλη μεριά το κρασί έχει καταφέρει να μείνει εκτός της κατηγορίας των τροφίμων με δική του Κ.Ο.Α. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η σήμανση της ετικέτας των κρασιών να μην υποχρεούται να περιλαμβάνει ό,τι επιτάσσουν οι κανονισμοί για τα τρόφιμα όπως κατεργασίες και προσθήκες (πάντοτε επιτρεπόμενες) που έχει υποστεί. Μοναδική εξαίρεση αποτελούσε η περιεκτικότητα σε θειώδη και αυτό χάρη στην επίμονη των Αμερικανών που πρώτοι το καθιέρωσαν.
Πέραν των όσων προαναφέρθηκαν παραμένει εν ισχύει η σωρεία ενδείξεων από την «Βίλλα» μέχρι την «Πλαγιά» που μάλλον δεν πείθουν κανέναν καταναλωτή για την ποιότητα του κρασιού. Άλλωστε καμιά ετικέτα με στολίδια δεν φανερώνει την ποιότητα του περιεχόμενου της. Αντίθετα μάλιστα η συσσώρευση πληροφοριών μάλλον τη συσκοτίζει. Φυσικά παραμένουν ενεργές και οι πληροφορίες που κατά τα γνωστά είναι το είδος το προϊόντος (κρασί), το εάν είναι αφρώδες, ημιαφρώδες, γλυκό, ημίγλυκο κλπ, η χρονιά (σε όσα επιτρέπεται ), οι ποικιλία (ες) από τις οποίες παράγεται, η περιοχή που καλλιεργήθηκε το εμπορικό όνομα του, το όνομα παραγωγού που έκανε την εμφιάλωση, τα σήματα βραβείων σε διεθνείς διαγωνισμούς κ.λ.π. Διατηρούνται επίσης ενδείξεις για το εάν έχει υπάρξει παλαίωση σε βαρέλι με όρους όπως «παλαιωμένος σε βαρέλι για …. Χ μήνες», Νέος ή Νεαρός Οίνος, κ.λπ. Ειδικότερα για τους οίνους Ο.Π.Α.Π. (κατηγορία Π.Ο.Π.) ισχύουν οι πρόσθετες ενδείξεις παλαίωσης σε βαρέλι και φιάλη (RESERVE και GRAND RESERVE), ενώ για τους οίνους με Γεωγραφική Ένδειξη προβλέπεται η ένδειξη Κάβα ή CAVA. Τέλος επιτρέπεται επίσης το όνομα άλλης γεωγραφικής ενότητας, μικρότερης ή μεγαλύτερης από αυτήν των οίνων Π.Ο.Π. ή Π.Γ.Ε. Αυτό για πολλούς και διαφόρους λόγους, που διαφεύγουν του παρόντος κειμένου, δεν έχει νομοθετικά προσδιοριστεί ακόμη για καμιά περιοχή της Ελλάδας. Είμαι βέβαιος ότι σας ζάλισα μια και τα της νομοθεσίας τελειωμό δεν έχουν ούτε καλύπτονται σε ένα τόσο μικρό σημείωμα. Ας κάνουμε όμως μία μικρή προσπάθεια κωδικοποίησης και ας συγκρατήσουμε για την ώρα με απλό τρόπο το νέο σχήμα :
Οι οίνοι Π.Ο.Π. αντιστοιχούν στους ΟΠΑΠ και ΟΠΕ. Οίνοι με Π.Γ.Ε. αντιστοιχούν στους παλαιούς Τοπικούς και σε αυτούς με Ονομασία κατά Παράδοση. Τέλος, οι ποικιλιακοί και «απατρίδες» μάλλον θα αντιστοιχούν στους επιτραπέζιους του παρελθόντος.
Με βάση τα προλεχθέντα ο απλός καταναλωτής ο οποίος θέλει ένα μπουκάλι κρασί που να του προτείνεται με κατανοητό, ως προς το περιεχόμενο του, τρόπο θα αναρωτηθεί, και δικαίως, για το τι εξυπηρετούν όλες αυτές οι ενδείξεις στις ετικέτες του κρασιού. Η νομοθεσία, οποιοδήποτε θέμα και αν αφορά, είναι πάντοτε εξαιρετικά πολύπλοκη και μη εύκολα κατανοητή. Αυτό δεν είναι τυχαίο.
Αποτελεί ένα μέσον το όποιο κάποιες τάξεις ανθρώπων, όχι κατ ανάγκη κοινωνικές, αλλά οπωσδήποτε επαγγελματικές χρησιμοποιούν έτσι ώστε η πολυπλοκότητα να επιτρέπει την περιχαράκωση της επαγγελματικής τους αυτοτέλειας. Σε αυτό έρχεται ως αρωγός το αντίστοιχο τμήμα της κρατικής γραφειοκρατίας που με τον τρόπο αυτό στεγανοποίει την γνώση δημιουργώντας «αναντικατάστατους» ερμηνευτές του νόμου. Δείτε τον τελευταίο φορολογικό νόμο. Πρόκειται για μια συνάθροιση παραπομπών, που παραπέμπουν σε άλλες παραπομπές και αυτές με τη σειρά τους σε άλλες. Τα πράγματα είναι ακόμη πιο πολύπλοκα για το κρασί αφού συνυπάρχουν τόσο η ευρωπαϊκή όσο και η εθνική νομοθεσία η οποία όμως υπερκαλύπτεται από την προηγούμενη. Γίνονται δε ακόμη πιο σύνθετα αν σκεφτούμε ότι πίσω από την νομοθεσία κρύβονται μεγάλα τοπικά αλλά και παγκόσμια οικονομικά συμφέροντα. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 ξεκίνησα να κάνω το προσωπικό μου αρχείο για την οινική νομοθεσία το οποίο όμως ουδέποτε κατάφερα να το ολοκληρώσω αφού οι τροποποιήσεις ήταν τόσο συχνές που πάντα κάποιες μου ξέφευγαν.
Δυστυχώς, τόσο σε εμένα όσο και σε πολλούς άλλους που ασχολούνται επαγγελματικά με το κρασί, πολλά πράγματα μου φαίνονται περίεργα και ακραία. Για παράδειγμα ποτέ δεν αντιλήφθηκα γιατί να μην μπορεί να κάνει κάποιος ροζέ κρασί αναμιγνύοντας κόκκινο και λευκό. Παρά λίγο να επιτρεπόταν αλλά συνάντησε σφοδρές αντιδράσεις από τις ευρωπαϊκές περιοχές παράγωγης κόκκινων σταφυλιών. Υπάρχει βέβαια και η εξαίρεση την σαμπάνιας, εδώ επιτρέπεται, αφού πάντοτε χρειάζεται μια εξαίρεση για να επιβεβαιώνει τον κανόνα. Επίσης δεν καταλαβαίνω γιατί να μην μπορείς να αναγράφεις την χρόνια ή την ποικιλία στα επιτραπέζια (που όπως είπαμε μας εγκατέλειψαν οριστικά). Προφανώς η απάντηση κρύβεται στα συμφέροντα ισχυρών ευρωπαϊκών χωρών (πάντα Γαλλία και Γερμάνια) που προωθούν το κρασί μέσα από τον άξονα της ονομασίας προέλευσης. Εμείς απλά γινόμαστε αποδέκτες της νομοθεσίας που επιβάλουν.
Η άποψη μου είναι ότι σε μία ετικέτα κρασιού θα έπρεπε να επιτρέπεται η αναγραφή οποιαδήποτε ένδειξης αρκεί να είναι αληθινή και αυτό να μπορεί να αποδειχθεί. Είναι τελείως αλλόκοτο να καλλιεργεί κάποιος μια ποικιλία σε ένα τόπο, να κάνει κρασί από σταφύλια μιας συγκεκριμένης χρονιάς και να μην μπορεί σε κάθε περίπτωση να αναγράψει τίποτε από όλα αυτά. Η απόδειξη βαραίνει τον κάθε παράγωγο αφού βάσει τιμολογίων η δηλώσεων παραγωγής μπορεί και πρέπει να αποδεικνύει την ταυτότητα του προϊόντος και την ακρίβεια των πληροφοριών που δίνει. Άλλωστε σήμερα με την ιχνηλασιμότητα των προϊόντων αυτό το θέμα είναι λυμένο για όσα προϊόντα θέλουν να το εφαρμόσουν. Επιπλέον στη Ελλάδα ουδέποτε οι ονομασίες προέλευσης και τα πάσης φύσεως οικοσυστήματα απέκτησαν τέτοια άξια ώστε να μπορούν να απαιτήσουν την προστασία τους. Άλλα ακόμα και αν ήταν αναγκαίο να τις θωρακίσουμε θα έπρεπε πριν και πάνω απ’ όλα να καταργήσουμε όλα τα υπάρχοντα «παράθυρα» που τις μετατρέπουν σε ξέφραγο αμπέλι. Μία μικρή σύγκριση με αυτά που ισχύουν για μία Γαλλική Ονομασία Προέλευσης θα σας πείσει. Τέλος, και πέρα από τις απαιτήσεις των οινόφιλων, είναι βέβαιο (με βάση την Ελληνική πραγματικότητα και τις συνακόλουθες αντιλήψεις) ότι οι παραγωγοί (τουλάχιστον οι νεότεροι) θα ήθελαν μια απλή νομοθεσία. Τελικά όμως μην μπορώντας να την έχουν γίνονται και αυτοί μέρος του προβλήματος καθώς επιδιώκουν διαφορές ρυθμίσεις και εξαιρέσεις (π.χ. τοπικούς μέσα σε ονομασίες προέλευσης).
