Η συζήτηση περί της τιμής του Ελληνικού κρασιού έχει μεγάλη προϊστορία. Το θέμα άνοιξε περίπου στο τέλος της δεκαετίας του ’80 όταν έκανε δυναμικά την εμφάνιση του το κίνημα των «μικρών παραγωγών» και έκτοτε καλά κρατεί. Εστιάζεται κυρίως (αυτό επιθυμεί ο κλάδος) στην ευθύνη των μεσαζόντων αλλά και των τελικών μεταπωλητών οι οποίοι όπως ακούμε συνεχώς κερδοσκοπούν στην πλάτη των παραγωγών και διαμορφώνουν τιμές απαγορευτικές για τον τελικό καταναλωτή. Γι’ αυτό όμως θα γράψουμε μία άλλη φορά.
Σήμερα θα ασχοληθούμε με την τιμή του Ελληνικού κρασιού την στιγμή που «διασκελίζει» την πόρτα του οινοποιείου για να πάρει την άγουσα προς την αγορά (εγχώρια και μη). Για την ακρίβεια θα ασχοληθούμε ταυτόχρονα και με την περίφημη σχέση ποιότητας / τιμής για ένα απλό και κατανοητό λόγο. Η τιμή ενός προϊόντος εξαρτάται απόλυτα από τα ποιοτικά (και γενεσιουργά κόστους) χαρακτηριστικά του. Παρεμπιπτόντως δε εξαρτάται σημαντικά και από τη φήμη του ή τη σπανιότητα του. Μας χρειάζεται όμως και ένα μέτρο σύγκρισης. Αυτό δεν θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο εκτός από το παραγόμενο στην αλλοδαπή κρασί.
Έχοντας αυτό υπ’ όψιν μπορούμε να πούμε αβίαστα ότι ανάμεσα στα Ελληνικά κρασιά με ex factory τιμές από 5 – 10 € (τιμές ραφιού από 10 – 20 €) υπάρχουν αρκετά δείγματα τα οποία συχνά αποδεικνύονται ισοδύναμα ή και καλύτερα όταν συνδοκιμάζονται με ανάλογου επιπέδου ξένα. Στατιστικά, μετά από 30 χρόνια εμπειρία, εκτιμώ ότι σε αυτή την κατηγορία ανήκει το 10 – 15% των κρασιών με τουλάχιστον σχετικά καλή διανομή, άρα προσβάσιμα για τον τελικό καταναλωτή - δηλαδή περίπου 100 – 150 ετικέτες. Ορισμένες από αυτές έχουν ήδη περάσει τη «δοκιμασία» της σύγκρισης (στην Ελλάδα κατά καιρούς γίνονται συγκριτικές δοκιμές αυτού του τύπου) με αξιοσημείωτη επιτυχία. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα (από ορισμένους εξάγεται ήδη) ότι το Ελληνικό κρασί δεν είναι ακριβό (ειδικά για τις διεθνείς αγορές) και σίγουρα δεν είναι ακριβό σε σχέση με την ποιότητα του.
Όμως για τον διεθνή καταναλωτή ένα κρασί ορίζεται ως ακριβό ή φθηνό με βάση όχι μόνο την τιμή και την ποιότητα του αλλά και τη φήμη. Εδώ λοιπόν το Ελληνικό κρασί χάνει τη μάχη κατά κράτος. Ειδικά μάλιστα όταν χάνεται σε ένα «ωκεανό» ετικετών ανάλογης τιμής. Είναι προφανές ότι ανάμεσα σε ένα Chardonnay (πιθανόν και από τη Βουργουνδία) και σε ένα Chardonnay από τη Δράμα, και τα δύο στα 12 € π.χ. το δεύτερο θα χάσει τη μάχη σε επίπεδο καταναλωτή. Για αυτόν το συγκεκριμένο Ελληνικό κρασί είναι ακριβό. Η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη στα χαμηλότερα επίπεδα τιμής. Στο διεθνή χώρο συναντάμε κρασιά με τιμή ραφιού 2, 5 – 5 € ορισμένα από τα οποία κοσμούν και ράφια Ελληνικών μαγαζιών. Κάποια από αυτά είναι ενδιαφέροντα, μερικά δε και καλά. Παράλληλα βελτιώνουν ακόμα περισσότερο τις επιδόσεις τους αν εξετασθούν ως προς τη σχέση ποιότητας / τιμής. Τα αντίστοιχα Ελληνικά κρασιά (ειδικά στις τιμές 3 – 4 €) απλά δεν υπάρχουν πλην ελάχιστων εξαιρέσεων. Κατά συνέπεια το Ελληνικό κρασί σε επίπεδο διεθνών αγορών και με βάση το τρίπτυχο τιμή – ποιότητα – φήμη είναι ακριβό. Έως και πανάκριβο πιθανόν. Σε αυτό το σημείο το ερώτημα που τίθεται είναι: Τι κάνουμε; Η απάντηση, κατ’ εμένα τουλάχιστον, είναι απλή. Παρεμβαίνουμε (οι οινοπαραγωγοί, ο κλάδος και η πολιτεία δηλ.) και προσπαθούμε να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα και στα τρία. Ας απαριθμήσουμε ορισμένα εξ’ αυτών :
α. Σε επίπεδο ποιότητας: Μιλώντας γενικά για το Ελληνικό κρασί και όχι για μεμονωμένους παραγωγούς που ξέρουν τι κάνουν η εικόνα έχει ως εξής : Το φαινόμενο έλλειψης εμπειρίας για το ποιοτικό επίπεδο του ανταγωνισμού είναι συχνό στον κλάδο. Η τάση για παραγωγή κρασιών με βάση τη μόδα και όχι την καταλληλότητα του οικοσυστήματος επίσης. Το παράδειγμα της εξάπλωσης της Μαλαγουζιάς λέει πολλά για αυτό. Τέλος, η πολυπραγμοσύνη του Έλληνα που τον οδηγεί να αγνοεί τους ειδικούς και να αναγορεύει εαυτόν σε ύπατο γνώστη και κριτή, κάθε άλλο παρά σύμμαχος είναι της προσδοκόμενης ποιότητας.
β. Σε επίπεδο τιμής: ο αριθμός των παραγωγών που διαμορφώνουν την τιμή των προϊόντων τους έχοντας στα χέρια τους μια καλά τεκμηριωμένη μελέτη σκοπιμότητας για το σύνολο των ενεργειών που απαιτεί η παραγωγή τους είναι απελπιστικά μικρός. Το ίδιο μικρός είναι και ο αριθμός των παραγωγών που έχουν τεκμηριωμένη άποψη για τις συνθήκες της αγοράς και την κατηγορία τιμής, η οποία μπορεί (βάσει των γενικών χαρακτηριστικών του κρασιού τους) να ευνοήσει την πώληση του προϊόντος στο ράφι. Το φαινόμενο κρασιών με τιμή που καθορίζεται με βάση άσχετες και συχνά καταστροφικές παραμέτρους μόνο σπάνιο δεν είναι.
γ. Σε επίπεδο φήμης: Σε ό,τι αφορά στην εγχώρια αγορά και για ορισμένους παραγωγούς που «ανδρώθηκαν» στην αρχή της δεκαετίας του ’90 ή κάποιους άλλους που πρόλαβαν την κρίση, το πρόβλημα δεν υπάρχει. Αυτό που ταλανίζει την πλειοψηφία, ειδικά σήμερα στις δύσκολες ημέρες που περνάμε (και θα συνεχίσουμε να περνάμε) είναι η έλλειψη ακόμα και στοιχειωδών γνώσεων σε θέματα marketing, κανόνων διακίνησης και συμπεριφοράς των αγορών. Σε αυτά όμως θα αναφερθούμε μια άλλη φορά. Σε ό,τι έχει σχέση με το διεθνές περιβάλλον, είναι γεγονός ότι αρκετοί Έλληνες παραγωγοί προσπαθούν με βάση τις δυνάμεις και τις δυνατότητες που έχει ο καθένας. Αυτό όμως δεν φτάνει. Χρειάζονται επιπλέον η συντονιστική παρέμβαση των φορέων του κλάδου, μια υποτυπώδης έστω πλατφόρμα κοινής συμφωνίας (όχι σκυλοκαβγάδες μεταξύ φορέων ή ατόμων) και κυρίως η ουσιαστική συμμετοχή της Πολιτείας, η οποία μέχρι στιγμής είναι απελπιστικά απούσα. Αυτό που δεν έχει κατανοήσει ίσως ο κλάδος είναι ότι η φήμη είναι ένα «προϊόν εν ανεπαρκεία» και ότι χρειάζεται χρήμα και οργανωμένη προσπάθεια για να αγορασθεί.
Είναι προφανές ότι η ανάλυση ενός τόσο σύνθετου προβλήματος δεν μπορεί παρά να είναι αποσπασματική στο πλαίσιο αυτού του σύντομου σημειώματος. Προφανώς υπάρχουν πολλά που μπορούν να λεχθούν και ακόμα περισσότερα που πρέπει να αναλυθούν και να τεκμηριωθούν. Το γεγονός όμως παραμένει. Όσο τα κακώς κείμενα δεν θίγονται, το Ελληνικό κρασί θα παραμένει αδύνατος παίκτης κατ’ αρχήν στην διεθνή αγορά που υπό τις παρούσες συνθήκες η κατάκτηση της είναι κρίσιμο ζητούμενο. Θα κινδυνεύει ταυτόχρονα να αποτελέσει και σημαντικό μερίδιο της εσωτερικής αγοράς. Ως γνωστόν, η παγκοσμιοποίηση δεν γνωρίζει σύνορα και ο καταναλωτής βάζει πάνω απ’ όλα την τιμή. Η ποιότητα σε επίπεδο διαβάθμισης, ειδικά όταν οι αποκλίσεις δεν είναι τεράστιες, είναι αναγνωρίσιμη και ενδιαφέρει μόνο τους επαΐοντες. Το παράδειγμα της επανόδου και εκ νέου εξάπλωσης του «χύμα» (και του ασκού) διδάσκει πολλά επ’ αυτού.
