Όταν το 1989 ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ αγόρασε το Σατά Τινιέ, στην Ανζού της βορειοανατολικής Γαλλίας, κοντά στην κοιλάδα του ποταμού Λουάρ, βεβαίως και δέχτηκε πάμπολλες επικρίσεις: τι γυρεύει n αλεπού στο παζάρι, ο ρέμπελος σταρ στο άβατο του πιο πρεστιζάτου γαλλικού ιερού; Ναι, ξέρω, οι περισσότεροι εξακολουθείτε να θεωρείτε ότι n σχέση του κυρίου Ντεπαρντιέ με τον οίνο περιγράφεται καλύτερα με τον προσδιορισμό «οινόφλυξ» (μια κομψό, αρχαΐζουσα έκφραση για το «μπεκρής») παρά με το «οινοπαραγωγός»-και ότι τη δεύτερη ιδιότητα την απόκτησε για να ικανοποιεί τη δίψα που του δημιουργεί n πρώτη. Κάποιοι άλλοι, πιο «μυημένοι», ίσως απλώς να σνομπάρουν την «απλοϊκότητα» της όποιας προσέγγισης του σε αυτή την ενασχόληση των εκλεκτών.
Είναι άραγε έτσι; Ο ατίθασος, μεγαλόσωμος αλήτης, που γεννήθηκε το 1948 στο μικρό Σατορού της κεντρικής Γαλλίας και παράτησε το σχολείο στα δώδεκα του για να εξερευνήσει τις χαρές και τους κινδύνους του δρόμου και του κόσμου, που έζησε για αρκετά χρόνια παρέα με τους μικροκακοποιούς και τις πόρνες, ώσπου σχεδόν κατά τύχη να ανοίξει γι αυτόν n πόρτα του θεάτρου, περιγράφεται πιο συχνά από ποτέ με το επίθετο «πληθωρικός». Ιδού όμως μια περίπτωση όπου το κλισέ ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα: ο μεσιέ Ντεπαρντιέ είναι ο χαρακτηριστικός τύπος ευζωιστή. Όχι όμως με την έννοια του εκλεπτυσμένου, κομψευόμενου δανδή, παρά με την ουσιαστική του έννοια: αυτή του γήινου επισκέπτη στον κήπο των απολαύσεων, του καλοπερασάκια αν θέλετε. Με τη μόνη διαφορά ότι στην περίπτωση του n απλότητα του ενστίκτου τον οδηγεί σε υψηλές επιδιώξεις -και άρα απολαύσεις. Έτσι εξηγείται και n ενασχόλησή του με το Σατό Τινιέ: όντως το απέκτησε για να ικανοποιήσει τη δίψα του, μόνο που εδώ πρόκειται για την παιχνιδιάρικη δίψα για μάθηση και εμπειρίες που χαρακτηρίζει κάθε του κίνηση. Αποτέλεσμα; Η προσέγγιση της ζωής μέσα από ένα εμπειρικό, αλλά βαθιά φιλοσοφικό δρόμο, κάτι που φανερώνουν και τα ίδια του τα λόγια, όπως τα μεταφέρει το «Gault MiIIau» όταν τον συνάντησε στο κτήμα του: «Η ιστορία με το Σατό Τινιέ μού επέτρεψε να συνεχίσω να λέω με διαφορετικό τρόπο γιατί αγαπώ τη ζωή. Η ζωή είναι οι συναντήσεις. Εδώ μου φαινόταν ότι είχα τα μέσα για να πραγματοποιήσω μια όμορφη συνάντηση. Αλλά αυτό που με κάνει πραγματικά ευτυχισμένο δεν είναι μόνο ο αμπελώνας, αλλά και αυτοί που τον καλλιεργούν, οι άνθρωποι που εργάζονται εκεί: μαζί τους μπορείς να ζήσεις γαλήνια, προσπαθώντας να κάνεις όσα περισσότερα μπορείς για τη γη». Πράγματι, οι συναντήσεις στα τέλη του 1988, στα διαλείμματα γυρισμάτων στην περιοχή, μαζί με τον κουνιάδο του και στενό του συνεργάτη Πατρίκ Μπορντιέ, αποφασίζει ότι θέλει να αγοράσει έναν αμπελώνα. Το Σατό Τινιέ ήταν διαθέσιμο και ο ηθοποιός το ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά. Για να ολοκληρωθεί όμως ο έρωτάς του, χρειάστηκε ακόμα μία συνάντηση: με τον Ντομινίκ Πολό, άνθρωπο της γης και τότε κοινοτάρχη του Τινιέ, Αυτό ήταν. Πριν ακόμα γίνει και στα χαρτιά ιδιοκτήτης ο Ντεπαρντιέ τα έχει βρει τόσο καλά με τον Πολό, ώστε ο τελευταίος αναλαμβάνει αμέσως καθήκοντα διαχειριστή του κτήματος, επιβλέποντας το κλάδεμα, για να μην διακυβευθεί ο τρύγος της χρονιάς. Η συνέχεια ήρθε με τον πιο φυσικό τρόπο. Διηγείται ο Ντομινίκ Πολό: «Εύχομαι όλος ο κόσμος να είχε ένα τέτοιο αφεντικό. Το μόνο που χρειάζεται είναι να καταλάβεις τον τρόπο που προσεγγίζει το κρασί και να προσπαθήσεις να πας προς αυτή την κατεύθυνση. Αγαπά την παράδοση και την αντιμετωπίζει μέσα από μια καλλιτεχνική οπτική γωνία. Μονάχα που αυτό το όραμα κάποιες φορές συγκρούεται με την πραγματικότητα. Ο Ζεράρ είναι ένας καλλιτέχνης- αμπελουργός, που πάνω απ όλα αναζητά την ποιότητα με βάση τα δικά του κριτήρια - κι αυτό τον κάνει μερικές φορές να ξεχνά τους οικονομικούς περιορισμούς. Ο ρόλος μου λοιπόν είναι να προσπαθώ να βγάλω από τα εβδομήντα εκτάρια του κτήματος το καλύτερο σταφύλι, αλλά και να του υπενθυμίζω ότι αυτό το κρασί θα το πιουν και άλλοι άνθρωποι εκτός από εμάς -έστω κι αν εμείς καταναλώνουμε αρκετό από μόνοι μας! Εδώ που τα λέμε, πότε πότε πρέπει να του υπενθυμίζω ότι αυτός είναι ο επιχειρηματίας εδώ πέρα!».
Τα αισθήματα είναι αμοιβαία. Να τι λέει και ο ίδιος ο σταρ: «Ο Ντομινίκ Πολό αποφασίζει, αυτός προσλαμβάνει όποιους έχει ανάγκη. Δεν ασχολούμαι-με αυτά, γιατί ξέρω ότι υπάρχει εμπιστοσύνη. Δεν το παίζω διευθυντής της επιχείρησης, γιατί βαριέμαι. Απλώς λέω στον εαυτό μου ότι κάνω ένα εκπληκτικό επάγγελμα και ότι έχω την τύχη ο έρωτάς μου για τη ζωή να περνά μέσα και από τα αμπέλια. Δεν βλέπω σε τι θα μπορούσα να συμβάλλω περισσότερο, αφού όλα ήδη υπάρχουν στο κτήμα. Γιατί εδώ δεν υπάρχει σύσκεψη τη Δευτέρα το πρωί! Δεν υπάρχει ενημέρωση! Πρέπει να ζήσουμε -κι αυτό είναι όλο».
«Οι αμπελουργοί δεν λένε πολλά λόγια»
Μπορεί n οινοποιία να δώσει το έναυσμα για τη φιλοσοφία; Ναι, ξέρω, όλοι οι οινόφιλοι το υποστηρίζουν βαθιά. Το ενδιαφέρον σε αυτή την περίπτωση είναι ότι ο οινοπαραγωγός Ντεπαρντιέ, λίγο διαφορετικός από τους άλλους, χρησιμοποιεί την ενασχόληση του για να προσεγγίσει με το δικό του τρόπο τη σοφία. Μια σοφία γήινη και γειωμένη, καθημερινή, πρακτική, Μια φυσική συνέχεια των καλύτερων ρόλων του, τους οποίους επενδύει με κομμάτια του χαρακτήρα του -και αυτό είναι που τον έκανε σταρ. Να, όπως στην «Πράσινη Κάρτα» του Πίτερ Γουίαρ: κάποια περιστατικά της άστατης νιότης του έχουν περάσει και στον χαρακτήρα που ερμηνεύει απλώς εκεί ήταν μουσικός, μια ελάχιστη κάλυψη για τον ηθοποιό Ντεπαρντιέ. Ακόμα καλύτερα, φαίνεται στο πιο πρόσφατο «Βατέλ», μια «γαστρονομική» ταινία εποχής του Ρόλαντ Τζοφέ, που πέρασε μάλλον απαρατήρητη. Εκεί υποδύεται τον ταπεινής καταγωγής Φρανσουά Βατέλ, τον «άρχοντα της εορτής» που ετοιμάζει ο πρίγκιπας ντε Κοντέ στο κάστρο του Σαντιγί για να εντυπωσιάσει τον Λουδοβίκο 140. Είναι ο επιβλέπων σεφ (που εμπνέεται μάλιστα την ομώνυμη με το κάστρο κρέμα σαντιγί, ο «διευθυντής της ορχήστρας» των εντυπωσιακών θεαμάτων, χωρίς όμως αυτό να αλλάζει το γεγονός ότι παραμένει υπηρέτης. Με ευγενικό, αλλά ανυπότακτο και τολμηρό χαρακτήρα: όταν οι σνομπ ευγενείς τον ρωτούν «Και ποιες είναι οι δυνάμεις σας;», αυτός απαντά «Η δύναμη μου είναι να δημιουργώ, να καταπλήσσω». Ο οινοποιός Ντεπαρντιέ δεν πρεσβεύει και πολύ διαφορετικά πράγματα για τις μυστικές δυνάμεις της δημιουργίας: «Υπάρχει μια μύηση στη ζωη, αλλά δεν μπορούμε να την εξηγήσουμε ακριβώς. Το ίδιο συμβαίνει και με το κρασί. Έχω παρατηρήσει πως αι αμπελουργοί δεν λένε πολλά λόγια πάνω απ όλα υπάρχουν οι πράξεις -και μετά πολλά μυστήρια, που συναντούν τα μεγάλα ερωτήματα της φύσης. Είναι κάπως σαν τον κινηματογράφο: αν γνωρίζαμε τη συνταγή μιας επιτυχίας, θα την επαναλαμβάναμε ασταμάτητα. Άνθρωποι όπως ο Ζακ Ρεϊνό, ο Πολ Κοτά ή ο Ζαν-Μαρί Πονσό στη Βουργουνδία είναι πολύ μυστικοπαθείς, ξέρουν πάνω απ όλα να παρατηρούν τη φύση και να περιμένουν κάτι μυστηριώδες να συμβεί. Ο αμπελουργός έχει αρκετά κοινά σημεία με τον τεχνίτη. Δεν ξέρουμε να εξηγήσουμε και πολύ καλά αυτό που κάνουμε, κάνουμε πράγματα που μας αρέσουν, και μετά έρχονται τα λόγια. Είναι κάπως σαν το αντίθετο των σημερινών σχολείων, όπου πρέπει πρώτα να αναγνωρίσεις τα πράγματα και να τους δώσεις όνομα. Εγώ εργάζομαι πάνω σε αυτό που δεν είναι αναγνωρίσιμο, αλλά το οποίο μπορεί να βιωθεί μέσω της απόλαυσης».
Όταν τον ρωτούν αν έχει συγκρίνει τα κρασιά του με την προσωπικότητα του, έχει έτοιμες απαντήσεις: «Βεβαίως. Όταν δοκιμάζεις ένα Σιρανό του 89, ακόμα και δύο χρόνια μετά, το κρασί είναι εντελώς κλειστό, δεν έχει "μύτη". Νομίζω πως κάτι τέτοιο "κάθεται" πολύ ωραία, αφού στον Σιρανό δεν άρεσε να του μιλούν για τη μύτη του», Αναφέρεται βεβαίως στα πρώτα του οινοποιητικά «λάθη», στη βιαστική έξοδο των Σιρανό από την κάβα, που αρχικά τους κόστισαν τη φήμη των «σκληρών». Τώρα πια όμως νιώθει καλύτερα το κρασί, αναγνωρίζει τις οικογένειες των αμπελιών και την περιοχή παραγωγής - τουλάχιστον τις κοντινές στην Ανζού- αλλά: «Εντάξει, τα νιώθω, τα αισθάνομαι, καμιά φορά όμως με δυσαρεστεί αυτή η γνώση: μπορεί να δώσει πάρα πολλές πληροφορίες και να χαλάσει την ευχαρίστηση της ανακάλυψης. Ενώ ένα κρασί που σε συναρπάζει, είναι ένα κρασί που σε κάνει να αισθάνεσαι την κάβα, που σε κάνει να αισθάνεσαι το χαμόγελο του αμπελουργού, όταν περήφανος πια έχει ολοκληρώσει την παραγωγή του. Pas mal, pas mal!». Η φιλοσοφία του έχει ήδη σκιαγραφηθεί: δεν πρέπει να πολυψάχνουμε τη μαγεία του κρασιού. Το λέει καθαρά και ο ίδιος: «Όταν στο κρασί υπάρχει πάρα πολλή γνώση εκ μέρους του ανθρώπου, τότε έχουμε να κάνουμε με μια μόδα. Δεν ασκώ κριτική στα πολύ ακριβά vins de garage, γιατί μπορεί να πληρώνεις 1.200 φράγκα, αλλά βλέπεις πόση δουλειά υπάρχει πίσω τους. Για μένα όμως τα καλύτερα κρασιά παραμένουν αυτά που τα πίνουμε σε παρέα, αυτά που αναζητούμε και που ανακαλύπτουμε. Κρασιά που δεν μας προσβάλλουν!».
Ταλέντο για ζωή
Η ζωή λοιπόν, n γη, n φύση και n φυσικότητα: αυτές είναι οι κινητήριες δυνάμεις του, υποστηρίζει ανελλιπώς ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ το «ταλέντο του για τη ζωή», όπως το θέτει ο ίδιος. Αυτό το ταλέντο, βεβαίως, του έχει κοστίσει κάμποσα μπάι-πας και ακόμα περισσότερες προσωπικές περιπέτειες. Αλλά δεν το βάζει κάτω, γιατί έχει πάρει αρκετά μαθήματα αυτογνωσίας από τις υπερβάσεις των ορίων: «Στο κρασί, αν δεν υπάρχει μέθη, αν δεν υπάρχει μετάληψη, δεν υπάρχει τίποτα. Γιατί δεν είναι μόνο το αλκοόλ, είναι ένα σύνολο πραγμάτων και καταστάσεων. Η μέθη βοηθάει στην εξύψωση των ανθρώπων, στη φυγή από τη βαρύτητα, n κραιπάλη όμως, όχι! Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου, έπινα μηχανικά και υπερβολικά, και γι αυτό σταμάτησα. Αλλά να πίνεις ένα κρασί, να προσπαθείς να οξύνεις τις αισθήσεις σου, αυτό μάλιστα είναι πολύ ενδιαφέρον. Είναι πολύτιμο για όλα αυτά που αγγίζει, για όλα αυτά που σε γεμίζει. Είναι όπως το πούρο. Εξάλλου, ανακαλύπτεις πολλά πράγματα για τους ανθρώπους όταν πίνεις. Αυτοί που μιλούν πολύ είναι αυτοί που φοβούνται, που φοβούνται μήπως και πάψουν να θυμούνται. Οι άλλοι, αυτοί που δεν λένε τίποτα, κουβαλούν τη στιγμή μέσα τους για πάντα».
Φυσικό παρεπόμενο όλων αυτών των απόψεων είναι n χαλαρή αντιμετώπιση της ζωής. Ακριβώς όπως στη φιλμογραφία του. Τη μια στιγμή τον παρακολουθούμε σε δραματικές ερμηνείες υψηλού επιπέδου, την επόμενη σε ακατανόητες ταινιούλες, και ύστερα, με την πιο παιχνιδιάρικη διάθεση του κόσμου, τον πετυχαίνουμε ως ιδανικά ερμηνευτή του Οβελίξ («Δεν είμαι χοντρός, είμαι απλώς ευτραφής»). Η όποια του δημιουργία σε αυτό έγκειται, στην επιλογή αλλοπρόσαλλων ρόλων, που όμως στο τέλος σκιαγραφούν την προσωπικότητα του. Το ίδιο υποστηρίζει και για το ρόλο του αμπελουργού: «Δεν μπορούμε να έχουμε τις ίδιες επιδόσεις κάθε χρονιά. Κάνουμε ότι μπορούμε με την πρώτη ύλη που έχουμε. Δεν υπάρχουν κακές χρονιές, υπάρχουν κακοί αμπελουργοί! Εντούτοις, υπάρχουν κάποια μέρη όπου κάθε χρονιά είναι καλύτερη από την προηγούμενη... αλλά ως πού θα φτάσουν αυτοί οι μαθητευόμενοι μάγοι; Εγώ δεν έψαξα να μάθω πάρα πολλά. Αυτό που κατά κάποιο τρόπο προσάπτω στα vins de garage που είχα την ευκαιρία να δοκιμάσω είναι ότι n πραγματική ευχαρίστηση σε αυτά μοιάζει να είναι ότι μαθαίνεις, μαθαίνεις να κατασκευάζεις, να ελέγχεις. Αντιθέτως, εγώ πάντοτε αγαπούσα υπερβολικά τη ζωή για να την ελέγξω. Οδηγήθηκα στο κρασί, διότι πάντοτε συναντούσα ανθρώπους με τους οποίους ευχαριστιόμουν να πίνω. Είναι περισσότερο ένας τρόπος ζωής, όπως το να τρως. Αυτά τα πράγματα δεν τα μαθαίνεις. Η συνάντηση και n ανακάλυψη είναι πιο σημαντικές από τις χημικές αντιδράσεις. Το μόνο που πραγματικά δεν μου αρέσει είναι το ψέμα, ο συμβιβασμός. Έτσι λειτουργώ και με το κρασί: προσπαθώ να μην απομακρύνομαι πολύ από τη γη. Μετά, αν αυτό ταιριάζει με τα γούστα των ανθρώπων, τέλειο!».
Να λοιπόν τι δεν αρέσει στον σταρ: «Οι τύποι με τα μεγάλα πτυχία του μάρκετινγκ, που προσφέρουν στους εαυτούς τους ένα κτήμα έναντι δισεκατομμυρίων: το κάνουν μόνο και μόνο για να αποκομίσουν κέρδος. Και αγοράζουν μια ψυχή! Είναι σαν αυτούς που αγοράζουν Πικάσο n Βαν Γκογκ. Αγοράζουν κάτι που μπορούν να θαυμάσουν αλλά πριν απ όλα θαυμάζουν την εξουσία, τη δύναμη. Για μένα, αν δεις έτσι την ιδιοκτησία, σημαίνει ότι διακατέχεσαι από μια τεράστια αγωνία. Προσωπικά, προτιμώ την έννοια της ολιγάρκειας, της λιτότητας». Τελικά, μεσιέ Ντεπαρντιέ, πείτε μας, είστε υπερήφανος που είστε αμπελουργός; «Οχι, δεν είμαι υπερήφανος που είμαι αμπελουργός είμαι υπερήφανος που αποτελώ μέρος ενός κομματιού γης, μαζί με ανθρώπους που αποτελούν μια οικογένεια, σε μια περιοχή που είναι n Ανζού. Στην πραγματικότητα, δεν είμαι αμπελουργός, αλλά έχω αποκτήσει τα άγχη του αμπελουργού! Αν κάποιος από την ομάδα αγωνιά για κάτι, παίρνω το άγχος του, κυριολεκτικά το απορροφώ. Όλα τα υπόλοιπα, τα κάνει μόνο του το Τινιέ και αυτό είναι όλο! Για όσο καιρό θα είναι δυνατόν, θα συνεχίζουμε έτσι. Ήδη υπάρχουμε για δεκατρία χρόνια, και είναι καλά. Προσθέσαμε μερικά εκτάρια, φτιάξαμε τη σκεπή, συνεχίζουμε τη ζωή».
Για κάθε αμπελουργό (και όχι μόνο για το συγκεκριμένο!), οι χρονιές πρέπει να είναι σαν τη φιλμογραφία: υπάρχουν εντυπωσιακές ταινίες, κάποιες άλλες που απλώς περπατάνε, κάποιες που σοκάρουν ... «Ναι, εκτός από το Μπορντό, όπου κάνουν πάντα καλές ταινίες!». Καταλήγοντας με αυτή την (μπορεί και σαρκαστική) ατάκα, ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ σίγουρα γέλασε πολύ. Και σίγουρα σήκωσε το ποτήρι του για να γευτεί μια γουλιά από τον αμπελώνα του Τινιέ, Οι υπόλοιπες 10.000-15.000 φιάλες, που κρατά στην κάβα του Σατό, περιμένουν να έρθει ο καιρός που θα του αποκαλύψουν όλα τα μυστικά που κρύβουν μέσα τους...
Τα κρασιά του κυρίου Ζεράρ
Ένα πληθωρικά άτομο, όπως ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ, δύσκολα θα μπορούσε να «κολλήσει» σε ένα μόνο κρασί. Γι αυτό παράγει... δέκα!
Αnjου rouge Cuvee Mozart
Το απόγειο του Chateau de Tigne. Έχει παραχθεί μόνο σε τρεις χρονιές από το 1989, και όσοι το έχουν γευτεί λένε πως στέκεται άνετα δίπλα στα grand cru του Bordeaux.
Anjou rouge Cuvee Cyrano
Τα καλύτερα αμπέλια του πύργου οινοποιούνται ξεχωριστά, για να δώσουν ένα εξαιρετικό κρασί, σαν καθαρόαιμο άλογο αγώνων.
Anjou rouge Vieilles Vignes
Ένα πολύ καλό κρασί, που ο Ντεπαρντιέ το πίνει πάντα στα γυρίσματα των ταινιών.
Coteaux-du-Layon
Από τα ωραιότερα γλυκά κρασιά στον κόσμο, από σταφύλι Chenin, σε βερσιόν Ντεπαρντιέ.
Chenin
Το κλασικό λευκό σταφύλι του Anjou, σε μια πλούσια και ραφινάτη εκδοχή που παλαιώνει σε βαρέλι.
Chardonnay
Ναι, κι απ αυτό έχει ο μπαξές, οινοποιημένο τολμηρά, έτσι που να θυμίζει μεγάλο PuiIIy-fuisse (Βουργουνδία).
Cabemet dΆnjου Cuvee Monsieur
Μια εντελώς σπάνια περίπτωση, που οινοποιήθηκε μόνο μια φορά, το 1989.
Cabemet dΆnjου
Ραφινάτο παράδειγμα ενός τύπου κρασιού, που συνήθως είναι πιο ρουστίκ.
Rose dΆnjοu
Η φρεσκάδα του θυμίζει ροζ γκρέιπφρουτ.
Anjou rouge Cuvee des Landes
Ένα πολύ καλό κρασί παλαίωσης.
Δημήτρης Αντωνόπουλος
