Πολλοί, σε διάφορες χώρες του κόσμου έχουν προσπαθήσει να μιμηθούν τα μοναδικά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του σκοτσέζικου ουίσκι. Μάταια. Και όμως το σκοτσέζικο ουίσκι δεν είναι τίποτε άλλο παρά κριθάρι, μαγιά και νερό. Τρία συστατικά που συντιθέμενα δίνουν ένα έξοχο αλκοολούχο ποτό με τον ίδιο μυστηριώδη τρόπο που εξίσου γνωστά συστατικά δίνουν μεγάλα κρασιά για τα οποία καμία χημική ανάλυση μέχρι τώρα δεν έχει καταφέρει να αποκαλύψει το μυστικό της ποιότητάς τους. Άλλωστε, το μυστικό της ποιότητας του σκοτσέζικου ουίσκι δεν βρίσκεται μόνο στα συστατικά του. Για παράδειγμα, ένα μεγάλο μέρος από το κριθάρι που χρησιμοποιείται για την παραγωγή του προέρχεται από άλλες χώρες, όπως π.χ. η Αυστραλία. Σημαντικό μέρος της υψηλής ποιότητάς του έχει τη ρίζα του σε άλλα στοιχεία, ανάμεσα στα οποία το χαρμάνιασμα (ανάμειξη διαφορετικών ουίσκι για την επίτευξη του ιδανικού αποτελέσματος) παίζει καθοριστικό ρόλο. Στην πράξη το σκοτσέζικο ουίσκι που βάζετε στο ποτήρι σας (εκτός εξαιρέσεων) είναι ένα μείγμα από malt ουίσκι (παράγεται από κριθάρι που αφήνεται να βλαστήσει λίγο και στη συνέχεια ξεραίνεται με τύρφη και περνάει από μύλους άλεσης) και από grain ουίσκι (παράγεται από άλλα δημητριακά, όπως π.χ. καλαμπόκι). Ο συνδυασμός των δύο αυτών βασικών χαρακτηριστικών ανάλογα με τη δοσολογία δίνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στο τελικό προϊόν, σε αυτό δηλαδή που οι πάντες αποκαλούν scotch. Τα χαρακτηριστικά του σκοτσέζικου ουίσκι γίνονται ακόμα πιο περίπλοκα λόγω του γεγονότος ότι στην πράξη αυτό που βάζουμε στο ποτήρι μας είναι συνήθως ένα ακόμα πιο σύνθετο προϊόν που δημιουργείται με την ανάμειξη πολλών διαφορετικών ουίσκι που προέρχονται συχνά από διαφορετικά αποστακτήρια και που το καθένα από αυτά έχει διαφορετικό χαρακτήρα. Φυσικά είναι κανόνας απαράβατος όλα τα ουίσκι που χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτό να είναι σκοτσέζικα. Ένα πρόσθετο και εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο που καθορίζει την τελική ποιότητα είναι οι αποστακτήρες. Στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι αντίγραφα παλαιών αποστακτήρων που συχνά διαφέρουν μορφολογικά από αποστακτήριο σε αποστακτήριο και είναι πιστή αναπαραγωγή (σχεδόν χειροποίητη) παλαιών παραδοσιακών συσκευών.
Η παραγωγή του σκοτσέζικου ουίσκι ακολουθεί την εξής διαδικασία: Καταρχήν, διαβρέχεται το κριθάρι σε μεγάλες δεξαμενές νερού και στη συνέχεια απλώνεται στο πάτωμα ειδικών αποθηκών και αφήνεται δύο τρεις ημέρες να βλαστήσει. Στη συνέχεια, το κριθάρι με τις μικρές φύτρες ξεραίνεται και καπνίζεται με τη χρήση τύρφης και στη συνέχεια αφαιρούνται οι φύτρες και οι ξεραμένοι καρποί αλέθονται. Η φαρίνα που προκύπτει υφίσταται μια σειρά επεξεργασιών με νερό το οποίο στη συνέχεια (το κατάλληλο τμήμα του) οδηγείται σε μεγάλες δεξαμενές και προστίθεται μαγιά που οδηγεί στη δημιουργία ενός αλκοολούχου υγρού. Στο τέλος αυτής της διαδικασίας παραλαμβάνεται ένα αλκοολούχο διάλυμα με περιεκτικότητα σε οινόπνευμα 5%, το οποίο περνάει δύο φορές από απόσταξη. Το ουίσκι που προκύπτει μέσα από αυτή τη διαδικασία αποθηκεύεται σε δρύινα βαρέλια που έχουν προηγουμένως χρησιμοποιηθεί για παλαίωση κρασιού ή sherry, όπου και παραμένει τουλάχιστον τρία χρόνια, προκειμένου το τελικό προϊόν που θα προκύψει από τα χαρμανιάσματα που προαναφέραμε να έχει δικαίωμα στο χαρακτηρισμό Scotch Whisky. Οι δύο βασικές κατηγορίες του σκοτσέζικου ουίσκι είναι :
Malt Ουίσκι: Παράγεται μόνο από κριθάρι που έχει προηγουμένως βλαστήσει με τον τρόπο που προαναφέραμε.
Blended Scotch Whisky: Είναι μείγμα malt ουίσκι και grain ουίσκι. Η αναλογία ανάμειξης είναι διαφορετική από προϊόν σε προϊόν. Μια κλασική αναλογία είναι 40% malt ουίσκι και 60% grain ουίσκι. Στην πράξη ο κάθε master blender και το κάθε «σπίτι» έχουν τα μυστικά τους και ένα από αυτά είναι και οι αναλογίες. Ένα δεύτερο σημαντικό «επτασφράγιστο μυστικό» είναι ο αριθμός των διαφορετικών ουίσκι που συμμετέχουν στη διαδικασία. Ενίοτε χρησιμοποιούνται μέχρι και 50 διαφορετικά ουίσκι.
Grain Whisky: Έχει ως βάση διάφορα άλλα δημητριακά όπως το καλαμπόκι, η βρόμη, το σιτάρι, η σίκαλη κ.λπ. Συναντάται σπάνια στην αγορά, αν και υπάρχουν ορισμένοι καταναλωτές που το εκτιμούν και το τιμούν. Χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή Blended ουίσκι.
Όπως όλα τα αλκοολούχα ποτά, έτσι και για το σκοτσέζικο ουίσκι υπάρχει ένα συγκεκριμένο τελετουργικό και κανόνες. Οι σκοτσέζοι καταρχήν προτιμούν να το καταναλώνουν σκέτο. Στην πράξη καλό είναι να αραιώνεται με λίγο νερό. Τόσο λιγότερο, όσο υψηλότερη ποιότητα έχει αυτό που βάζετε στο ποτήρι σας. Για μία μεζούρα απλού blend, υπολογίστε ½ μεζούρας καλού εμφιαλωμένου δροσερού νερού. Για ένα καλό malt λιγότερη από τη μισή ποσότητα είναι ήδη επαρκής. Φυσικά και εδώ μπαίνει θέμα γούστου. Επομένως, δεν θα μπορούσαμε να καταδικάσουμε στα απλά ουίσκι τη χρήση πάγου (μειώνει την αρωματική ένταση) ή τη χρήση ανθρακούχου νερού. Σε επίπεδο συνδυασμού με το φαγητό, παρά τις διάφορες προσεγγίσεις και πολλά πειραματικά δείπνα, δεν υπάρχει διαμορφωμένη αντίληψη που να βάζει το ουίσκι στο τραπέζι του φαγητού. Ως συνοδευτικά, πάντως, εκτός από τους κλασικούς ξηρούς καρπούς, ο καπνιστός σολομός και το αυγοτάραχο αποτελούν έναν καλό συνδυασμό. Ικανοποιητικός συνδυασμός είναι επίσης αυτός με ένα πολύ ώριμο προσούτο, με παρμεζάνα, με ένα καπνιστό τυρί κ.λπ. Α.Σ.
