Η μαγεία των μανιταριών
Τι είναι αυτό που κάνει όλο και περισσότερους ανθρώπους να ασχολούνται με το κυνήγι των μανιταριών; Μιλώντας με πιστούς φίλους της μανιταροσυλλογής, διαπιστώσαμε ότι αυτό που έλκει αρκετούς να αρχίσουν να ασχολούνται με το αντικείμενο, είναι ότι στην Ελλάδα διαθέτουμε κάποιες εξαιρετικές ποικιλίες με υπέροχη γεύση αλλά και σημαντικά οφέλη για την υγεία.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της μανιταροσυλλογής έγκειται στο γεγονός ότι «γίνεσαι τροφοσυλλέκτης, μαζεύεις ο ίδιος την τροφή σου". Εξάλλου το μανιτάρι είναι μαγικό είδος, μεγαλώνει σε ξεχωριστές συνθήκες, κρύβεται, πρέπει να το ανακαλύψεις!
«Η μανιταροσυλλογή γίνεται στο δάσος με συντροφικότητα και είναι κάτι σαν παιχνίδι. Είναι ένα κυνήγι αναίμακτο. Και φυσικά κάθε εξόρμηση καταλήγει σε τσιμπούσι» μας λέει ο Φιλάρετος Ψημμένος, ιδιοκτήτης του ξενώνα Amanita στην Τσαγκαράδα του Πηλίου, ο οποίος έχει κολλήσει το «μικρόβιο» της μανιταροσυλλογής από το 2002. Ο ξενώνας δεν φέρει τυχαία το όνομα Αμανίτα, αφού από το 2006 που άνοιξε διοργανώνει τακτικά κυνήγι μανιταριών καθώς και σεμινάρια μανιταρογνωσίας και μανιταροφαγίας με μεγάλη συμμετοχή. Μάλιστα, οι ίδιοι φτιάχνουν και προϊόντα από μανιτάρια όπως τουρσί, πατέ, σάλτσες αλλά και μουστάρδα που μπορείτε να βρείτε και στην Αθήνα (Nora’s Deli, Κολωνάκι).
«Η πρώτη επαφή του αρχάριου με το μανιτάρι γίνεται μέσω της γαστρονομίας, καθώς το άγριο είναι σαφώς πιο νόστιμο» μας λέει ο Νίκος Ιακωβίδης, πρόεδρος του συλλόγου Μανιταρόφιλοι Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και συμπληρώνει: «το απολαμβάνουμε σε σούπες, σαλάτες, σάλτσες, σε κυρίως πιάτα, αλλά και σαν γλυκό του κουταλιού. Ωστόσο είναι και η μαγεία του δάσους που ελκύει τους συλλέκτες, η διάθεση να ανακαλύψεις τα μυστικά της φύσης, αλλά και ένα είδος εξάσκησης τόσο σωματικής όσο και πνευματικής, αφού θα πρέπει κανείς να καταβάλλει προσπάθεια για να ξεχωρίσει τα χιλιάδες είδη που υπάρχουν.»
Η κατάλληλη εποχή
«Εξορμήσεις για ανεύρεση και συλλογή άγριων μανιταριών πραγματοποιούμε από τις αρχές Μαρτίου μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου κάθε χρόνου, στα βουνά που περιβάλλουν τη Θεσσαλία (Πήλιο-Μαυροβούνι-Κίσσαβος-Όλυμπος-Τίταρος-Αντιχάσια-Πίνδος) και δυστυχώς ο προγραμματισμός τους από νωρίς είναι δύσκολος, αφού αυτός εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις καιρικές συνθήκες που θα πρέπει να επικρατήσουν, για να ευνοήσουν την καρποφορία των άγριων μανιταριών (βροχή – υγρασία - ζέστη)», μας εξηγεί ο Στέργιος Μίχος, ιδρυτικό μέλος του συλλόγου «Μανιταρόφιλοι Θεσσαλίας», με έδρα τη Λάρισα. Ο σύλλογος αυτός δραστηριοποιείται στον χώρο από το 2006 και αριθμεί 100 μέλη, από τα οποία 30 έχουν ενεργό συμμετοχή.
Άλλοι πάλι έμπειροι μανιταροσυλλέκτες όπως ο Νεκτάριος Φιλιππόπουλος, επικεφαλής της ομάδας «Μανιταροεξορμήσεις» συλλέγουν μανιτάρια όλο το χρόνο, ακόμα και τώρα, που για πολλούς θεωρείται νεκρή περίοδος. «Συλλέγουμε μανιτάρια 12 μήνες τον χρόνο, πάνω από 150 ποικιλίες και σε βιοτόπους, δίπλα στην θάλασσα έως και στις πιο ψηλές κορυφές των βουνών (Βίτσι, Γράμμος, Χελμός, Ταΰγετος, Γκιώνα). Έχουμε την τύχη να ζούμε σε μια καταπληκτική χώρα, από πολλές απόψεις, που έχει καταπληκτικούς μανιταρότοπους σε όλη την επικράτεια, από την Αλεξανδρούπολη έως και την Κρήτη και όλα τα νησιά μας. Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν νησιά όπως η Ικαρία, η Άνδρος και η Τήνος, ενώ αυτή την εποχή μπορεί κανείς να βρει άγρια μανιτάρια στο δάσος της Στροφιλιάς στην Πελοπόννησο». Μάλιστα λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα η ομάδα «Μανιταροεξορμήσεις» πραγματοποίησε μια εκδήλωση στο Φλαμπούρι της Πάρνηθας, όπου παρά την εποχή μάζεψαν μανιτάρια, αλλά σέρβιραν και μανιταρόσουπα σε όλους τους συμμετέχοντες.
Τα βασικότερα είδη άγριων μανιταριών
Ο αριθμός των ειδών είναι μεγάλος και χωρίζονται σε εδώδιμα, δηλητηριώδη και χωρίς γαστρονομικό ενδιαφέρον. Από τα εδώδιμα απαντώνται κυρίως διάφορα είδη αγαρικών (bisporus, campestri, slitoralis, arvensis), βωλιτών( aereus, edulis, pinophilusreticulatus), μακρολεπιότας (procera,excoriata,mastoidea), ρούσσουλων (aurea, cyanoxantha, virescens), κανθαρίσκων (cibarius), λακτάριων (deliciosus, Salmonicolo, sanguifluus), αμανιτών (caesarea, rubescens), πλευρωτών (ostreatus, eryngii), μορχελλών (deliciosa, elata, esculenda) κ.α. Από τα δηλητηριώδη βρίσκουμε διάφορους αμανίτες (muscaria, pantherina, phalloides) βωλίτες (rhodoxanthus, satanas), κορτινάριους (orellanus, purpureus), εντολώματα (sinuatum), γυρομίτρες (esculenta,gigas) και άλλα πολλά.
Στην περιοχή της Θεσσαλίας καρποφορεί σχεδόν το σύνολο των ειδών άγριων μανιταριών που καρποφορούν στην υπόλοιπη Ελλάδα, εκτός από μερικά είδη που καρποφορούν στις νησιωτικές και νότιες περιοχές - τα λεγόμενα μεσογειακά είδη.
Πώς γίνεται η μανιταροσυλλογή
Καταρχάς θα πρέπει να τονίσουμε ότι το χόμπι αυτό μπορεί να γίνει αρκετά επικίνδυνο αν δεν έχει κανείς τις κατάλληλες γνώσεις, επειδή πολλά από τα μανιτάρια που συναντώνται είναι δηλητηριώδη. Γι’ αυτό πρέπει πάντοτε η συλλογή να γίνεται οργανωμένα και με τη συνοδεία ανθρώπων που γνωρίζουν καλά το αντικείμενο. Σε όλη τη χώρα γίνονται πολλές οργανωμένες εξορμήσεις για μανιταροσυλλογή, από συλλόγους ή ομάδες που έχουν συσταθεί με αυτό το αντικείμενο. Πηγαίνουν σε ένα συγκεκριμένο σημείο κάθε φορά, μαζεύουν μανιτάρια, εξηγούν επί τόπου το είδος τους και στη συνέχεια τα συγκεντρώνουν, τα χωρίζουν και τα ταυτοποιούν, δηλαδή τα βάζουν σε ένα τραπέζι και γράφουν την ονομασία τους για να μπορέσουν να τα μάθουν και όσοι δεν τα γνωρίζουν. Τα εδώδιμα στο τέλος μαγειρεύονται και καταναλώνονται από τους συμμετέχοντες. Κάποιοι σύλλογοι διοργανώνουν και σχετικά σεμινάρια μανιταρογνωσίας (όπως οι Μανιταρόφιλοι Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης) όπου γίνεται και προβολή φωτογραφιών.
Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε εξ’ αρχής, είναι ότι δύσκολα κανείς διακρίνει τα δηλητηριώδη μανιτάρια με γυμνό μάτι ενώ υπάρχουν και εκατοντάδες ποικιλίες που δεν είναι ούτε βρώσιμες ούτε δηλητηριώδεις. Ακόμη, αρκεί ένα δηλητηριώδες μανιτάρι για να μολύνει και τα υπόλοιπα μέσα στο καλάθι. «Η μεγαλύτερη εμπειρία αποκτιέται δίπλα σε έναν άριστο μυκητολόγο και αυτό μπορεί να γίνει στις διάφορες εκδηλώσεις που διοργανώνονται σε όλη τη χώρα και όλες τις εποχές. Κάποιος που θέλει να συλλέξει και να καταναλώσει άγρια μανιτάρια, θα πρέπει να ξέρει ότι για να φτάσει στο επίπεδο ασφαλούς αναγνώρισης αυτών, ο δρόμος είναι μακρύς, ο χρόνος πολύς και ο κόπος που θα πρέπει να καταβάλει μεγάλος, γιατί απλούστατα ο κίνδυνος της δηλητηρίασης είναι τεράστιος. Για κάθε μανιτάρι θα πρέπει να γνωρίζουμε σε άριστο βαθμό τα χαρακτηριστικά του (καπέλο, πόδι), την εποχή, το μέρος (δάσος, λιβάδι), τον τόπο (βουνό, κάμπος) και κάποια άλλα επιμέρους στοιχεία (μεταχρωματισμός, χρώμα, οσμή σάρκας), για να είμαστε βέβαιοι για το είδος του και το κυριότερο για την εδωδιμότητά του ή μη», μας διευκρινίζει ο κ Μίχος.
«Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε καινούρια πρόσωπα να έρχονται σε μια εξόρμηση και μετά ξαναέρχονται στη δεύτερη και από εκεί και μετά έχουν ήδη αρχίσει να νιώθουν αυτοπεποίθηση και με ασφάλεια πλέον συλλέγουν τα πρώτα τους άγρια μανιτάρια», μας εξηγεί ο Νεκτάριος Φιλιππόπουλος, από τις «Μανιταροεξορμήσεις». Ο Νεκτάριος είναι συλλέκτης από μικρό παιδί, είναι κάτι που το έμαθε από την οικογένειά του και είναι για εκείνον μια μόνιμη δραστηριότητα που την κάνει με την ίδια όρεξη και αγάπη κάθε φορά. Ξεκίνησαν αυτόνομα, μαζί με τον φίλο του Γιώργο Κατίνα, το 2010 μια ομάδα στο facebook που πλέον αριθμεί σχεδόν 2000 μέλη και είναι τα περισσότερα ενεργά. Παρακολουθούν τις ανακοινώσεις, σχολιάζουν, θέλουν να ενημερώνονται για τις δραστηριότητες της ομάδας και τις διάφορες εκδηλώσεις και επικοινωνούν συχνά με τους διαχειριστές της σελίδας. «Έχουμε δώσει την ευκαιρία μέσα από τις εκδηλώσεις μας να γνωρίσουν τα άγρια μανιτάρια δεκάδες μανιταροφίλοι που μέχρι εκείνη την στιγμή είχαν ακούσει πολλά για αυτόν τον μαγικό κόσμο αλλά για πολλούς λόγους δεν είχαν την ευκαιρία να βγουν στο βουνό με έμπειρους, φανατικούς μανιταροσυλλέκτες, όπως είμαστε εμείς, να νιώσουν ασφάλεια και να αρχίσουν να εξοικειώνονται με αυτόν τον μαγικό μικρόκοσμο».
Κάθε χρόνο, η ομάδα οργανώνει 4-5 εξορμήσεις, 2-3 το φθινόπωρο και άλλες 2 την άνοιξη. Μέχρι τώρα, η εξόρμηση με τη μεγαλύτερη ανταπόκριση ήταν εκείνη του 2011 στη Ζαρούχλα Αχαΐας, όπου συγκεντρώθηκαν 100 άτομα. Δεν απαιτείται κάποια συνδρομή για να γίνει κανείς μέλος των μανιταροεξορμήσεων. Το μόνο που θα πρέπει να κάνετε είναι να τους κάνετε αίτημα φιλίας στο facebook (μανιταροεξορμήσεις – mushroom hunting) και από εκεί και πέρα θα λαμβάνετε ειδοποιήσεις για όλες τις δραστηριότητές τους.
Άλλοι γνωστοί σύλλογοι: ο Δυτ. Μακεδονίας με έδρα την Καστοριά, ο Ηπείρου με έδρα τα Γιάννενα, ο Ανατ. Μεσογαίας με έδρα την Κερατέα Αττικής και ο Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης με έδρα την Ξάνθη.
Όλη η δραστηριότητα των συλλόγων μανιταροφιλίας ανά την Ελλάδα, δημοσιεύεται στο www.manitari.gr, μαζί με φωτογραφικό υλικό.
Ευχαριστούμε θερμά τους Στέργιο Μίχο, Νεκτάριο Φιλιππόπουλο, Νίκο Ιακωβίδη και Φιλάρετο Ψημμένο που εκτός από πληροφορίες μας έστειλαν και όμορφες φωτογραφίες.
Για περισσότερες πληροφορίες:
- ΜΑΝΙΤΑΡΟΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ MUSHROOM HUNTING (ομάδα facebook)
- Μανιταρόφιλοι Θεσσαλίας, Στέργιος Μίχος, τηλ. 6974601730
- Μανιταρόφιλοι Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (πρόεδρος Νίκος Ιακωβίδης, τηλ. 6974889879 (και ομώνυμη ομάδα στο facebook)
- Ξενώνας Αμανίτα, www.amanita.gr, τηλ. 24260 49707, 694 5878672.
Ρεπορτάζ: Εμμανουέλα Κόκκαλη, Εύη Σκλατινιώτη
