Αν έπρεπε να κατατάξουμε τα βιολογικά προϊόντα με όρους marketing, θα λέγαμε ότι είναι τα πρώτα προϊόντα που αποδεικνύουν τα χαρακτηριστικά τους με πιστοποιητικά γνησιότητας, αποτελούν μέρος μιας νέας φιλοσοφίας, δημιουργώντας κοινωνικό ρεύμα, και ακολουθούνται από το δικό τους ξεχωριστό Iife style. Ορισμός που σημαίνει: Πρώτον, δεν νοείται βιολογικό, χωρίς να συνοδεύεται από πιστοποίηση για την αγνότητα του, με ελέγχους που γίνονται σε όλα τα στάδια της παραγωγής του προϊόντος δεύτερον, τα βιολογικά έχουν οπαδούς με διαφορετική καταναλωτική συμπεριφορά και αυξημένη ευαισθησία σε θέματα οικολογίας και περιβάλλοντος. Και τρίτον, δεν τα μπερδεύεις με τα άλλα: n σημειολογία του marketing τα θέλει απλά και απέριττα, με αμπαλάζ που ακολουθεί minimal αισθητική. Προτιμούν το πράσινο και το καφέ της γης, χρησιμοποιούν το χαρτί ως περιτύλιγμα και όπου υπάρχει πλαστικό πρόκειται για ανακυκλώσιμη ύλη. Η κινηματογραφική σεζόν άνοιξε με το «Ένα χελιδόνι έφερε την άνοιξη», μια γαλλική ταινία που αφορά το θέμα και απέσπασε πολύ καλές κριτικές, ανάλογα έντυπα πιάνουν όλο και περισσότερο χώρο στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Οι οπαδοί των βιολογικών -φανατικοί ή μη- ζουν σε αστικό περιβάλλον και στην πλειοψηφία τους έχουν τουλάχιστον μέση μόρφωση και μέσο εισόδημα.
Μπορεί τα βιολογικά προϊόντα σήμερα να καταναλώνονται από λίγους, έχουν αλλάξει ωστόσο πολλά από τότε που άνοιξαν τα πρώτα εξειδικευμένα μαγαζιά. Οι λίγοι πληροφορημένοι, καθώς και εκείνοι που από gourmet διάθεση δοκίμασαν τα νέα προϊόντα, ήταν οι πρώτοι πελάτες τέτοιων μαγαζιών. Οι περισσότερες γειτονιές έχουν πλέον ένα εξειδικευμένο μαγαζί και πολλές αλυσίδες σουπερμάρκετ δημιούργησαν τις δικές τους βιολογικές γωνιές. Μεγάλοι οικονομικοί όμιλοι όπως n «Βιοφύση», με φρούτα και λαχανικά -τα περισσότερα ζητούμενα βιολογικά προϊόντα στην Ελληνική αγορά- και επιχειρηματίες της εμβέλειας του κ. Δημήτρη Κοντομnνά, δραστηριοποιούνται στο χώρο των βιολογικών. Τα τελευταία δύο χρόνια n Mediterranean Farm, με τα γνωστά πια Green Farm, καθιέρωσε τnv αλυσίδα εξειδικευμένων καταστημάτων στο χώρο των βιολογικών. Απ ότι φαίνεται, n ετικέτα «βιολογικό προϊόν» είναι κάτι που ήρθε στη ζωή μας για να μείνει.
Όσο τα αλλεπάλληλα διατροφικά σκάνδαλα απασχολούν, τόσο n σχέση απόλαυσης και φόβου μεγαλώνει. Η ανάγκη των καταναλωτών για θρεπτική και γευστική διαστροφή γίνεται απαίτηση για ασφαλή προϊόντα, και τα βιολογικά ήρθαν ακριβώς για να αποκαταστήσουν τη χαμένη αξιοπιστία των τροφίμων.
Μια παλιά ιστορία...
Μπορεί n απαίτηση για πιστοποιημένης ποιότητας τρόφιμα να φαίνεται σήμερα n νέα τάση, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για μια ιστορία που ξεκινάει από πολύ παλιά. Στη Μεγάλη Βρετανία το 1947 ιδρύεται ο πρώτος οργανισμός ελέγχου, κάτω από την πίεση των Βρετανών καταναλωτών να γνωρίζουν αν αυτά που βάζουν στο τραπέζι τους είναι απαλλαγμένα ή όχι από τη χρήση χημικών. Τη δεκαετία του 70 n τάση εξαπλώνεται στην υπόλοιπη Ευρώπη, με τελευταία την Αμερική, που απέκτησε κανονισμό μόλις το 2000. Στην Ελλάδα, οι πρώτες βιολογικές καλλιέργειες με τη σημερινή σημασία ξεκινούν τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 80. Στις αρχές του 90 οι βιοκαλλιέργειες επεκτείνονται, τόσο σε ποικιλία ειδών όσο και σε περιοχές, με τελευταία δραστηριότατα τη βιολογική κτηνοτροφία, που ξεκινάει το 1999. Το 93 ψηφίσαμε με δύο χρόνια καθυστέρηση τον Κοινοτικό Κανονισμό. Η Ελλάδα μπορεί να άργησε να μπει στη διαδικασία της παραγωγής βιολογικών προϊόντων, ακολουθεί όμως μια εμφανώς αυξητική πορεία, τόσο σε επίπεδο παραγωγής και κατανάλωσης, όσο και σε επίπεδο ενημέρωσης. Ο κ. Σωκράτης Ζαμπέτογλου, συντονιστής επικοινωνίας της ΔΗΩ, του μεγαλύτερου οργανισμού ελέγχου και πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων στην Ελλάδα (οι άλλοι δύο είναι η «ΒlΟ Ελλάς» και η «Φυσιολογική») και με μεγάλη συμβολή στη διοργάνωση των εκθέσεων και φεστιβάλ βιολογικών προϊόντων κάθε χρόνο, μας λέει: «Πριν από πέντε χρόνια, οι επισκέπτες των εκθέσεων ρωτούσαν πολύ απλά πράγματα. Τον περασμένο Οκτώβριο, όμως, κανένας δεν ρώτησε "τι είναι βιολογικό". Οι ερωτήσεις τους πλέον ήταν εξειδικευμένες. Αλλά και τις απαντήσεις οι ίδιοι είναι που θα τις δώσουν. Όσο ο καταναλωτής ζητάει αγνά προϊόντα, τόσο περισσότερη και πιο οργανωμένη βιολογική δραστηριότατα θα έχουμε».
Η βιολογική δραστηριότητα είναι μια ιστορία που στηρίζεται στην κοινωνία των πολιτών. Στη Γερμανία, η οποία έρχεται με διαφορά πρώτη στην κατανάλωση, οι πολίτες είναι οι περισσότερο ενημερωμένοι, συνειδητοποιημένοι και απαιτητικοί, και ως προς τους ελέγχους των προϊόντων και ως προς τις τεχνικές παραγωγής που λαμβάνουν υπόψη το περιβάλλον. Σε παλαιότερη έρευνα που έγινε, προέκυψε ότι οι καταναλωτές των χωρών της βόρειας Ευρώπης αγοράζουν βιολογικά περισσότερο με γνώμονα την ισορροπία του οικοσυστήματος, ενώ στις Χώρες της νότιας Ευρώπης τα αγοράζουν περισσότερο για την προστασία της υγείας τους. «Αν αυτή η έρευνα γινόταν σήμερα», λέει ο κ. Ζαμπέτογλου, «τα αποτελέσματα θα ήταν άλλα. Οι καταναλωτές της νότιας Ευρώπης υποστηρίζουν πολύ πιο συνειδητά τη βιολογική παραγωγή και για λόγους οικολογικής ισορροπίας. Άλλωστε, οι φανατικοί με την υγεία τους και μόνο καταφεύγουν στα συμπληρώματα και στα εξειδικευμένα παρασκευάσματα των καταστημάτων υγιεινής διατροφής. Αυτοί όμως που αγοράζουν βιολογικά, δυσκολεύονται πια να χρησιμοποιήσουν χημικό λίπασμα, ακόμα και στη γλάστρα του μπαλκονιού τους».
Η εμπειρία της Ευρώπης, που προηγήθηκε, αποδεικνύει πως η νέα τάση δοκιμάστηκε, πέρασε το στάδιο της μόδας και τώρα πια πήρε τη θέση της στην καταναλωτική συμπεριφορά ως ένα αίτημα με συγκεκριμένους στόχους. Σε σχετική έρευνα αναφέρεται πως πρόκειται για μια τάση, που από περιθωριακή τείνει να γίνει mainstream.
Απ όλα θα έχει ο bίο-μπαχτσές
Ο στόχος πλέον είναι για κάθε συμβατικό προϊόν να υπάρχει το αντίστοιχο βιολογικό. (Για την ακρίβεια οικολογικό, μια και ο όρος βιολογικό αφορά μόνο τα τρόφιμα.). Στόχος, που δεν απέχει πολύ από την εκπλήρωσή του, αν σκεφτούμε πως στα ειδικά καταστήματα μπορείς να βρεις από καλλυντικά και απορρυπαντικά μέχρι χρώματα και ξύλα, ενώ πολλά από αυτά προσφέρουν και deIivery service. Υπάρχουν επίσης και ρούχα, εσώρουχα και παπούτσια. Στο πρώτο κατάστημα του είδους, το Εκ Φύσεως, της κ. Χέλγκας Βουρνάζου, τα ρούχα είναι κατασκευασμένα από φυσικές ύλες βιοκαλλιέργειας και χωρίς την επεξεργασία με βαρέα μέταλλα και χημικές ουσίες κατά την επεξεργασία της πρώτης ύλης. Εισάγονται από τη Γερμανία, που εδώ και δεκαεπτά χρόνια κατασκευάζει οικολογικά ρούχα και σήμερα πια οι εταιρείες της έχουν στις συλλογές τους κομμάτια υψηλών σχεδιαστικών απαιτήσεων. «Πέρα από την προστασία του οργανισμού και του περιβάλλοντος, έχουμε ένα ακόμα κέρδος», επισημαίνει n κυρία Βουρνάζου. «Εδώ δεν εμπλέκεται n παράνομη και επικίνδυνη παιδική εργασία των παιδιών του Τρίτου Κόσμου, όπως συμβαίνει, για λόγους χαμηλού κόστους, με πολλά προϊόντα της συμβατικής βιομηχανίας». Για ρούχα κατασκευασμένα από 100% καθαρό βαμβάκι, χωρίς καμία χρήση χημικών ουσιών, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Λίζα Χατζιδάκη (www.Ihs.gr) και να παραγγείλετε πιστοποιημένα οικολογικά T-shirt εισαγόμενα από την Ισπανία, με εικόνες-μηνύματα για τα υπό εξαφάνιση ζώα.
Η λίστα όμως των καινούργιων προϊόντων δεν σταματάει εδώ. Στο Ρέθυμνο παρασκευάζεται βιολογική μπίρα με βάση την παραδοσιακή διαδικασία ευρωπαϊκής οικοτεχνίας. Οι πρώτες ύλες, μαγιά, λυκίσκος, βύνη (βιολογικά), εισάγονται φρέσκες από τη Γερμανία. Η μπίρα είναι ξανθή και μαύρη, έχει μεστή γεύση και ο πλούσιος, πηχτός αφρός της είναι προϊόν ζύμωσης, γι αυτό και δεν σε φουσκώνει. Έχει ημερομηνία λήξης τεσσάρων μηνών και διατηρείται στο ψυγείο όπως κάθε φρέσκο τρόφιμο. Παγωτά, αλκοόλ, σνακ, γλυκά συμπληρώνουν την ομάδα των τροφίμων. Η δυσκολότερη κατηγορία πιστοποίησης είναι τα θαλασσινά. Ακόμα και εδώ, όμως, τα ζωντανά μύδια της εταιρείας «Βιότοπος», καλλιεργημένο σε ελεγχόμενα νερά και τρεφόμενα μόνο με το φυτοπλαγκτόν της θάλασσας της Λήμνου, συνοδεύονται από Υγειονομικό Σήμα εγκεκριμένο από τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκτός όμως από την υγειονομική πιστοποίηση αγνότητας, έχουν και την... πιστοποίηση ενός από τους κορυφαίους Έλληνες σεφ, του Λευτέρη Λαζάρου (Βαρούλκο).«Τα συγκεκριμένα προϊόντα είναι εξαιρετικά. Τα χρησιμοποιώ πάρα πολύ, και για λόγους υγείας και για λόγους γεύσης. Ως φιλοσοφία, είμαι πολύ κοντά στα βιολογικά», μας λέει.
Ήδη n Ελλάδα παράγει μια πολύ μεγάλη γκάμα τροφίμων και δραστηριοποιείται στον τομέα της μεταποίησης, με αποτέλεσμα, μαζί με τα εισαγόμενα προϊόντα, ο καταναλωτής να μπορεί να βρει όλα όσα χρειάζεται για τη διατροφή του. Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις, όπως συμβαίνει με τα προϊόντα «Διό Βίου», το αποτέλεσμα ξεπερνά το επίπεδο της ασφάλειας και παίζει με τους όρους του deIicatessen. Μεζές με ελιές Καλαμών, λεμόνι και κόλιαντρο, σάλτσα για ζυμαρικά, κρέμες λαχανικών, έθνικ συνταγές και πολύ γευστικές και χρηστικές επιλογές για το καθημερινό τραπέζι. «Τα βιολογικά στηρίζονται σε μια γενικότερη αντίληψη για τον άνθρωπο και τη σχέση του με το οικοσύστημα. Οι παρενέργειες της εντατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας έχουν προκαλέσει σχετικό άγχος, και τα βιολογικά -που ελέγχονται αυστηρά- προσφέρουν στον καταναλωτή ένα καταφύγιο» , λέει ο κ. Χρίστος Καρράς, που μαζί με τον Δημήτρη Πόρτολο είναι οι εμπνευστές της εταιρείας «Στατήρ» και των προϊόντων «Διό Βίου». «...Όμως, n κατανάλωση των προϊόντων αυτών διέπεται και από πιο "εγωιστικές" ανησυχίες, Ο καταναλωτής θα κρίνει με τη γεύση, και εμείς σε αυτό το επίπεδο τα δίνουμε όλα!».
Η μάχη με τη γεύση ακριβώς είναι αυτό που κάθε είδους τρόφιμο θέλει να κερδίσει. Πόσο μάλλον όταν μπαίνεις σε μια τέτοια διαδικασία από την οποία αποσκοπείς να κερδίσεις στο ακέραιο τον πλούτο της καθαρής γης και του νερού και να μετατρέψεις την αγνή τροφή σε αισθητική απόλαυση. Το πείραμα των Παντελή και Λάζαρου Καριπίδη επιβεβαιώνει το συλλογισμό. Ξεκίνησαν πολύ νωρίς το 82, με δώδεκα στρέμματα αμπελιών βιολογικής καλλιέργειας στη Βούναινα της Λάρισας, από μεράκι. Σήμερα τα Κελάρια. Καριπίδη καλλιεργούν 172 στρέμματα και παράγουν επτά τύπους κρασιών. «Αν δεν υπήρχε διαφορά στη γεύση, δεν θα επιμέναμε ούτε εμείς ούτε οι πελάτες μας. Βαρεθήκαμε να ακούμε "αγαπάω αυτό που κάνω" και να βλέπουμε αμπέλια να ραντίζονται με φυτοφάρμακα και σε τέσσερις ημέρες να μαζεύεται ο καρπός. Με αυτόν τον τρόπο συλλέγουν δύο τόνους το στρέμμα, εκεί που εμείς συλλέγουμε 500-600 κιλά. Είμαστε όμως υπερήφανοι, γιατί καταφέραμε τα κρασιά μας να αγαπηθούν από χώρες όπως η Γαλλία και η Ελβετία, που ξέρουν τη γεύση του καλού κρασιού».
Το αμπέλι και η ελιά υπήρξαν πάντα κορυφαία στην ελληνική διατροφή, πράγμα που αντανακλάται και στις βιοκαλλιέργειες. Καλλιεργούμε 55% ελιές και 10,6% αμπέλια, με διαφορά από τα υπόλοιπα προϊόντα. Το λάδι έχει την πρώτη θέση στις εξαγωγές μας και πολύ καλή θέση στα ράφια των σουπερμάρκετ του εξωτερικού. Δεν είναι τυχαίο που μια μεγάλη εταιρεία με παράδοση χρόνων όπως π «Ελαΐς», έκανε την εμφάνιση της στο χώρο των βιολογικών, με πρώτο προϊόν το ελαιόλαδο. Και από την άλλη, μικρότερες εταιρείες, όπως η «Gaea» , που μόλις από το 99 ασχολείται με τα βιολογικά (λάδι, ελιές, πατέ ελιάς με αντσούγια, ενώ ετοιμάζει καλούδια του τύπου λιαστές ντομάτες με ελαιόλαδο, ξίδι από μαύρη σταφίδα, ρίγανη και βασιλικό), διεκδικούν μεγάλο μερίδιο της κατανάλωσης μέσω σουπερμάρκετ (70% λάδι, 50% ελιές). Ο Άρης Κεφαλογιάννης, υπεύθυνος της εταιρείας, δίνει την ερμηνεία του στο γιατί η δυναμική τάση που υπάρχει στους Έλληνες καταναλωτές δεν εκφράζεται αντιστοίχως σε πωλήσεις των βιολογικών στην ελληνική αγορά. «Στην αρχή σκεφτήκαμε μήπως ήταν μια μόδα που πέρασε, αλλά δεν είναι έτσι. Οι λόγοι είναι δύο: πρώτον, είναι αναγκαίο οι τιμές των βιολογικών να προσεγγίσουν περισσότερο τις τιμές των συμβατικών και δεύτερον, πρέπει να οργανωθεί και να προωθηθεί η πώληση μέσω σουπερμάρκετ». Αυτό εξάλλου είναι κάτι που προκύπτει πεντακάθαρα και από μια μεγάλη έρευνα που έκανε το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικών Ερευνών, σχετικά με τα βιολογικά προϊόντα σε τριάντα πόλεις της Ελλάδας. Μερικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα είναι τα εξής:
1. Το ποσοστό των σωστά ενημερωμένων καταναλωτών είναι κάτι λιγότερο από το 40% του αστικού πληθυσμού. Από αυτούς 8% καταναλώνουν βιολογικά προϊόντα. (Το αντίστοιχο ποσοστό της Ευρώπης είναι 20-30%).
2. Το σύνολο των ενημερωμένων σχετικά με τα βιολογικό προϊόντα, είτε τα αγοράζουν είτε όχι, δηλώνει ότι είναι δυσεύρετα. Ζητούν δε να πωλούνται στα σουπερμάρκετ -κάτι που συμβαίνει στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες- και όχι σε ειδικά καταστήματα.
3. Όσο ανεβαίνει το μορφωτικό και εισοδηματικό επίπεδο, τόσο μεγαλύτερη είναι n σχετική ενημέρωση και τόσο μικρότερο ρόλο παίζει n τιμή. (Κρίνοντας από μια πρώτη αντίδραση, είναι λιγότεροι από το αναμενόμενο αυτοί που τα βρίσκουν ακριβά.). Ακόμα όμως και οι χαμηλότερου εισοδηματικού επιπέδου, που τα βρίσκουν ακριβά, τα αγοράζουν, γιατί είναι συνειδητοποιημένοι.
4. Πολύ μεγάλο ποσοστό ενδιαφέρεται εξαιτίας του ότι είναι φιλικά προς το περιβάλλον.
5. Υπάρχει μια μικρή ομάδα που τα αγοράζει από μόδα, επειδή είναι ακριβά. Αυτή n ομάδα έχει πλήρη άγνοια και τεράστιο εισόδημα.
6. Η πόλη με τη μεγαλύτερη ζήτηση είναι n Θεσσαλονίκη. Δεύτερη έρχεται n Αθήνα και μετά οι πόλεις που είναι κοντά σε περιοχές παραγωγής βιολογικών προϊόντων.
7. Οι Έλληνες καταναλωτές σε ότι αφορά τα τρόφιμα είναι εξαιρετικά ελληνοκεντρικοί, σε αντίθεση με τα άλλα αγαθά. Όσον αφορά, όμως, τα βιολογικά προϊόντα, είναι οι μόνοι που αγοράζουν εισαγόμενα, γιατί το «καθαρό» είναι πάνω από το «ελληνικό».
8. Είμαστε οι τελευταίοι -με διαφορά- στην Ευρώπη με τάση αυξητική. (το ποσοστό βιοκαλλιεργειών στην Ελλάδα είναι της τάξης του 1-1,1 %, τη στιγμή που σε χώρες όπως n Ιταλία και n Αυστρία πλησιάζει το 10%.).
9. Οι Έλληνες τη διετία 97-98 πλήρωσαν για τα βιολογικά από 20-100% περισσότερα απ όσο για τα συμβατικά προϊόντα. Η απόκλιση των τιμών όμως είναι φθίνουσα, λόγω της αύξησης της παραγωγής και της κατανάλωσης, αλλά και γιατί έχουν ακριβύνει τα συμβατικά προϊόντα. (Η έρευνα, που θα δημοσιευτεί σύντομα, έγινε με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου lωαννίνων, κ. Φωτόπουλο. Η ανάλυση έγινε από το δόκτορα Αθανάσιο Κρυστάλλη).
Και τι γνώμη έχει ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Καταναλωτών, κ. Χαράλαμπος Κουρής; «Είμαστε πολύ θετικοί απέναντι στα βιολογικά προϊόντα, αλλά προβάλλουμε ταυτόχρονη απαίτηση για βελτίωση των συμβατικών. Εμπιστευόμαστε τα πιστοποιημένα, όσο τουλάχιστον αποτελούν μια ιστορία ρομαντική. Βέβαια, με την αύξηση παραγωγής και κατανάλωσης, οι κίνδυνοι μεγαλώνουν. Ο καταναλωτής θα έπρεπε να τα βρίσκει πιο φθηνά και πιο εύκολο. θέλουμε να ενθαρρυνθεί το εγχείρημα και να δοθούν κίνητρα και για περιβαλλοντικούς λόγους και για λόγους δημόσιας υγείας, γιατί n καρδούλα μας το θέλει».
Βιολογικό χωριό
Το χωριό Κεφαλός είναι ένας παραδοσιακός αγροτικός οικισμός στην Αρχαία Σπάρτη, πολύ κοντά στον ποταμό Ευρώτα. Ίσως να μη γινόταν ποτέ γνωστό, αν δεν διεκδικούσε μια πρωτιά: από τους 317 κατοίκους του,που είναι κυρίως αγρότες. πάνω από 95% έχουν ενταχθεί στη βιολογική γεωργία. Καθιερώνοντας τnv άμεση σχέση με τους καταναλωτές. ίδρυσαν την εταιρεία Κεφαλά Σπάρτn Α.Ε, φροντίζοντας για την αξιόπιστη οργάνωση της διάθεσης και την τεχνική στήριξη των βιοκαλλιεργητών. Παράγουν 200 τόνους ελαιόλαδου και 300 τόνους ελιάς Καλαμών ετησίως. Η ετικέτα των προϊόντων του πρωτοποριακού αυτού οικολογικού χωριού είναι ΘΕΡΑΠΝΗ, προς δόξαν των εξαιρετικά θεραπευτικών ιδιοτήτων του αγνού παρθένου ελαιόλαδου της περιοχής.
Βιολογική μονή
Η Ιερά Μονή Χρυσοπηγής ιδρύθηκε το 1600 και επί τέσσερις αιώνες υπήρξε πηγή πνευματικής ζωής και κοινωνικής δράσης για την Κρήτη. Τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι και, τελικά, εξακολουθεί να αποτελεί το κέντρο μιας ξεχωριστής δράσης. Οι μοναχές καλλιεργούν τα κτήματα της Μονής βιολογικά, διαχειρίζονται οικολογικά τα απορρίμματα της Μονής και ανακυκλώνουν χαρτί, γυαλί και αλουμίνιο. Παράγουν ελαιόλαδο, το οποίο τυποποιούν και εμφιαλώνουν οι ίδιες με φιλική προς το περιβάλλον διαδικασία, και ασχολούνται με τη συγκομιδή και συσκευασία μανταρινιών. Και τα δύο προϊόντα καταρχήν καλύπτουν τις ανάγκες των μοναχών και των πολυάριθμων επισκεπτών τους και ένα μέρος διατίθεται στην αγορά. Φιλοδοξούν να παρασύρουν και τα υπόλοιπα μοναστήρια στην ίδια δραστηριότητα, ενώ εκτελούν προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για σχολεία και νέους.
