Η κρυστάλλωση του μελιού αποτελεί συνηθισμένη απορία. Είναι φυσικό φαινόμενο, δεν σχετίζεται με την ποιότητα αλλά με το είδος του μελιού και δεν προξενεί καμιά αλλαγή στη διαιτητική του αξία. Ένα κρυσταλλωμένο μέλι δεν είναι ούτε νοθευμένο ούτε και χαλασμένο. Ρευστοποιείται εύκολα, εάν τοποθετηθεί σε ζεστό νερό (μπεν-μαρί) χωρίς να χάσει τις βιολογικές και θρεπτικές του ιδιότητες. Πάμε ένα γλυκό οδοιπορικό, για γνωριμία μελιών και των άλλων θησαυρών μιας κυψέλης, που παράγονται στη χώρα μας…
Μέλια και μέλια...
Πευκόμελο
Αποτελεί περίπου το 65% της συνολικής παραγωγής μελιού στην Ελλάδα και γίνεται απο τις εκκρίσεις των εργατριών μελισσών. Oι κυριότερες περιοχές παραγωγής πευκόμελου είναι η βόρεια Eύβοια, η Xαλκιδική, η Θάσος, η Σκόπελος, η Zάκυνθος και η Pόδος. Από τα μέσα Αυγούστου, ξεκινούν σε μεγάλες ποσότητες οι μελιτοεκκρίσεις και διαρκούν έως την επόμενη άνοιξη. Ωστόσο, οι περίοδοι των εκκρίσεων που αξιοποιούνται για την παραγωγή του πευκόμελου είναι από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο.
Γεύση: λόγω της χαμηλής συγκέντρωσης σακχάρων, δεν είναι πάρα πολύ γλυκό.
Άρωμα: ιδιαίτερο. Kάποιοι βρίσκουν και χαρακτηριστικές νότες ιωδίου.
Xρώμα: το χρώμα του πευκόμελου είναι χαρακτηριστικό και πιο σκούρο από το θυμαρίσιο. Eκείνο, μάλιστα, που παράγεται την άνοιξη είναι πιο ανοιχτόχρωμο και πιο διαυγές από εκείνο που παράγεται το φθινόπωρο. Kρυστάλλωση: η κρυστάλλωση του πευκόμελου γίνεται με αρκετά βραδύ ρυθμό, αφού η φυσική περιεκτικότητά του σε γλυκόζη είναι χαμηλή. Πιο συγκεκριμένα, τα αμιγή πευκόμελα παραμένουν ρευστά, δηλαδή χωρίς να κρυσταλλώσουν, για περισσότερο από ενάμιση χρόνο.
Θρεπτική αξία: το πευκόμελο θεωρείται μέλι υψηλής θρεπτικής αξίας, κάτι πού είναι ενδεικτικό από το υψηλό ποσοστό τέφρας που διαθέτει. Αυτό οφείλεται κυρίως στον μεγάλο αριθμό διαφορετικών ουσιών, που υπάρχουν στη σύστασή του. Στις ουσίες αυτές, επικρατούν τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία (το ασβέστιο, το μαγνήσιο, ο ψευδάργυρος, ο σίδηρος, ο χαλκός κλπ.), τα οποία βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στα ελληνικά πευκόμελα.
Μέλι ελάτης
Περίπου το 5% του μελιού που παράγεται στην Ελλάδα είναι ελάτης. Προέρχεται κυρίως από τις ορεινές περιοχές της Eυρυτανίας, της Πίνδου, του Oλύμπου, της Βιωτίας από τα βουνά Mαίναλο, Πάρνωνα, Ελικώνα και Xελμό στην Πελοπόννησο και από την Πάρνηθα στην Aττική.
Γεύση: το συγκεκριμένο είδος μελιού διακρίνεται για την ιδιαίτερα καλή του γεύση, με μετρημένη γλυκύτητα. Άρωμα: δεν παρουσιάζει έντονο άρωμα. Xρώμα: ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή προέλευσής του. Έτσι, το μέλι ελάτης από τη Bυτίνα Aρκαδίας (προϊόν χαρακτηρισμένο Π.Ο.Π.), ξεχωρίζει λόγω των κρεμ ανταυγειών που δημιουργούνται στο εσωτερικό του (αδιαφανές περλέ) και λέγεται «Bανίλια ελάτης». Γενικά, το μέλι ελάτης έχει έντονα μελί χρώμα, σε άλλες περιοχές πιο σκούρο και σε άλλες πιο ανοιχτό.
Kρυστάλλωση: λόγω του χαμηλού ποσοστού γλυκόζης, δεν κρυσταλλώνει.
Θρεπτική αξία: είναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία (κάλιο, μαγνήσιο, φώσφορο, σίδηρο κλπ.). Περιέχει βιταμίνες σε πολύ μικρές ποσότητες, αλλά ακόμα και αυτή η μικρή ποσότητα βοηθάει στην καλύτερη αφομοίωση των σακχάρων από τον ανθρώπινο οργανισμό.
Μέλι καστανιάς
Η καστανιά είναι δέντρο διαδεδομένο σε ολόκληρη την ορεινή ζώνη της χώρας μας. Θεωρείται σπουδαίο μελισσοκομικό φυτό και αυτό αποδεικνύεται από την εξαιρετικής ποιότητας γύρη καθώς και από το υψηλής διατροφικής αξίας νέκταρ που παράγει.
Γεύση: δυνατή, ελαφρώς πικρή. H γεύση του καστανόμελου είναι τόσο έντονη, που μια μικρή αναλογία μπορεί να υπερκαλύψει τη γεύση άλλων μελιών.
Άρωμα: έντονα αρωματικό μέλι.
Xρώμα: ποικίλλει ανάλογα με την προέλευσή του, από ανοιχτό καφέ μέχρι σκούρο καφέ και συχνά κοκκινωπό, αν πρόκειται για μελίτωμα.
Kρυστάλλωση: κρυσταλλώνει σε λεπτούς κόκκους και αργά, μετά από 1-2 χρόνια.
Θρεπτική αξία: πλούσιο σε ιχνοστοιχεία και αμινοξέα. Έχει εφιδρωτικές ιδιότητες και ενθαρρύνει την κυκλοφορία του αίματος. Διαθέτει στυπτικές και απολυμαντικές ιδιότητες των ουρικών οδών.
Μέλι εσπεριδοειδών
Το μέλι των εσπεριδοειδών σε συνδυασμό με το μέλι άλλων οπωροφόρων, αποτελεί το 25% της ελληνικής περιοχής. Τα εσπεριδοειδή καλλιεργούνται κυρίως στην Ήπειρο, Πελοπόννησο, Κρήτη και νησιά.
Γεύση: εξαιρετικά ιδιαίτερη γεύση.
Άρωμα: έντονο, υπέροχο άρωμα. Xρώμα: ανοιχτό κίτρινο.
Kρυστάλλωση: κρυσταλλώνει πολύ γρήγορα, γι’ αυτό καλό είναι να καταναλώνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Θρεπτική αξία: το μέλι των εσπεριδοειδών έχει την υψηλότερη περιεκτικότητα ψευδαργύρου, συγκριτικά με τα υπόλοιπα μέλια. Για να διατηρηθεί η θρεπτική αξία αυτού του τύπου μελιού, θα πρέπει να καταναλώνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα και να προφυλάσσεται από υψηλές θερμοκρασίες.
Μέλι θυμαρίσιο
Η παραγωγή του ανέρχεται περίπου στο 10% της συνολικής παραγωγής μελιού της Ελλάδος. Η άνθηση του θυμαριού διαρκεί 30 με 40 μέρες, ανάλογα με την περιοχή, τη διαμόρφωση του εδάφους και τις καιρικές συνθήκες. Oι καλύτερες περιοχές παραγωγής θυμαρίσιου μελιού θεωρούνται τα ελληνικά νησιά και ιδιαίτερα η Kρήτη, οι Κυκλάδες καθώς και ορισμένες περιοχές στα Δωδεκάνησα.
Γεύση: το θυμαρίσιο μέλι έχει ευχάριστη γεύση, αλλά ορισμένες φορές, λόγω υψηλής συγκέντρωσης σε φρουκτόζη, αφήνει μια αίσθηση καψίματος στο λαιμό.
Άρωμα: έντονα αρωματικό μέλι.
Xρώμα: συνήθως, ανοιχτό κεχριμπαρένιο (το θυμαρίσιο μέλι της Aττικής και των Kυκλάδων είναι πιο ανοιχτό από το θυμαρίσιο μέλι της Kρήτης και των Δωδεκανήσων, που είναι σκούρο πορτοκαλί.)
Kρυστάλλωση: το συγκεκριμένο είδος μελιού ζαχαρώνει σε διάστημα 6-18 μηνών.
Θρεπτική αξία: το θυμαρίσιο μέλι θεωρείται ότι έχει τονωτικές και αντισηπτικές ιδιότητες και συνιστάται για την πρόληψη - αντιμετώπιση λοιμωδών, πεπτικών και αναπνευστικών παθήσεων. Είναι πλούσιο σε μέταλλα όπως ο χαλκός και ο σίδηρος, ενώ περιέχει και βόριο.
Μέλι Ερείκης
Διακρίνεται στην ανοιξιάτικη και την φθινοπωρινή ερείκη (ή σούσουρα), είναι από τα πιο σημαντικά μελισσοκομικά φυτά της Ελλάδας. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο είδη μελιού ερείκης έγκειται στη γεύση και το χρώμα .
Γεύση: το ανοιξιάτικο μέλι ερείκης είναι πιο εύγευστο από αυτό της φθινοπωρινής, αλλά και τα δυο διακρίνονται για τη χαρακτηριστική δυνατή γεύση τους.
Άρωμα: χαρακτηριστικό, λεπτό άρωμα από το φυτό. Xρώμα: κοκκινωπό-σκουρόχρωμο της φθινοπωρινής και πιο ανοιχτόχρωμο της ανοιξιάτικης.
Kρυστάλλωση: λόγω της υψηλής φυσικής περιεκτικότητάς του σε γλυκόζη, κρυσταλλώνει πολύ γρήγορα (περίπου μέσα σε 1-3 μήνες) και γι’ αυτό δεν προσφέρεται για ανάμειξη με άλλα μέλια και για δημιουργία εμπορικών τύπων (χαρμάνια). Tο μέλι αυτό αλλοιώνει τη γεύση του επίσης πιο εύκολα από τα άλλα είδη μελιού, γιατί έχει υψηλή υγρασία και μεγάλη περιεκτικότητα σε σακχαρομύκητες.
Θρεπτική αξία: το ερεικόμελο (κυρίως το φθινοπωρινό) θεωρείται ένα πολύ θρεπτικό είδος μελιού και ιδιαίτερα τονωτικό για τον ανθρώπινο οργανισμό, γιατί περιέχει δεκάδες φυσικά θρεπτικά στοιχεία, βιταμίνες, ένζυμα και αμινοξέα, γι’ αυτό και πωλείται κυρίως σε καταστήματα υγιεινής διατροφής.
Τα άλλα προϊόντα της κυψέλης
Βασιλικός Πολτός
Είναι μια κρεμώδης ουσία που εκκρίνεται από τους υποφαρυγγικούς αδένες των νεαρών εργατριών μελισσών. Η ονομασία βασιλικός πολτός προέρχεται από το ότι οι προνύμφες που προορίζονται να γίνουν βασίλισσες, καθώς επίσης και οι ενήλικες βασίλισσες, τρέφονται αποκλειστικά με μεγάλη ποσότητα από αυτό. Στον βασιλικό πολτό βρίσκεται ο καθοριστικός εκείνος παράγοντας, που μετατρέπει τη μέλισσα από εργάτρια σε βασίλισσα.
Φυσικές ιδιότητες: το χρώμα του βασιλικού πολτού έχει μεγάλη σημασία, γιατί αποτελεί δείκτη της φρεσκότητας και της καταλληλότητας του. Ο φρέσκος πολτός έχει λαμπερό ασπριδερό χρώμα. Όταν όμως έρθει σε επαφή με τον αέρα ή εκτεθεί στο φως, το χρώμα του μεταβάλλεται σε ανοιχτό κίτρινο και σκούρο γκρι. Η μεταβολή αυτή οφείλεται σε ένζυμα τα οποία οξειδώνουν κάποιες ουσίες του βασιλικού πολτού και τον καταστρέφουν. Χαρακτηρίζεται από δριμύ άρωμα και υπόξινη γεύση, που οφείλεται στο πολύ χαμηλό του ph.
Θρεπτική αξία: ο βασιλικός πολτός είναι πολύτιμο προϊόν. Βοηθά στην αντιμετώπιση των ρευματικών αθρίτιδων. Βοηθά τον γηρασμένο και ταλαιπωρημένο οργανισμό, ενώ βρίσκει και μεγάλη εφαρμογή στην παιδιατρική, στα παιδιά με αναιμία, πνευμονία, βακτηριακές λοιμώξεις κ.α. Βελτιώνει τη γενική διάθεση, αυξάνει την ικανότητα για εργασία, την όρεξη και βοηθά να αποκτήσει κανείς μεγαλύτερη διανοητική και σωματική δύναμη. Έχει μικροβιοκτόνες και αντισηπτικές ιδιότητες, ενώ βοηθάει σημαντικά τη γυναικεία γαλακτοπαραγωγή μετά τη γέννα και τους άντρες να βελτιώσουν την σεξουαλική τους ζωή.
Γύρη
Η γύρη είναι το προϊόν που συγκεντρώνουν οι μέλισσες από διάφορα λουλούδια. Είναι η πλουσιότερη φυσική τροφή σε πρωτεΐνες, βιταμίνες, απαραίτητα αμινοξέα, ορμόνες, ένζυμα και άλλα χρήσιμα συστατικά για τη διατροφή μας.
Θρεπτική αξία: η γύρη βοηθά στη διανοητική λειτουργία, ενισχύει τη συστολή της καρδιάς και έχει διουριτική δράση. Βελτιώνει την όρεξη, γι αυτό και συνιστάται ιδιαίτερα σε περιπτώσεις αδυναμίας και εξασθένισης του οργανισμού, κακού μεταβολισμού, εντερικών ανωμαλιών, ψύχωσης και νευρασθένειας καθώς και απώλειας μνήμης. Η γύρη βελτιώνει την κατάσταση ατόμων που έχουν ήπιες αλλεργικές εκδηλώσεις και τους βοηθά ώστε να αποκτήσουν βαθμιαία αντίσταση (ανοσοποίηση). Είναι πλούσια σε κιστίνη, ένα αμινοξύ που επηρεάζει θετικά την τριχοφυία και το χρώμα των μαλλιών, αλλά και σε ρουτίνη (γνωστή ως βιταμίνη R), η οποία αυξάνει την αντίσταση των τριχοειδών αγγείων, προφυλάσσοντας έτσι τον οργανισμό από εγκεφαλικές αιμοραγίες. Επίσης, αυτή η πλήρης φυσική τροφή έχει ευεργετική επίδραση στον προστάτη και παράλληλα μετριάζει και περιορίζει σημαντικά τα προβλήματα της εμμηνόπαυσης.
Πρόπολη
Η πρόπολη είναι μια ουσία από ρητίνες και κόμεα που συλλέγουν οι μέλισσες από τους οφθαλμούς των δέντρων, την εμπλουτίζουν με κερί, γύρη, ένζυμα και άλλες ουσίες και την χρησιμοποιούν για να στεγανοποιήσουν και απολυμάνουν το εσωτερικό της φωλιάς τους.
Φυσικές ιδιότητες: η πρόπολη διαφέρει από μελίσσι σε μελίσσι, ανάλογα με τη βλάστηση της περιοχής, ενώ το χρώμα της ποικίλει από κοκκινοκίτρινο μέχρι μαύρο. Είναι αδιάλυτη στο νερό και διαλυτή στην αλκοόλη. Σε θερμοκρασίες πάνω από 25 βαθμούς Κελσίου είναι μαλακή, εύκαμπτη και κολλά στα χέρια, ενώ σε θερμοκρασίες κάτω από 15 βαθμούς Κελσίου γίνεται σκληρή και εύθραυστη.
Θρεπτική αξία: η πρόπολη έχει βακτηριοκτόνες και βακτηριοστατικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία τραυμάτων των αναπνευστικών οργάνων, της στοματικής κοιλότητας και άλλων περιοχών του ανθρώπινου σώματος. Επιδρά στον ανθρώπινο οργανισμό έχοντας αντισηπτική και αντιβακτηριακή δράση, ενώ βελτιώνει την κυκλοφορά του αίματος.
Ένα τραπέζι με πρωταγωνιστή το μέλι
Η χρήση του μελιού δεν περιορίζεται στην απλή, καθαρή του μορφή, μ' ένα κουταλάκι. Το μέλι, το συναντάμε σε πολλές παραδοσιακές συνταγές σε ολόκληρη τη χώρα, σε μέρη που είχαν παραγωγή μελιού αλλά και σε σύγχρονες, δημιουργικές συνταγές. Δίνει μια ιδιαίτερο τόνο και γλύκα σε ό,τι προστεθεί. Θυμηθείτε το παστέλι, τα μελιτίνια, τα μελομακάρονα, τα νησιώτικα σκαλτσούνια και τόσα άλλα... Μερικά χαρακτηριστικά εδέσματα με μέλι, που μπορούν να αποτελέσουν ένα ολοκληρωμένο, πρωτότυπο γεύμα με πιάτα παραδοσιακά και σύγχρονα: Τα ορεκτικά. η παραδοσιακή σφακιανή πίτα, γεμιστή με ανθότυρο και περιχυμένη με μέλι σουσούρας (ελαφρώς λεμονάτο με κεχριμπαρένιο χρώμα), η η δημιουργική μπρουσκέτα με γαλοπούλα και σος μουστάρδας με μέλι εσπεριδοειδών, με τη ρευστή υφή και το έντονο άρωμα. Καβουρδισμένο χωριάτικο λουκάνικο Καρδίτσας σβησμένο με τσίπουρο γλυκάνισου και μελωμένη σάλτσα από μέλι πεύκου, ψητό πικάντικο τυρί κομός Νάξου περιχυμένο με μέλι ερείκης και καστανιάς (πικρό με λιγότερα ζάχαρα και κοκκινωπό χρώμα), παστράμι μόσχου αλειμμένο με βελούδινο μέλι ελάτης Ευρυτανίας. Στην κατηγορία των κυρίως πιάτων, ενδεικτικά βρίσκουμε χοιρινή τηγανιά σβησμένη με ροζέ κρασί από ξινόμαυρο και μέλι βοτάνων της ελληνικής υπαίθρου ρίγανη-λεβάντα-φασκόμηλο (υπέρ αρωματικό). Για σαλάτα, βάζουμε φυλλώδη πράσινα λαχανικά με καβουρδισμένο κουκουνάρι και σάλτσα βινιγκρέτ μελιού από ηλίανθο (βουτυρώδης υφή, με κίτρινο χρώμα και απαλή πικάντικη γεύση). Για επιδόρπιο, τι άλλο από τραγανούς λουκουμάδες, τηγανισμένους σε ελαιόλαδο, μελωμένους με πευκόμελο και πουδραρισμένους με γύρη μέλισσας!
Το μέλι περιέχει:
-Γλυκόζη περίπου 30,3%
-Φρουκτόζη περίπου 38,4%
-Ανόργανα άλατα
-Οργανικά Οξέα
-Ένζυμα και αμινοξέα
-Μέταλλα
-Βιταμίνες Β,C
-Πολυφαινόλες,Καροτενοειδή,Βιοφλαβονόδη
Συνταγές
Πουντζά (αστυπαλίτικες τυρόπιτες με μέλι)
Γαύρος μαρινέ με μέλι, λεμόνι και ελαιόλαδο, με γρανίτα ντομάτας
Καρέ αρνιού με σάλτσα από κόκκινο κρασί) μέλι, δεντρολίβανο και τραγανιστή πέτσα αρνιού
Μπουκέτο σαλατικών με μανούρι τηγανητό και βινεγκρέτ με μέλι
