Ένας σύγχρονος μύθος του ελληνικού θεάτρου είναι ο Βασίλης Παπαβασιλείου και η «Ελένη» του, ένα υποκριτικό κατόρθωμα που δεν έχουμε ξεχάσει. Μάλιστα, θα το ξανά δούμε να συμβαίνει στο Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν» της Φρυνίχου από 18 Νοεμβρίου.
Ο χειμαρρώδης ρήτορας, εντός και εκτός σκηνής ο Βασίλης Παπαβασιλείου αυτοσκηνοθετείται στον «γυναικείο» μονόλογο «Ελένη» του Γιάννη Ρίτσου από την «Τέταρτη διάσταση». Το σχέδιο της «Ελένης» έχει τις ρίζες του στη θεατρική βραδιά που παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 1999 στην Πνύκα, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, με τίτλο «Ο κύριος Γιάννης Ρίτσος». Η παράσταση που θα δούμε πρωτοπαρουσιάστηκε το 2001 στο Αγρίνιο ως συμπαραγωγή με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και τα ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου και Λάρισας και το 2002 παρουσιάστηκε και στο Υπόγειο του «Θεάτρου Τέχνης». Οι θεατές τον καταχειροκρότησαν και οι ειδικοί της Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών τον τίμησαν με το Βραβείο Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας «Κάρολος Κουν».
Ένα βουβό πρόσωπο (ο ηθοποιός Νίκος Σακαλίδης) στέκεται απέναντι στην Ελένη για να την ακούσει. Η ηρωίδα, μια γερασμένη ανδρόγυνη φιγούρα που καταφθάνει από τα βάθη του χρόνου και τα αρχέτυπα των μύθων, καπνίζοντας πίπα, έχοντας άσθμα και υπνηλία αλλά και τη συνείδηση, σύμφωνα με τα λόγια του ποιητή, πως «ήταν δίχως νόημα όλα, δίχως σκοπό και διάρκεια και ουσία – πλούτη, πόλεμοι, δόξες και φθόνοι, κοσμήματα και η ίδια η ομορφιά μου»
Ο Βασίλης Παπαβασιλείου λέει για το κείμενο: «Oι αρχαιόθεμοι «γυναικείοι μονόλογοι» της «Τέταρτης Διάστασης». Τα κομμάτια αυτά παίζονται από γυναίκες ηθοποιούς με λαμπρά συνήθως αποτελέσματα (προσωπικά μου έχει τύχει να θαυμάσω κάποια από τα αποτελέσματα αυτά), τα οποία όμως παραπέμπουν μοιραία στον κλειστό κόσμο του «ψυχολογικού θεάτρου». Η ταύτιση του φύλου του ερμηνευτή με το φύλο της θεατρικής «περσόνα», είναι υπεύθυνη, κατά τη γνώμη μου, γι’ αυτή την παραπλανητική αναγωγή. Γιατί παραπλανητική; Μα γιατί ο Ρίτσος είναι πολύ πιο κοντά στον αρχαίο συνάδερφό του παρά στον Τένεση Ουίλιαμς. Θα’ λεγε κανείς ότι ο Ουίλιαμς είναι γι’ αυτόν η αφετηρία, για να αναπλεύσει τον ποταμό του θεάτρου και να συναντήσει τον Ευριπίδη. Το θέατρο του Ρίτσου είναι ένα θέατρο γλώσσας και ιδεών. Το ανθρώπινο πάθος , είτε τη «γυναικεία» ψυχή αφορά είτε την «ανδρική», φωτίζεται στοργικά και συνάμα ανελέητα ως έρμαιο μιας υπέρτερης διαπλοκής δυνάμεων, που φέρουν τα ωραία ονόματα Πόθος, Δόξα, Ομορφιά, και συνθέτουν το δίχτυ της Μοίρας μας. Στους μονολόγους του Ρίτσου το πάθος δεν εκτίθεται ως άμεσο βίωμα, αλλά ως αναδρομή. Όχημα αυτής της αναδρομής είναι η γλώσσα. Κάτι περισσότερο : η γλώσσα και το παιχνίδι της είναι η μόνη ταυτότητα των ηρώων του. Η κατά συνθήκη ονομασίες Αίας , Ορέστης, Ελένη κτλ. δε σηματοδοτούν ατομικές οντότητες αλλά κόμπους του Μύθου, ή μ’ άλλα λόγια της ακατάλυτης δύναμης του Απρόσωπου που εξυφαίνει, που πλέκει τη μικρή ζωή του καθενός μας. Τι άλλο έκανε η αρχαία τραγωδία;»
Περισσότερες πληροφορίες
Ελένη
Το ανθρώπινο πάθος φωτίζεται στοργικά και συνάμα ανελέητα, έρμαιο μιας υπέρτερης διαπλοκής δυνάμεων, καθώς ο πόθος, η δόξα και η ομορφιά συνθέτουν το δίχτυ της μοίρας μας.
