Ενέργεια, ζόφο, απελπισία και χιούμορ κρύβει μέσα του το «Θα πεθάνω αν πεθάνεις», ένα έργο που μπορεί να σε κάνει να δεις σε βάθος τον εαυτό σου. Η Έλενα Πέγκα μόλις ανέβασε το έργο της 27χρονης Άννας-Μαρία Νίγκρεν στο Χώρος Θέατρο και μιλά στη Μαρία Κρύου για την επιλογή της.
Πως ανακάλυψες την Σουδή συγγραφέα Άννα-Μαρία Νίγκρεν και τι σε γοήτευσε στη γραφή της;
Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η σύγχρονη δραματουργία, τι γράφουν οι συγγραφείς σήμερα σε κάθε χώρα, τι θέματα θίγουν και πως. Το έργο της νεότατης Άννα-Μαρία Νίγκρεν (γεννημένη το 1990) ήρθε στα χέρια μου από τον Βασίλη Παπαγεωργίου που είναι συγγραφέας και μεταφραστής και διδάσκει δημιουργική γραφή στο πανεπιστήμιο Linnaeus της Σουηδίας. Ο Παπαγεωργίου είναι μεταφραστής και δικών μου έργων από τα ελληνικά στα σουηδικά, γνωρίζει την γραφή μου, την θεματική της, την αισθητική μου. Μου έστειλε το έργο «Θα πεθάνω αν πεθάνεις» λέγοντας μου «νομίζω πως θα σου αρέσει, όταν το διάβασα αμέσως σε σκέφτηκα». Και είχε δίκιο. Με ενδιέφεραν ιδιαίτερα οι προβληματισμοί που βγάζει στην επιφάνεια με πολύ απλό και αφαιρετικό λόγο. Πόσο ο κόσμος των παιδιών αντανακλά των κόσμο των ενηλίκων; Πόσο ο κόσμος των ενηλίκων αντανακλά των κόσμο των παιδιών; Είναι η αθωότητα αρετή; Τι είναι πλέον αθωότητα; Υπάρχει;
Οι ήρωες του έργου ζουν μέσα στην παραβατικότητα, η οποία όμως είναι το αποτέλεσμα μιας κατάστασης. Τι έχει συμβεί στη ζωή τους;
Τα παιδιά δεν μεγαλώνουν σε έναν άλλο κόσμο από τον δικό μας. Έχουν επίγνωση σε τι κόσμο ζούμε. Αντιλαμβάνονται και την κρίση αξιών και την φτώχεια και τα αδιέξοδα των ενηλίκων και τις δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις και όλα. Όλα τρυπώνουν στις ψυχές τους και τις διαβρώνουν. Βιώνουν όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο μας. Και η παραβατικότητα είναι η ένδειξη του αδιέξοδου που ζούμε εμείς οι ενήλικες. Η παραβατικότητα είναι μια βίαιη αντίδραση που δεν οδηγεί πουθενά.
Ποια είναι η πιο ισχυρή φράση του έργου που ίσως κρύβει και το νόημα του;
Μια ισχυρή φράση και στιγμή του έργου είναι όταν το ένα κορίτσι χτυπά τον εαυτό της και την βλέπει ο μικρός της αδελφός και μετά εκείνη χτυπά και τον αδελφό της και αφού τον χτυπήσει του λέει “χτύπα με”. Και όταν εκείνος αρνείται να την χτυπήσει, του λέει: “φύγε, δεν είσαι αδελφός μου¨. Τα παιδιά πιο πολύ από τους μεγάλους νιώθουν πως αυτά φταίνε για τα όποια στραβά συμβαίνουν μέσα τους ή γύρω τους και πονάνε τον εαυτό τους για τα στραβά του κόσμου, τον τιμωρούν, σα να γίνονται μάρτυρες. Για μένα είναι φρικτό να βλέπω ένα παιδί να χτυπά το κεφάλι του και να λέει στον εαυτό του “είσαι άχρηστος είσαι βλάκας, εσύ φταις”.
Πως διαχειρίζεστε την ένταση του έργου αλλά και το παράλογο;
Θα ‘θελα να την διαχειριστώ με μεγαλύτερη ωμότητα αλλά το θέατρο δεν είναι σινεμά. Το θέατρο ζητά ποιητικούς κώδικες. Έχω παιδευτεί πολύ να υπάρχει φόρμα αλλά και αμεσότητα. Έχω παιδευτεί να φωτίσω αυτό το έργο με φώτα θεάτρου και να μοιάζει αφώτιστο γιατί θα ‘θελα να το φωτίσω με φώτα του δρόμου.
Ποιες οδηγίες έδωσες στους ηθοποιούς της παράστασης;
Έδωσα πολλές οδηγίες κάθε μέρα εδώ και δυόμισι μήνες. Ήταν μια διαδικασία να επιτρέψω το χάος και την δημιουργικότητα και έπειτα να επιβάλω κανόνες, πλαίσιο, πειθαρχία. Μία σημαντική οδηγία μου στους ηθοποιούς μου είναι να είναι παρόντες και να μη λένε και να μην κάνουν κάτι χωρίς να θέλουν να το πουν ή να το κάνουν. Ζητώ από τους ηθοποιούς μου να είναι συνένοχοι και σύμφωνοι. Καλλιεργώ μια στενή σχέση και με μένα αλλά και μεταξύ τους. Να ξέρουν τι θέλω και να ξέρω και εγώ τι χρειάζονται χωρίς πολλά πολλά λόγια. Δεν με ενδιαφέρει μια εγκεφαλική διαδικασία, αντιθέτως με ενδιαφέρει το συναίσθημα, το σώμα, το βλέμμα, το άγγιγμα, το χιούμορ, η αμεσότητα.
Τι είναι αυτό που δίνει κάποιο νόημα στην ανθρωπότητα, τη στιγμή που βρίσκεται στην ματαίωση της ουτοπίας;
Η προσπάθεια της συνύπαρξης, της επικοινωνίας; Της συνάντησης με τον άλλον; Στα δύσκολα; Η τρυφερότητα και η στοργή και όλες οι εκφράσεις συναισθημάτων στον άλλον; Η έκθεση της αδυναμίας, η έκθεση της απελπισίας; Η αποδοχή. Το να μην είμαστε μόνοι την στιγμή που όλα καταρρέουν, την στιγμή που όλα κλείνουν μέσα μας, ή έξω από μας. Το ό,τι ανήκουμε κάπου, σε ένα σύνολο, σε μια ιστορία μεγαλύτερη από την δική μας.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε μια μελέτη για το θεατρικό σου έργο.
Νια, το Φθινόπωρο κυκλοφόρησε μία μελέτη για το σύνολο της δουλειάς μου. Την μελέτη την έκανε η θεατρολόγος Ουρανία Αναγνώστου και το βιβλίο με τίτλο: «Το Θέατρο Της Ελενας Πέγκα» είναι μια ωραία μονογραφία με φωτογραφίες, παραστασιογραφία και κριτικογραφία από την Κάπα Εκδοτική. Είναι ένα βιβλίο που προβαίνει σε μία κριτική παρουσίαση του συνόλου των θεατρικών έργων μου από το 1990 έως το 2014. Με έναν πρωτότυπο τρόπο οι παραστάσεις των έργων παρουσιάζονται αυτόνομα και η τελική κριτική αποτιμά τη μεταξύ τους σχέση.
Η κριτική της Ουρανίας Αναγνώστου αναπτύσσεται γύρω από σύγχρονους προβληματισμούς που χαρακτηρίζουν την θεματική των θεατρικών έργων. Ο τρόπος που ο σημερινός άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, η σύγχρονη γυναικεία και ανδρική ταυτότητα, οι σχέσεις των δύο φύλων, οι εθνικές ταυτότητες και η λειτουργία του χρόνου και της μνήμης. Αυτό το βιβλίο μου έχει δώσει μεγάλη χαρά καθώς έχει καταφέρει όχι μόνο να φωτίζεται το θεατρικό μου έργο και η σκηνική δυναμική του, αλλά να φωτίζονται γενικότερα θέματα που αφορούν την τέχνη του θεάτρου, αλλά πρωτίστως τον «άνθρωπο και την περιπέτεια της ζωής του».
Τα πράγματα στο θέατρο σου έχουν πάει καλά, όπως θα ήθελες;
Το αν μου έχουν πάει καλά τα πράγματα στο θέατρο μου ή όχι είναι αδύνατον να το απαντήσω. Είμαι ευγνώμων για τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάστηκα όλα αυτά τα αρκετά χρόνια και για τους ανθρώπους που ασχολήθηκαν με το έργο μου. Επίσης χαίρομαι που γεννήθηκα σε μια χώρα που έχει τεράστια παράδοση και σχέση με το θέατρο, που είχα την δυνατότητα να γνωρίσω τις αρχαίες τραγωδίες από παιδί και να τις δω στη σκηνή σχεδόν όλες δεκάδες φορές. Είμαι κομμάτι μιας μακριάς ιστορίας μιας τέχνης συλλογικής. Μόνοι μας δεν είμαστε τίποτα.
Πως ορίζεις την επιτυχία και πως την αποτυχία;
Επιτυχία είναι μία υπέρβαση που συμπαρασύρει και εσένα και τους άλλους και κάποιες φορές πολύ κόσμο. Αποτυχία είναι η πρόθεση, η επιθυμία της υπέρβασης που όμως δεν συμβαίνει.
Περισσότερες πληροφορίες
Θα πεθάνω αν πεθάνεις
Δύο κορίτσια και δύο αγόρια πειραματίζονται με τα όρια, τον κίνδυνο, τον έρωτα, τη βία και την παραβατικότητα σε ένα έργο που μιλάει για το τι σημαίνει εγκατάλειψη, μη αποδοχή, άρνηση
