Βουτιά στον στοχαστικό κόσμο του Αλμπέρ Καμί έκανε η ηθοποιός, σκηνοθέτις και μεταφράστρια Αναστασία Παπαστάθη με την «Παρεξήγηση», που παίζεται με επιτυχία στο Radar. Δεν είναι και λίγο να προβάλλεις μια κοινωνία όπου μπορεί να μεταμορφώσει τον απλό άνθρωπο σε δολοφόνο. Διαβάστε τι μας είπε.
Τι είναι αυτό που σας έκανε να επιλέξετε το συγκεκριμένο έργο;
Η επιλογή του έργου είναι συνέπεια της σχέσης που είχα αναπτύξει με τα έργα του Καμύ από τα φοιτητικά μου χρόνια, όταν σπούδαζα μαθηματικά στο πανεπιστήμιο Αθηνών και παράλληλα φοιτούσα στην δραματική σχολή. «Ο Ξένος» και «Ο Μύθος του Σίσυφου» ήταν έργα που με αναστάτωσαν. Το 2013 συμμετείχα στο φεστιβάλ «Το μικρό Παρίσι της Αθήνας» που ήταν αφιερωμένο στα 100 χρόνια από την γέννηση του Αλμπέρ Καμί, όπου δραματοποίησα και έπαιξα την «Πτώση». «Η παρεξήγηση» ήρθε φυσικά στον δρόμο μου, ήταν αγαπημένο μου έργο. Το επέλεξα γιατί πιστεύω ότι έχει πολλά να πει στον σύγχρονο άνθρωπο, στους προβληματισμούς του και στα αδιέξοδά του.
Αρχικά αποφάσισα να ασχοληθώ με την μετάφραση του έργου. Μου πήρε πολύ χρόνο για να μπορέσω να κατανοήσω την σκέψη Καμί και στην συνέχεια να την μεταφέρω σε καθαρό θεατρικό λόγο. Ακόμα υπάρχουν σημεία, που σκέφτομαι ότι θα μπορούσαν να έχουν ειπωθεί καλύτερα. Μια ανακούφιση στον εσωτερικό μου παιδεμό είναι η αποδοχή των θεατών, αλλά και των ανθρώπων της Τέχνης. Αναφέρομαι στο βραβείο μετάφρασης 2016 που ήρθε από την Ελληνική Εταιρία Μεταφραστών Λογοτεχνίας, η απονομή του οποίου θα γίνει στις 12 Δεκεμβρίου στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και στο βραβείο καλύτερης παράστασης από την Ακαδημία Κορφιάτικων Βραβείων Τέχνης που μας απονεμήθηκε στις 31 Οκτωβρίου.
Τι κρύβεται τελικά πίσω από την «Παρεξήγηση»;
Ότι κρύβεται και πίσω από την ζωή. Ο σκοτεινός κόσμος του πανδοχείου αντιπροσωπεύει ένα τμήμα της κοινωνίας που ζούμε σήμερα. Οι άνθρωποι αυτής της κοινωνίας λένε ψέματα, κλέβουν, εξαπατούν ο ένας τον άλλον, σκοτώνουν, διαπράττουν τα χειρότερα εγκλήματα, χωρίς συναισθήματα και μάλιστα έχοντας έτοιμα τα επιχειρήματα της αυτοδικαίωσης. "Αυτό που κάνουμε δεν είναι έγκλημα, είναι κάτι σαν επέμβαση. Με ένα ελαφρύ σπρώξιμο επεμβαίνουμε στην άθλια ζωή κάποιου και του προσφέρουμε την δυνατότητα μιας άλλης άγνωστης ζωής και πιθανόν πιο ωραίας" λέει η μητέρα στην κόρη της λίγο πριν τον φόνο του παράξενου ταξιδιώτη που φτάνει στο πανδοχείο. Μέσα σε αυτή την ψευδή πραγματικότητα που ζουν οι άνθρωποι του έργου, ούτε να επικοινωνήσουν μπορούν μεταξύ τους, ούτε να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους. «Όλοι είμαστε ξένοι μεταξύ μας» ακούγεται συχνά στο έργο. Νομίζετε ότι ως κοινωνία απέχουμε πολύ από αυτό; Ζούμε με «παρεξηγηματικό τρόπο». Αν το συνειδητοποιήσουμε ίσως αναγκαστούμε να επανατοποθετηθούμε απέναντι στην ζωή και στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους.
Πως αντιμετωπίζετε το θάνατο μέσα από το έργο του Καμί;
Στην «Παρεξήγηση» ο θάνατος είναι επιλογή, είτε συνειδητή, είτε ασυνείδητη. Θα εξηγήσω τι εννοώ. Η Μητέρα αποφασίζει να πεθάνει όταν μαθαίνει ότι ο ταξιδιώτης που σκότωσε είναι ο γιος της.«Όταν μια μάνα δεν είναι άξια να αναγνωρίσει τον γιο της δεν έχει λόγο να ζει»« λέει στην κόρη της Μάρθα, η οποία όντας εξαρτημένη από την μητέρα της, αδυνατεί να ζήσει χωρίς εκείνη και αποφασίζει κι αυτή να πεθάνει. Μητέρα και κόρη επιλέγουν συνειδητά τον θάνατο για διαφορετικούς λόγους. Από την άλλη πλευρά ο Γιαν, γιος και αδερφός παίζει με την ζωή, ψεύδεται, και παίρνει την συνέπεια του τρόπου που ζει. Στην ουσία επιλέγει τον θάνατό του ασυνείδητα. Στον «Μύθο του Σίσυφου» ο Καμί αναφέρει: «Παρατηρώ ότι πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν γιατί πιστεύουν πως η ζωή δεν έχει νόημα. Βλέπω άλλους να σκοτώνονται, για ιδέες η αυταπάτες, που τους παρέχουν μια δικαιολογία για να ζουν. Συμπεραίνω λοιπόν ότι το νόημα της ζωής είναι το σπουδαιότερο από όλα τα ερωτήματα».
Τι σας δυσκόλεψε περισσότερο στην προσέγγιση του ρόλου που ερμηνεύετε;
Ο ρόλος της Μάρθας που ερμηνεύω είναι ο κατ' εξοχήν χαρακτήρας του έργου μέσα από τον οποίο ο Καμί εκφράζει τις φιλοσοφικές του απόψεις. Έπρεπε λοιπόν ως ηθοποιός να απαντήσω σε πολλά ερωτήματα. Για παράδειγμα: Μπορεί ένας χαραχτήρας όπως η Μάρθα που έχει ζήσει σε μια κλειστή κοινωνία της κεντρικής Τσεχίας του μεσοπολέμου να εκφράζει φιλοσοφικές απόψεις; Ποια είναι η μόρφωσή της; Πώς όλα αυτά θα μπορέσει ο ηθοποιός να τα διαχειριστεί ώστε να φτάσουν στον θεατή όχι ως διδασκαλία, αλλά ως βιωμένη κατάσταση; Η άλλη μεγάλη δυσκολία, ήταν το θέμα της διαταραχής. Η Μάρθα είναι μια διαταραγμένη προσωπικότητα. Έπρεπε να μελετήσω την μετάβασή της στην διαταραχή. Δηλαδή κάτω από ποιες συνθήκες ο άνθρωπος περνάει σε μια σφαίρα όπου όλα είναι λογικά και παράλογα μαζί. Αυτές οι δυσκολίες που σας ανέφερα, ταυτόχρονα είναι και γοητευτικές, γιατί θέτουν τον ηθοποιό σε εγρήγορση. Τα δύσκολα είναι που μας εξελίσσουν.
Υπάρχουν αλλαγές στο καστ;
Πριν μιλήσω για τις αλλαγές στο καστ, θα ήθελα να αναφερθώ στην σταθερή αξία του θιάσου που είναι η Μαρία Σκούντζου και να την ευχαριστήσω από καρδιάς για την ηθική στήριξη που μου προσφέρει, στις αντιξοότητες που αντιμετωπίζω. Στο καινούργιο δυναμικό έχει προστεθεί ένας σημαντικός ηθοποιός, ο Νίκος Μπουσδούκος, στο ρόλο του Υπηρέτη. Και επίσης, δύο ταλαντούχοι ηθοποιοί, ο Βαγγέλης Ψωμάς, στον ρόλο του Γιαν και η Αλεξάνδρα Κουλούρη στον ρόλο της Μαρίας.
Έχετε σκηνοθετήσει κι άλλες παραστάσεις. Σκέφτεστε ν’ αφοσιωθείτε στη σκηνοθεσία και να παραμερίσετε την ηθοποιία;
Ξεκίνησα σκηνοθετώντας τον εαυτό μου. Το 2000 βραβεύτηκε το πρώτο μου θεατρικό έργο, η «Ανώνυμη Ωδή», από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου και εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Διεθνές συνέδριο Γυναικών Θεατρικών Συγγραφέων που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα με συν διοργάνωση του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Εκεί αποφάσισα να παρουσιάσω το έργο μου όχι με την μορφή αναλογίου όπως προβλεπόταν, αλλά με την μορφή παράστασης. Έτσι ξεκίνησαν όλα. Στην συνέχεια παρουσίασα «Τα παιδιά του Λύκου» του Τζων Πήκοκ στο θέατρο Προσκήνιο ένα ψυχολογικό θρίλερ, όπου μετέφρασα, σκηνοθέτησα και ερμήνευσα έναν βασικό ρόλο του έργου. Μετά έγραψα τις «Γυναίκες στο Χρόνο» που τις παρουσίασα στην Θεατρική Σκηνή του Αντώνη Αντωνίου, πάλι με την ιδιότητα σκηνοθέτη- ηθοποιού. Ακολούθησε η συνεργασία μου με το θέατρο Coronet στα έργα «Caveman» και «Ανδρική Νοημοσύνη» σε διασκευή και σκηνοθεσία μου.
Στο ίδιο θέατρο παρουσίασα το έργο μου «Baby Jane» βασισμένο στην νουβέλα του Henry Farrell «Τι απέγινε η Baby Jane». Το 2012 και 2013 παρουσίασα στην αυλή του Παλιού Πανεπιστημίου στην Πλάκα, το έργο «Η Ζάκυνθος Ομιλεί». Ήταν κείμενα των Δ. Ρώμα, Γ. Τσακασιάνου, Δ. Σολωμού τα οποία συνέδεσα με δικά μου κείμενα αλλά και ομιλίες που έγραψα βασιζόμενη στην λαϊκή παράδοση της Ζακύνθου. Ήταν μάλιστα η πρώτη φορά που παρουσιάστηκε ο σατυρικός Δ. Σολωμός. Στις παραστάσεις μου συμμετέχω με πολλούς διαφορετικούς ρόλους. Όμως κατά βάθος αισθάνομαι και λειτουργώ ως ηθοποιός. Η σκηνοθεσία για μένα είναι μέρος της σκηνικής πραγμάτωσης ενός έργου. Είμαι μέρος του όλου και συμμετέχω στο όλον. Και αφού μπορώ να γράφω, να παίζω, να σκηνοθετώ, θα συνεχίσω να το κάνω.
Κάποιοι χαρακτηρίζουν τολμηρή την απόφαση σας να ανοίξετε ένα νέο θέατρο στην περιοχή της Δάφνης. Ποιο συναίσθημα είναι κυρίαρχο η αγωνία, η αισιοδοξία…;
Ένα όνειρο έχει δικαίωμα να είναι τολμηρό. Η δημιουργία ενός θεατρικού χώρου ήταν κάτι που ήθελα από τότε που τέλειωσα την Δραματική Σχολή. Αυτό κατάφερα να το υλοποιήσω μετά από πάρα πολλά χρόνια επιμονής, υπομονής και προσήλωσης στον στόχο μου, με καθαρή προσωπική εργασία. Τα εμπόδια ήταν τεράστια και στο κομμάτι της κατασκευής και στο κομμάτι της γραφειοκρατίας που συνοδεύει έναν θεατρικό χώρο. Τώρα όμως ξέρω, ότι όταν κανείς θέλει κάτι, μπορεί να το καταφέρει. Πιστεύω στη δύναμη του ανθρώπου. Για αυτό και είμαι αισιόδοξη. Όσον αφορά στην επιλογή της περιοχής, πάντα ήθελα έναν θεατρικό χώρο μακριά από το κορεσμένο κέντρο.
Το θεωρώ πιο ελκυστικό, όταν μάλιστα έχει τόσο εύκολη πρόσβαση όπως το Radar που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την στάση Μετρό Άγιος Ιωάννης, και 50 μέτρα από την Λεωφόρο Βουλιαγμένης. Όσο για τα μελλοντικά μου σχέδιά, αυτό που θα ήθελα να πω είναι ότι, πρωτίστως με ενδιαφέρει να καλλιεργηθεί μια σχέση σεβασμού και εμπιστοσύνης του θεάτρου Radar με το κοινό του. Μιλάω για μια σχέση αμφίδρομη και αυτή χτίζεται στην διάρκεια. Η επιλογή ενός έργου ή ενός ρόλου για μένα δεν είναι αυτοσκοπός. Στο θέατρο το έμψυχο υλικό είναι που μετατρέπει ένα έργο σε ζωντανό οργανισμό, ικανό να διεγείρει συναισθήματα και να επικοινωνήσει με τους θεατές του. Τα σχέδια μου λοιπόν για το μέλλον είναι να επενδύσω στους συνεργάτες μου.
Περισσότερες πληροφορίες
Η παρεξήγηση
Μάνα και κόρη προσφέρουν θανατηφόρα φιλοξενία στο πανδοχείο τους... Ο Καμί βασίζεται σε αληθινή ιστορία και θέτει ερωτήματα, υπαρξιακά και φιλοσοφικά, που παραμένουν σύγχρονα.
