Με 55 χρόνια στο θέατρο ως ηθοποιός και σκηνοθέτης, βετεράνος του Θεάτρου Τέχνης, και με έντονη πολιτική δράση, ερμηνεύει φέτος τον μεγάλο Έλληνα ηγέτη. Με αφορμή την παράσταση «Ελευθέριος Βενιζέλος», ο Γιάννης Μόρτζος μιλάει στην Ιλειάνα Δημάδη για το θέατρο, την πολιτική και τις μεγάλες προσωπικότητες.
Η μεταμόρφωσή σας σε Ελευθέριο Βενιζέλο είναι πραγματικά εντυπωσιακή.
Πάντα ήθελα να ερμηνεύσω αυτήν τη μεγάλη φυσιογνωμία. Ήταν κάτι σαν τάμα. Θέλω να θυμίσω στους παλιούς και να μάθω στους νεότερους ποιος ήταν ο Βενιζέλος με τη μεγαλύτερη δυνατή αντικειμενικότητα.
Θα δούμε, λοιπόν, μια αγιογραφία του Βενιζέλου;
Όχι, βέβαια! Αναφερόμαστε εξίσου στα σπουδαία όσο και στα τρωτά. Ο Βενιζέλος είναι ένα μεγάλο μυστήριο. Υπήρξε ο «εφευρέτης» της Μεγάλης Ιδέας, ενός σχεδίου που δεν μπορούσε να εκτελεστεί εκείνα τα χρόνια. Ο Βενιζέλος διπλασίασε μεν την Ελλάδα –απελευθέρωσε την Κρήτη, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, τη Θράκη, τα νησιά του Αιγαίου– και διαμόρφωσε τον κοινοβουλευτισμό με τρόπο πραγματικά δημοκρατικό. Ασφαλώς κι έκανε λάθη. Ήταν υποχρεωμένος να συμμαχήσει με εταίρους που τον πρόδωσαν. Την ώρα που η Μικρασία γινόταν ελληνική, μας την έφεραν οι Εγγλέζοι.
Πώς διαχειρίζεστε το ιδιώνυμο;
Τα πάντα στο έργο του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου γίνονται μέσα από φλας μπακ. Συναντάμε τον Βενιζέλο στο Παρίσι στο τέλος της ζωής του, το 1936, να θυμάται τα χρόνια της Κρητικής Επανάστασης και από εκεί να ξετυλίγεται όλη η πορεία του. Υπάρχει στο τέλος μια σκηνή αυτογνωσίας και απολογισμού, στην οποία ο Βενιζέλος συνομιλεί με το είδωλό του στον καθρέφτη και αναρωτιέται: «Τα ’κανες όλα καλά;» Στην περίπτωση του ιδιώνυμου βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση. Το έχει παραδεχτεί: «Με εξεβίασαν να το κάνω». Από τη μία ήταν οι μπολσεβίκοι και από την άλλη το κραχ. Οι Ευρωπαίοι εταίροι θα τον εγκατέλειπαν, κόβοντάς του τα επιδόματα, αν δεν πολεμούσε τον κομουνισμό.
Πείτε μας μιαν άγνωστη πτυχή του Βενιζέλου που φωτίζει αυτή η παράσταση
Ο Βενιζέλος δεν ήταν αστός, όπως συχνά του προσάπτουν. Μπακάλης ήταν ο πατέρας του, τον είχε μάλιστα από μικρό στο μαγαζί, για διάδοχό του τον προόριζε. «Τι κάνεις, ρε;» του είπαν οι φίλοι του. «Να γίνει μπακάλης ένα παιδί με τέτοιο μυαλό;» Επίσης ο Βενιζέλος παντρεύτηκε μικρός, σε ηλικία 23 ετών, με μια κοπέλα 18 ετών. Αγαπήθηκαν πολύ, αλλά εκείνη πέθανε στα 24 της, στη γέννα του δεύτερου παιδιού τους. Χήρος, με δύο μικρά παιδιά, απομακρύνθηκε για καιρό από κάθε πτυχή του δημόσιου βίου. Εγκατέλειψε ακόμη και τη δικηγορία. Δυσκολεύτηκε να συνέλθει. Οι φίλοι του ήταν εκείνοι που τον τράβηξαν, σχεδόν με το ζόρι, να αρπάξει ξανά τα όπλα.
Συστήστε μας τον θίασό σας.
Ο Βαγγέλης Πετρόπουλος ερμηνεύει τον γραμματέα του Βενιζέλου, τον Στεφάνου, ο Φώτης Τρυφωνόπουλος τον Κεμάλ Ατατούρκ, ο Βασίλης Σαμαριτάκης τον βασιλιά Κωνσταντίνο και ο Μανώλης Γεραπετρίτης τον Κουντουριώτη και τον Ζαΐμη. Την πρώτη σύζυγο του Βενιζέλου ερμηνεύει η νεαρή ηθοποιός Ελεάννα Πουλίδα, την ερωμένη του, την κ. Μπλουμ, η Τιτίκα Μαρίνου, ενώ τη δεύτερη γυναίκα του η δική μου σύζυγος, η Γιούλη Ζήκου.
Αλήθεια, πώς έγινε και ασχοληθήκατε με το θέατρο;
Ξέρετε, εγώ ένα... βλαχάκι ήμουν από τη Σάμο. Αγρότες ήταν οι δικοί μου. Θέατρο είχα δει μόνο από τα μπουλούκια και αυτό στα κρυφά, από την πίσω πόρτα. Οι καθηγητές μας μας απαγόρευαν να βλέπουμε τους μπουλουξήδες, μην τυχόν και πάρουμε μάτι το μπούτι καμιάς ηθοποιού… Κρυφοκοιτάζοντας τις παραστάσεις, σκεφτόμουν: «Αυτοί οι άνθρωποι γυρίζουν όλη την Ελλάδα παίζοντας σε ανύπαρκτα κείμενα και βγάζοντας τσίμα τσίμα κάποια λεφτά. Κι όμως επιμένουν. Μα γιατί; Τι πάθος είναι αυτό; Κάπως έτσι ήρθα στην Αθήνα το 1958-59, για να γίνω ηθοποιός. Στάθηκα τυχερός. Έπεσα στον μεγαλύτερο δάσκαλο, τον Κάρολο Κουν.
Μετράτε 55 χρόνια στο θέατρο. Τι αναπολείτε συχνότερα;
Την πρώτη μου παράσταση, τους «Όρνιθες». Θυμάμαι τον Κουν όλο να παραπονιέται: «Α, όχι, όχι, πώς παίζετε έτσι; Δεν είναι έτσι τα πουλιά». Ο Τσαρούχης τα ίδια. Κι εμείς απορούσαμε: «Μα πώς, διάολο, να κάνουμε τα πουλιά;» Ε, το αστείο μας ήταν το εξής: «Θα πηδάμε ψηλά και θα πέφτουμε σιγά σιγά»! Κάτι που ούτε οι χορευτές των Μπολσόι δεν θα κατάφερναν!
Υπήρξατε ιδρυτικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ και ταυτιστήκατε με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Πώς βλέπετε την τωρινή πολιτική κατάσταση;
Αν τότε μιλούσαμε για οράματα, τώρα μιλάμε για μνημόνια από το πρωί μέχρι το βράδυ. Έπεσε μελίγκρα. Έγιναν λάθος πολιτικές. Προδοσίες από ξένους συμμάχους αλλά και από εγχώριους απατεώνες, από κλέφτες, λαμόγια, ανθρώπους χωρίς πατριωτισμό, ανθέλληνες, οι οποίοι κοίταξαν μόνο τις τσέπες τους να γεμίσουν. Και η πολιτική μας ζωή γέμισε από μοιραία πρόσωπα…
Θωρείτε πως ο Αλέξης Τσίπρας είναι ένα τέτοιο μοιραίο πρόσωπο;
Νομίζω ότι δεν έχει το κύρος για τη θέση που ανέλαβε. Ξέρετε τι είχε πει Βενιζέλος; «Οι πολιτισμένοι λαοί κερδίζουν την εξουσία με την ψήφο των πολλών, κυβερνώνται με την ικανότητα των ολίγων και μεγαλουργούν με την πνοή του ενός». Γίναμε ένας αδύναμος λαός, καθημαγμένος, βρεθήκαμε έξω από τον πυρήνα των μεγάλων ηγετών. Έχετε σκεφτεί πόσο διαφορετική θα ήταν η Ελλάδα αν είχε για πρωθυπουργό μια προσωπικότητα όπως ο Βενιζέλος; Ένας πολιτικός πρέπει να κάνει συνέχεια μέσα του επανάσταση και να ξέρει πάντα τι χρειάζεται ο τόπος του.
Ο Βενιζέλος ήξερε. Μόνο το διάστημα 1928-32 άνοιξαν στην Ελλάδα 3.500 σχολειά! Ακούσατε φέτος να ανοίγει κάνα καινούργιο σχολείο; Ο Βενιζέλος έδωσε τότε υπόσταση στο κράτος. Τώρα για ποιο κράτος να μιλήσουμε; Γνώρισα, ξέρετε, τον Αραφάτ το 1983. Τον ρώτησα, λοιπόν, τότε: «Σύντροφε, πες μου γιατί δεν μπορείτε να φτιάξετε κράτος εκεί στην Παλαιστίνη;» Τι μου απάντησε; «Γιατί δεν έχουμε ακόμη συνείδηση τι θα πει “κράτος”». Ακούτε; Αυτό είπε ο επαναστατημένος ηγέτης, ο οποίος ήρθε στην Αθήνα με τα κουμπούρια στη μέση… Ε, μια τέτοια απώλεια συνείδησης του τι εστί κράτος έχουμε κι εμείς.
Το έργο «Ελευθέριος Βενιζέλος» του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου παίζεται στα ανοιχτά θέατρα της Αττικής. Προσεχής σταθμός: Θέατρο Βράχων, στη 1/9.
Περισσότερες πληροφορίες
Ελευθέριος Βενιζέλος
Μέσα από μια αναμέτρηση με το χρόνο, η μορφή του Ελευθέριου Βενιζέλου περνά από σκηνή σε σκηνή φωτίζοντας γεγονότα, συμβάντα και άγνωστες πτυχές της ζωής του.
