Με το «Έγκλημα και τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι σε σκηνοθεσία Λεβάν Τσουλάτζε ανοίγει φέτος το Άνεσις. Ο Τάσος Ιορδανίδης και ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης, οι οποίοι επωμίζονται το ρόλο ενός ασυνήθιστου δολοφόνου ο πρώτος και αυτόν του ανακριτή ο δεύτερος, μίλησαν στη Μαρία Κρύου για τη δική τους ανάγνωση του πάνω στο κλασικό αριστούργημα, που ανατέμνει ψυχικές δομές της ανθρώπινης ύπαρξης και θέτει ιδεολογικά ερωτήματα ακόμα και σήμερα.
Έχετε βρεθεί σε θέατρο λίγο πριν από την πρεμιέρα, στην τελευταία φάση των προβών; Επικρατεί μια τρέλα. Η αγωνία χτυπάει κόκκινο και οι ηθοποιοί, εκείνη τη δεδομένη χρονική στιγμή, συνήθως δυσκολεύονται να μιλήσουν καθαρά για τη συνεργασία με τον σκηνοθέτη τους. Λίγο προτού ανάψουν τα φώτα της πλατείας, λοιπόν, και ξεκινώντας μια συζήτηση με αφορμή το «Έγκλημα και τιμωρία» του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι που ανεβάζουν στο θέατρο Άνεσις, με εντυπωσίασε η ζεστασιά με την οποία μίλησαν για τον Λεβάν Τσουλάτζε ο Τάσος Ιορδανίδης και ο συμπρωταγωνιστής του Ιεροκλής Ιορδανίδης.
«Μπορεί κάποιοι να χαρακτηρίζουν σκληρό και σκοτεινό αυτό το έργο, ο Λεβάν, όμως, αναμορφωτής του γεωργιανού θεάτρου και καλλιτεχνικός διευθυντής του Marjanishvili Theatre, μας αφήνει να δούμε χαραμάδες ελπίδας, χαράς και χιούμορ» μου είπε ο Τάσος Ιορδανίδης, που ερμηνεύει το ρόλο του Ρασκόλνικοφ στο έργο του Ντοστογιέφσκι. Με την άποψή του ταυτίζεται και ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης (ανακριτής Πορφύρης), ο οποίος επισήμανε πως οι Γεωργιανοί δεν έχουν τη μελαγχολία των Ρώσων, «έχουν μεσογειακό ταμπεραμέντο παρότι βρίσκονται στη Μαύρη Θάλασσα και στον Καύκασο, την πατρίδα της Μήδειας. Τους χαρακτηρίζει ένα ιδιότυπο χιούμορ κι ένας πολιτισμός που έρχεται από τα βάθη των αιώνων».
Ποια είναι η προσέγγιση της παράστασης σε ένα τόσο εμβληματικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας;
Ι.Μ. Το χιούμορ και ο σαρκασμός είναι σημεία αναφοράς. Έχουμε να κάνουμε με μια ιστορία που φτάνει βαθιά στην ανθρώπινη ύπαρξη και από την παράσταση αναδύεται έντονο συναίσθημα και τρυφερότητα. Σ’ αυτήν την ανάλυση του εγκληματία και την ανακριτική μέθοδο που καταγράφεται στο έργο στηρίχτηκε μετέπειτα η «επιστήμη» της ανάκρισης.
Τ.Ι. Με τα πιο τραγικά γεγονότα μερικές φορές πρέπει να βρεις έναν τρόπο για να γελάσεις. Όπως επίσης οι στιγμές χαράς μπορεί να κρύβεται μεγάλη θλίψη. Αυτό δεν το ξεχνάμε στην παράσταση.
Πώς οδηγείται ο Ρασκόλνικοφ στο φόνο; Ποια είναι τα κίνητρά του;
Τ.Ι. Ο Ρασκόλνικοφ είναι πολύ ευαίσθητος στα εξωτερικά ερεθίσματα που λαμβάνει. Νιώθει πιεσμένος από την κακή οικονομική κατάσταση, αισθάνεται θαυμασμό για τους ανθρώπους που συνέβαλαν στην αλλαγή της ανθρωπότητας προς το καλύτερο. Σκοτώνει γιατί θέλει να δει αν έχει τη δύναμη ν’ αλλάξει κάτι. Ίσως είναι ο πρώτος τρομοκράτης της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το θύμα που επέλεξε αρχικά ήταν ένας τοκογλύφος που έπινε το αίμα των συνανθρώπων του. Είναι νέος και επαναστάτης, απλώς περνάει την κόκκινη γραμμή, η οποία είναι ο φόνος, και φυσικά αμφιταλαντεύεται συνέχεια για το αν υπάρχει θεός ή όχι.
«Στην ανάλυση του εγκληματία και την ανακριτική μέθοδο που καταγράφεται στο «Έγκλημα και Τιμωρία» στηρίχτηκε μετέπειτα η «επιστήμη» της ανάκρισης.»
Ι.Μ. Ο Ρασκόλνικοφ είναι ορθολογιστής για ψυχολογικούς λόγους, θέλει να αυτοπραγματωθεί, να φτάσει κάπου. Θέλει να γίνει σημαντικός υπηρετώντας μια ιδεολογία η οποία συγκρούεται με τον βαθύτερο εαυτό του. Είναι ένας νέος όπως όλοι οι νέοι που θέλουν να γκρεμίσουν την κοινωνία. Ο μεγαλύτερος σε ηλικία άνθρωπος ξέρει ότι δεν θα αλλάξει κάτι σκοτώνοντας και καταστρέφοντας. Έχει απόλυτη επίγνωση της πραγματικότητας και του τι θα συμβεί μετά.
Ο Ντοστογιέφσκι, όπως και στους «Δαιμονισμένους», θίγει καθαρά το ηθικό και φιλοσοφικό ζήτημα της αφαίρεσης ζωής. Μπορείς σκοτώνοντας ν’ αλλάξεις τη ζωή των ανθρώπων προς το καλύτερο; Ο ήρωάς του περνά την κόκκινη γραμμή και προσχωρεί στην τρομοκρατία, σαν αυτή που έχουμε ζήσει και στη χώρα μας με τη 17 Νοέμβρη.
Δεν νομιμοποιείται, λοιπόν, η βία όταν υπάρχει ένας ανώτερος σκοπός;
Ι.Μ. Αν νομιμοποιηθεί η βία, θα πρέπει να βγάλουμε τα πιστόλια και σκοτωνόμαστε μεταξύ μας.
Τ.Ι. Μπορούμε όμως να δικαιολογήσουμε ένα νέο άνθρωπο, έχοντας πλήρη αντίληψη της ψυχικής του κατάστασης. Μπορούμε να κατανοήσουμε την οργή του απέναντι στο σύστημα. Αυτό συμβαίνει και στο έργο, στο τέλος η ποινή του δεν είναι τόσο βαριά.
Ο ανακριτής Πορφύρης είναι άραγε το alter ego του Ρασκόλνικοφ;
Ι.Μ. Κατά κάποιον τρόπο, ναι. Ο Πορφύρης παίζει με τον Ρασκόλνικοφ, τον χειρίζεται. Στην παράσταση δώσαμε μια άλλη διάσταση και εστιάσαμε στην πατρική σχέση. Μεταξύ τους αναπτύσσεται συμπάθεια και κατανόηση γιατί από αυτή την περιπέτεια έχει περάσει και ο ίδιος ο Πορφύρης. Προσπαθεί να εκμαιεύσει την ομολογία του γιατί ξέρει ότι μόνο έτσι θα λυτρωθεί. Αν ομολογήσει την πράξη του, ακόμη κι αν τιμωρηθεί, θα σωθεί, θα επανέλθει στη ζωή. Ο Πορφύρης, συμβιβασμένος πια, έχει καταστρέψει τη ζωή του και επενδύει στη σωτηρία αυτού του νέου για να λυτρωθεί και ο ίδιος.
Τ.Ι. Είναι δυο έξυπνοι άνθρωποι που τρέφουν αμοιβαία εκτίμηση ο ένας για τον άλλο κι αυτό φαίνεται με πολλούς τρόπους. Στην παράσταση εστιάζουμε στις ψυχολογικές μεταπτώσεις των χαρακτήρων. Ο Λεβάν παίρνει το υποκριτικό υλικό των προσώπων του έργου και το αναπτύσσει όσο το δυνατόν περισσότερο για να δοθεί βάθος, όχι μόνο στους δύο βασικούς, αλλά σε όλους τους χαρακτήρες.
Οι αναγνώστες του «α» θα δουν την παράσταση σε avant premiere στις 8/10.
Περισσότερες πληροφορίες
Έγκλημα και τιμωρία
Εξαιρετικός ο Τ. Ιορδανίδης στο ρόλο του φτωχού φοιτητή Ρασκόλνικοφ, ο οποίος, θεωρώντας ότι είναι «υπεράνθρωπος», διαπράττει ένα έγκλημα, στην εντυπωσιακή παράσταση του Γεωργιανού διακεκριμένου σκηνοθέτη.
