Ηθοποιός αφοσιωμένη στο σωματικό θέατρο εδώ και μια δεκαπενταετία, η Αλίκη Δουρμάζερ, μετά την Γενεύη, φέρνει στην Αθήνα το σόλο της «MEDuLA» και μας θυμίζει τη σχέση της «Μήδειας» με την …εξορία της θηλυκής ενέργειας.
Η παράστασή σας είναι ένα σόλο πάνω στη «Μήδεια» του Ευριπίδη. Τι σας γοητεύει στην αρχετυπική αυτή παιδοκτόνο;
Η Μήδεια δεν λειτουργεί με το λογικό νου αλλά διαισθητικά. Φέρει μέσα της την ποιότητα του χάους, όπου το αρσενικό και το θηλυκό ενώνονται και ο λογικός νους συναντάται με τον ενστικτώδη, το διαισθητικό νου. Η Μήδεια αρχικά συνδέεται με τον Ιάσονα μέσω της αγάπης και, τελικά, μέσω του πόνου. Όταν, δηλαδή, δεν μπορεί πια να τον προσεγγίσει μέσω της αγάπης σκοτώνει τα παιδιά τους. Κι έτσι, επιτέλους, τον …αγγίζει. Με τρελαίνει το πώς η αποτρόπαιη αυτή πράξη γίνεται, για την ίδια την Μήδεια, μια πράξη αγάπης.
Αντί για «Μήδεια» τιτλοφορείτε την παράστασή σας «Medula». Γιατί;
Δεν ήθελα να αναπαραστήσω ούτε το έργο ούτε το πρόσωπο της Μήδειας. Ήθελα να αναζητήσω τις κοινές συνιστώσες που μπορεί να υπάρχουν μέχρι σήμερα στη θηλυκή ενέργεια. Επέλεξα τον τίτλο «Medula» ύστερα από μια συζήτηση με τον συνεργάτη μου στην Ελβετία, Gianguglielmo Calvi, ερευνητή στο πεδίο της γνωσιακής επιστήμης. Η λατινική λέξη «medulla» σημαίνει «μεδούλι», «νωτιαίος μυελός». Ο μυελός είναι το υλικό που συνδέει το σώμα μας με τον εγκέφαλο, το κέντρο της νόησης και των συναισθημάτων μας. Επειδή η παράσταση μου είχε να κάνει ακριβώς με αυτό -το πώς, δηλαδή, το σώμα γίνεται φορέας κι εκφραστής των νοημάτων και των συναισθημάτων-, επέλεξα το «Medula» που μου θύμιζε εξίσου και το λατινικό «Medea».
Τι θέλετε να αναδείξετε μέσω της ερμηνείας σας;
Η «Μήδεια» του Ευριπίδη είναι το έναυσμα, το κίνητρο, το «μέσο» για την έρευνα μου σχετικά με το θηλυκό αρχέτυπο, τη θηλυκή ενέργεια, το ίδιο μου το φύλο. Η σύγκρουση αρσενικού και θηλυκού είναι έκδηλη στην τραγωδία του Ευριπίδη, είτε αφορά τους χαρακτήρες Μήδεια-Ιάσων, Μήδεια-Κρέων είτε και κάθε άτομο χωριστά: το αρσενικό και θηλυκό κομμάτι του καθενός εντός του. Δεν εστιάζω μόνο στο λόγο αλλά εξίσου στο σώμα, τη φωνή και τη ψυχοσωματική διάδραση του ηθοποιού/περφόρμερ με τη μουσική. Ο μουσικός Θανάσης Γκαμαράζης, με την ακουστική κιθάρα και διάφορα ηχητικά εφέ με συνοδεύει παίζοντας ζωντανά. Και παράγει ήχους που μοιάζει να έρχονται από τα βάθη του χρόνου...
Έχει τελετουργικό χαρακτήρα η παράστασή σας;
Σίγουρα υπάρχει μια στιγμή που μπορώ να αποκαλέσω «η αρχή ενός τελετουργικού». Όταν, δηλαδή, δηλητηριάζω τα ρούχα της γυναίκας που σκοπεύει να παντρευτεί ο Ιάσονας, εγκαταλείποντας έτσι στην Μήδεια, βάφω το στήθος μου με αίμα, σχηματίζοντας το σχήμα μιας σπείρας. Η σπείρα είναι το αιώνιο, ένα σχήμα που διαρκώς αλλάζει και αναπτύσσεται, που δεν σταματά ποτέ. Η σπείρα συμβολίζει, επίσης, πως το πλάσμα που βλέπουμε στη σκηνή – η περφόρμερ και ο ρόλος- βιώνει αυτό που συμβαίνει κάθε φορά ως κάτι νέο.
Ακούγεται σαν ένα σχόλιο για το εφήμερο του θεάτρου…
Μόνο στο «εδώ και τώρα» υπάρχει το θέατρο. Εκείνη την ώρα που δονεί τη ψυχή του ηθοποιού και των θεατών –στην παρούσα στιγμή. Το πιστεύω βαθιά αυτό.
Πώς προέκυψε η πρεμιέρα του «MEDuLA» στη Γενεύη;
Βρέθηκα στη Γενεύη λόγω του αρραβώνα μου με έναν Ελβετό και, τελικά, η διαμονή μου εκεί με έφερε σε επαφή όχι απλώς με ένα άλλο κοινό αλλά με έναν άλλο κόσμο –μην ξεχνάμε πως οι θεατές στη Γενεύη είναι Ελβετοί, Γάλλοι, Ιταλοί και, γενικότερα, κοσμοπολίτες. Ήταν σοκαριστικά θερμή η αποδοχή της δουλειάς μου. Όπως μου είπε ένας θεατής «παρόλο που δεν γνωρίζω τη γλώσσα πέρασαν μέσα μου όλα τα μηνύματα του έργου». Αυτό που έβλεπαν τους άγγιξε σε σημεία μη επιφανειακά, όχι τόσο στο κέντρο του εγκεφάλου όσο του διαφράγματος, στα χαμηλά μας κέντρα -«to the gut», όπως λέει ο Φίλιπ Ζαρίλι, ένας υπέροχος θεατράνθρωπος, ο οποίος έχει αναπτύξει μια ψυχοσωματική πρακτική εκπαίδευσης των ηθοποιών μέσα από ένα συνδυασμό πολεμικών τεχνών και yoga.
Αναζητάτε κι εσείς να αναπτύξετε μια αντίστοιχη θεατρική πρακτική;
Όταν το 1996 ξεκίνησα τις σπουδές μου στο Πανεπιστήμιο του Χάντερσφιλντ, το σωματικό θέατρο στην Αγγλία βρισκόταν στο απόγειο του. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, συνειδητοποίησα πως εδώ ήταν άγνωστες λέξεις. Συνέχισα να εκπαιδεύομαι πάνω στο σωματικό θέατρο αλλά και να εκπαιδεύω άλλους ηθοποιούς. Έχω ταξιδέψει στην Ασία –ειδικά στην Ταιλάνδη-, όπου εμβάθυνα στην τέχνη της γιόγκα (Acro Yoga, Kundalini Yoga), αντλώντας στοιχεία που καθρεπτίζονται και στις παραστάσεις μου. Πάντα με ενδιέφερε το πώς συγκλίνει το «εδώ και τώρα» στην πρακτική της γιόγκα με τις πρακτικές του σωματικού θεάτρου.
Οι βασικές θεωρητικές επιρροές μου ήταν ο Γέρζι Γκροτόφσκι και ο Εουτζένιο Μπάρμπα, εξίσου όμως η πρακτική της γιόγκα και των ασιατικών πολεμικών τεχνών. Το μεταπτυχιακό μου αφορά το «ensemble σωματικό θέατρο», μια πρακτική που βρίσκω καταπληκτική, με εμπνευστή και δάσκαλο τον John Britton , καλλιτεχνικο διευθυντή και σκηνοθέτη της διεθνούς ensemble/ομάδας μας DUENDE. Οι βασικές της αρχές αντιμετωπίζουν την έννοια της θεατρικής ομάδας ως ένα σύνολο από ισότιμα μέλη όπου το καθένα είναι πολύτιμο και όπου ο καθένας αναπτύσσεται μέσα από τον άλλο: ο ένας γίνεται «καθρέπτης» του άλλου. Θεμελιώδης αρχή είναι η ευχαρίστηση που λαμβάνει κανείς από την κάθε δράση –είτε βρισκόμαστε σε πρόβα, είτε σε training, είτε την ώρα της παράστασης. Κάτι εξίσου σημαντικό είναι πως δουλεύουμε χωρίς να ασκούμε κριτική και χωρίς να υιοθετούμε κάποια άποψη, ενθαρρύνοντας όσο γίνεται περισσότερο την αυτοπαρατήρηση.
Είναι, λοιπόν, το «MEDuLa» μια παράσταση σωματικού θεάτρου;
Θα έλεγα «ναι», χωρίς να θέλω να δώσω μια αυστηρή ταμπέλα σε αυτό. Λόγος, μουσική, φωνή, σώμα, δραματουργία και θεατρικότητα ενώνονται για να μας φέρουν πιο κοντά στην αρχαία τραγωδία με τρόπο έμμεσο αλλά με γλώσσα οικουμενική, η οποία «μιλά» σε ανθρώπους από όλες τις κουλτούρες. Τα κείμενα είναι απλώς ένα ερέθισμα. Ο λόγος είναι περιορισμένος. Χρησιμοποιώ, δηλαδή, κάποια αποσπάσματα από το έργο του Ευριπίδη στη μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά. Ταξιδεύω από το τότε μέχρι το σήμερα. Ο θεατής βλέπει ένα τραγικό πρόσωπο^ θα μπορούσε να είναι η Μήδεια αλλά και κάποια άλλη γυναικά…
Εντάσσεται το σόλο σας στις αναζητήσεις του μεταφεμινιστικού θεάτρου;
Δεν θα ήθελα να το δω μόνο από αυτήν την πλευρά. Με ενδιαφέρει, γενικότερα, η πολιτική πλευρά. Η θηλυκή ενέργεια εμποτίζει άνδρες, γυναίκες, τον κόσμο όλο. Η οικουμενική αλήθεια της εκφράζεται μέσα από το σύμβολο της Μήδειας. Εξετάζω πώς το θηλυκό συναντιέται με το αρσενικό, που ενώνονται και που συγκρούονται. Μην ξεχνάμε πως η Μήδεια ήταν το τελευταίο σύμβολο της Μητριαρχίας. Κόρη βασιλιά με βαθιά γνώση των μυστικών της φύσης και με μεγάλη δύναμη.
Με ενστικτώδη εξυπνάδα και δεινή αποφασιστικότητα. Τα αρσενικά σύμβολα του έργου, εν ονόματι του νόμου και μέσω του υπολογιστικού νου, εξορίζουν την γυναικεία γνώση ως ανεπιθύμητη, ως απειλητική. Η «Medula» μας θυμίζει την ποιότητα αυτής της δύναμης, χωρίς να θέλει να καταδικάσει τον αρσενικό υπολογιστικό νου. Μας δείχνει όμως τη σύγκρουσή του με την θηλυκή διαισθητική τάση και το που σταματά η αρμονική τους συνύπαρξη. Ίσως προτείνει την επιστροφή στην θηλυκή οικουμενική ποιότητα –μήπως, εξάλλου, αυτό είναι μια ανάγκη και στροφή της εποχής μας;
Ποια φράση συνιστά το …μεδούλι της δικής σας «Μήδειας»;
«Εμείς οι γυναίκες που από τη φύση μας δεόμαστε το υπέροχο, είμαστε οι πιο πρόστυχες εργάτριες του κακού». Είναι μεν «Μήδεια» αλλά είναι …Χειμωνάς –κι αυτή η φράση θεωρώ πως βγάζει την αντίφαση της ίδιας μας της ύπαρξης.
Το σόλο «MEDuLA» της Αλίκης Δουρμάζερ θα παίζεται από τις 6/3 και για εννέα μόνο παραστάσεις στο θέατρο OLVIO. Τηλέφωνο κρατήσεων 2103414118 (17.00 – 21.00), e-mail κρατήσεων : medulasolo@gmail.com
Φωτογραφία : Gιοta Sunshine photography
Περισσότερες πληροφορίες
Medula
Μια περφόρμερ κι ένας μουσικός διαδρούν και αυτοσχεδιάζουν με αφορμή τον αρχετυπικό μύθο της Μήδειας
