Με ενδιαφέρουσες ιδέες αλλά δίχως σαφές όραμα, η ειρωνική ματιά της σκηνοθέτιδας στην ευριπίδεια τραγωδία μένει παραστασιακά ανενεργής, εγείροντας ερωτήματα για τις αισθητικές όσο και τις ερμηνευτικές επιλογές της.
«Μ’ έναν θίασο φεύγει η ψυχή» ακούγεται στις –κατά Γιώργο Χειμωνά- «Βάκχες». Αυτόν τον θίασο που παρασύρει, δηλαδή, την απελευθερωτική ψυχοσωματική ένωση και την παράφορη συλλογικότητα του διονυσιασμού, μοιάζει να προσδοκούσε να εγκαλέσει επί σκηνής η παράσταση της Άντζελας Μπρούσκου. Ο διονυσιασμός του σώματος του Χορού, υπήρξε, εξάλλου, το κατεξοχήν «κλειδί» για τις πλέον πρωτοπόρες και ιστορικές πλέον προσεγγίσεις των «Βακχών» τα τελευταία χρόνια: από το «Διόνυσος ‘69», την ελέυθερη απόδοση του Αμερικανού Ρίτσαρντ Σέχνερ, μια οργιαστική κι επαναστατική -πολιτικά, κοινωνικά, υπαρξιακά όσο και σεξουαλικά- ομαδική τελετουργία μέχρι τις επικεντρωμένες στη διονυσιακή εμπειρία και την αρχέγονη ψυχοδραματική υλικότητα του κορμιού, του ρυθμού και του θυμικού «Βάκχες» του Έλληνα Θόδωρου Τερζόπουλου.
Στην παράσταση, όμως, της Μπρούσκου, οι ηθοποιοί του Χορού, αντί να λειτουργήσουν σαν «ένα» σώμα, έδιναν διαρκώς την αίσθηση μιας βεβιασμένης σωματικότητας, μιας κινησιολογικής υπερ-πραξίας, κακοχωνεμένης και άτσαλα εκτελεσμένης. Δεν υπήρχε οργανικότητα, κανένας ολοθυμικός ρυθμός δεν παρέσυρε τους «πιστούς» του Βάκχου στο διονυσιασμό τους –τα πάντα φάνταζαν πιεσμένα, μη βιωμένα έως και άγαρμπα.
Οι ίδιες οι φωνές απέμεναν ασυντόνιστες και ταγμένες στην προάσπιση μιας λανθασμένης αίσθησης της παρήχησης και της προσωδίας. Εξίσου «χύμα» ήταν, όμως, και η αισθητική της παράστασης, με μια φτωχή και ατημέλητη εικονοποιία, η οποία άλλοτε ένευε προς μια υπερρεαλιστική ελευθεριότητα (όπως με την είσοδο του –στεφανωμένου με κρασοπότηρα, πιατικά και σουρωτηρία- Χορού σα να πηγαίνει εκδρομή στον Κιθαιρώνα) κι άλλοτε προς την εικονοποία των ταινιών τρόμου (η Μαρία Κίτσου «φονεύεται» πισώπλατα και, από μέλος του Χορού, μεταμορφώνεται στον γέροντα Τειρεσία, το κρεβάτι σείεται όπως στον «Εξορκιστή» κι ο Χορός δαιμονίζεται όπως στο «Στοιχειωμένο Σκιάχτρο»). Η ειρωνική ματιά, η οποία πρυτανεύει στις παραστάσεις της Μπρούσκου, ήταν διάχυτη αλλά δίχως σαφή στόχο ή αιτιολογία. Γιατί, λόγου χάρη, να παιχτεί ο γέροντας Τειρεσίας από τη νεαρή Μαρία Κίτσου όταν ο γέροντας Κάδμος παίζεται από τον ηλικιωμένο Γιώργο Μπινιάρη; Γιατί ο Πενθέας-Άρης Σερβετάλης θυμίζει παιδονόμο με τη βέργα στο χέρι και έπειτα καρτούν που τρεκλίζει σα νευρόσπαστο;
Γιατί ο Διόνυσος ερμηνεύεται από την επιβλητική όσο όμως και παγερά ψυχρή Αγλαία Παππά, ντυμένη στα πέτσινα, ως ένας θεός τιμωρός, εκδικητής και σχεδόν αντιπαθής; Γιατί η Άντζελα Μπρούσκου, ως Αγαύη, μολονότι πανίσχυρη ως σκηνική παρουσία, ξεκινά με ένα ζωώδες σόλο για να καταλήξει σε μια ξερή ερμηνεία του ρόλου, φέροντας εν τω μεταξύ ως προτεταμένο φαλλό το θύρσο απ’ τον οποίο κρέμεται το κεφάλι του νεκρού γιου της; Γιατί επελέγη, τέλος, για μια παράσταση που απεκδύεται τις ορθολογικές ερμηνείες μια μετάφραση τόσο ερμηνευτική όσο εκείνη του Γιώργου Χειμωνά; Ασφαλώς και υπάρχουν ενδιαφέρουσες θεωρητικές απαντήσεις στα προαναφερθέντα ερωτήματα, δεν είναι όμως αρκετά πειστικές επί του πρακτέου, πάνω δηλαδή στη σκηνή, την ώρα της παράστασης.
Συνολικά η παράσταση δίνει την εντύπωση πως προασπίζεται μια ρευστή απεικόνιση του κόσμου των «Βακχών»: τα πάντα βρίσκονται σε μια διαρκή κατάσταση καταστροφής και καλειδοσκοπικής μεταμόρφωσης, αρνούμενα οποιαδήποτε αιτιακή και ορθολογική ερμηνεία, αντικατοπτρίζοντας, ίσως, έτσι την αδυναμία του ανθρώπου να ελέγξει τον εαυτό του και να αποδεχτεί την ά-λογο, την ίδια, δηλαδή, τη μεταστοιχείωσή του, το υπερβατικό πέρασμά του στην αντιπέρα όχθη του εαυτού –αυτά, δηλαδή, που προασπίζεται ο τελευταίος των αρχαίων θεών, ο Διόνυσος. Μόνο που αυτό το εξαιρετικής σημασίας και πάλλουσας δυναμικής προ-ορθολογικό σκεπτικό ουδέποτε αποκτά στην παράσταση την απόλυτη σκηνική υπόσταση του –παραμένει ένα σκίτσο, στα όρια της ειρωνείας, της παρωδίας και των συγκεχυμένων προθέσεων. Κρίμα. Γιατί η αντι-μουσειακή και αντί-ακαδημαϊκή ματιά της Μπρούσκου έφερε εν σπέρματι μια νέα και ρηξικέλευθη πρόταση για την αντιμετώπιση των «Βακχών»
Η παράσταση περιοδεύει στα ανοιχτά θέατρα της Αττικής. Τελευταίες παραστάσεις: Άλσος Βείκου-Γαλάτσι (Τετ. 10/9), «Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης»-Αχαρναί (Πέμ. 11/9) και «Θέατρο Άλσους»- Νέα Σμύρνη (Παρ. 12/9).
Περισσότερες πληροφορίες
Βάκχες
Ο Διόνυσος, μεταμορφωμένος σε άνθρωπο, ξελογιάζει τις γυναίκες της Θήβας και τις οδηγεί στον Κιθαιρώνα για βακχικά όργια, προκειμένου να τιμωρήσει τον Κάδμο που δεν αποδέχτηκε τη θεϊκή καταγωγή και τη λατρεία του.
