Η Λεία Βιτάλη είναι μία από τις αειθαλείς γυναικείες φωνές του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου. Με αφορμή το έργο της «Ο ένατος γάμος της γηραιάς κυρίας» που ανεβαίνει στο θέατρο Αγγέλων Βήμα μιλά στη Μαρία Κρύου για τη ζωή, το θέατρο και την περίεργη εποχή μας.
Έργο για ένα πρόσωπο είναι το «Ο ένατος γάμος της γηραιάς κυρίας». Πρωταγωνιστεί η Κλάρα Τσαχανασιάν, η ηρωίδα του Φρίντριχ Ντίρενματ στην «Επίσκεψη της Γηραιάς Κυρίας». Τι είναι αυτό που σας τράβηξε στην προσωπικότητα αυτής της γυναίκας; Έχω διαβάσει εδώ και πάρα πολλά χρόνια το έργο του Ντίρενματ και πάντα είχα στο μυαλό μου την Κλάρα ως μια αδυσώπητη γυναίκα, η οποία για εμένα –στην εποχή μας– θα μπορούσε να ταυτιστεί με τη Θάτσερ, τον Μπους και τη Μέρκελ. Έχω φέρει την Κλάρα στο σήμερα, εξετάζοντας τη μορφή που παίρνει το «τέρας» της εξουσίας, και της έχω δώσει μιαν άλλη διάσταση, κάνοντας μια μείξη από τα τρία πρόσωπα που προανέφερα. Συγχρόνως προσπάθησα να εξετάσω τα αίτια της δημιουργίας αυτού του «τέρατος», τα ψυχολογικά και τα κοινωνιολογικά. Κάθε εποχή δημιουργεί το τέρας για τους δικούς της λόγους. Ο Ντίρενματ δημιούργησε ένα «τέρας» όταν τελείωσε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, όταν οι άνθρωποι προσπαθούσαν να κλείσουν τις πληγές τους. Η «Επίσκεψη της Γηραιάς Κυρίας» μας δείχνει τον εξευτελισμό του ανθρώπου για το χρήμα. Σήμερα που δεν υπάρχει αυτό – ή μάλλον το ξέρουμε πια κι έχουμε προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα. Ο κόσμος έχει χρήματα και το «τέρας» άλλαξε όψη, κρύβεται πίσω από τράπεζες που διαλύουν τις χώρες ως μια άλλη κρυφή δύναμη. Θα δούμε και μιαν άλλη, πιο ανθρώπινη διάσταση της Κλάρα; Μπόρεσα να δω βαθιά μέσα της και ανακάλυψα έναν πυρήνα Χιονάτης. Ανακάλυψα ότι ένα «τέρας» μπορεί να έχει ανάγκη από αγάπη που αν την είχε εισπράξει, πιθανώς δεν θα ήταν «τέρας». Ανακάλυψα, όμως, και μια μεγάλη αλήθεια: αν κοιτάζαμε λίγο προς τον συνάνθρωπό μας, για να καταλάβουμε την ανάγκη του, χωρίς να μας νοιάζει πώς θα γεμίσουμε την τσέπη μας, τότε ο κόσμος θα μπορούσε να είναι διαφορετικός. Ο ρόλος της Κλάρα στον «Ένατο Γάμο» εμπεριέχει ουσιαστικά τρεις ρόλους – της γυναίκας που καταδυναστεύει τον κόσμο, της επιχειρηματία η οποία ζει στο σήμερα και συγχρόνως μιας τρυφερής ρομαντικής ύπαρξης που θέλει να παντρευτεί τον άντρα που είχε αγαπήσει στα νιάτα της. Αυτός είναι ο ένατος γάμος που ετοιμάζει. Πιστεύετε πως οι «κακοί» άνθρωποι γεννιούνται ή διαμορφώνονται; Ο άνθρωπος κινείται πρώτα απ’ όλα από ένα ένστικτο επιβίωσης που τον οδηγεί να αρπάζει πράγματα προκειμένου να επιβιώσει. Ο πολιτισμός είναι αυτός που θα τον διδάξει την προσέγγιση του άλλου. Πάντα υπήρχαν πόλεμοι, αρπακτικά όρνεα, υπήρχε η εξουσία που καταδυναστεύει τους πάντες. Αυτό, όμως, που ζούμε τώρα είναι το χειρότερο: η απληστία και η διαφθορά έχουν γίνει αποδεκτές από τον σύγχρονο άνθρωπο. Υπάρχει τρόπος να αλλάξει αυτή η νοοτροπία και τι μπορεί να δώσει η τέχνη σε αυτήν τη δύσκολη φάση που ζούμε; Εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα, μπροστά στον γκρεμό, για να γίνει μια ανατροπή, πρέπει να αφουγκραστούμε την ανάγκη του άλλου. Η τέχνη, πάντως, δεν μπορεί να αναλάβει το ρόλο του σωτήρα της ανθρωπότητας, ούτε μπορεί να δώσει απαντήσεις. Μπορεί να προβληματίσει και να ξυπνήσει τον άνθρωπο από το λήθαργο. Να ανοίξει το πηγάδι και να σε βάλει να κοιτάξεις μέσα: να σου τραβήξει το μαύρο πανί του καθρέφτη και να σε βάλει να κοιτάξεις τον εαυτό σου. Δείχνει ένα δρόμο για να συνειδητοποιήσεις την πραγματικότητα και να προβληματιστείς γι’ αυτήν. Από κει και πέρα, ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί για τον εαυτό του και τους άλλους. Πιστεύω ότι όταν τα πράγματα έχουν φτάσει στο έσχατο σημείο του ευτελισμού, πάντα γίνεται μια ανατροπή. Μετά την ευημερία έρχεται η ύφεση και ακολουθεί η ανατροπή.
Μέσα από τα έργα σας εκφράζετε μια ανθρωποκεντρική, κοινωνική και πολιτική οπτική... Με ενδιαφέρει πάρα πολύ η ψυχολογία των χαρακτήρων, αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει το άτομο μόνο του. Επηρεάζεται από τον κοινωνικό περίγυρο και η κοινωνία έχει πολύ μεγάλη σχέση με την πολιτική. Τα έργα μου, χωρίς να είναι επικαιρικά με την αυστηρή έννοια, είναι απόλυτα σύγχρονα. Εξακολουθώ να βρίσκομαι στον παλμό των γεγονότων και να προσπαθώ να τα καταγράψω με τη δική μου κριτική ματιά. Θα λέγατε πως τα έργα σας αφορούν κυρίως τις γυναίκες; Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν έργα για γυναίκες ή άντρες, όπως δεν πιστεύω ότι υπάρχει γυναικεία ή αντρική γραφή. Η καλή γραφή είναι μία. Έχω δει άντρες να κλαίνε στο «Addio del Passato», που μιλούσε για μια γυναίκα και τη σχέση με τη μητέρα της. Σας έχω δει πολλές φορές να παρακολουθείτε παραστάσεις… Πηγαίνω στο θέατρο και κυνηγώ περισσότερο τις νέες ομάδες, γιατί με ενδιαφέρει να δω τι είναι αυτό το καινούργιο που πάλλεται. Δεν πιστεύω, ωστόσο, στις ταμπέλες της ηλικίας, γιατί μπορεί να είσαι σκουριασμένος στα δεκαοκτώ και να λάμπει το μυαλό σου στα ογδόντα. Πιστεύω στα νέα παιδιά, αλλά επειδή το μυαλό δεν έχει ηλικία, μπορεί να δω παραστάσεις και με μεγαλύτερους ανθρώπους που έχουν φρεσκάδα. Όταν η φρεσκάδα συνδυάζεται με την ωριμότητα, σπάει κόκαλα. Ποια είναι η τάση που παρατηρείτε στο σημερινό θέατρο; Βλέπω να κυριαρχεί η τάση προς το θέαμα. Δεν μπορούμε, όμως, να μείνουμε μόνο σε αυτές τις νέες μεθόδους και τεχνικές θεάτρου που τοποθετούν σε δεύτερη μοίρα το κείμενο. Αν το θέατρο καταλήξει να είναι θέαμα, τότε παύει να λειτουργεί με τρόπο ουσιαστικό. Αυτήν τη στιγμή είναι το μόνο πράγμα που έχει απομείνει και μπορεί να ενεργοποιήσει το μυαλό μας, γιατί είναι κάτι ζωντανό. Αν καταργήσουμε το λόγο κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό και τον αντικαταστήσουμε με το θέαμα, τότε το θέατρο γίνεται ανώδυνο.
Ο «Ένατος Γάμος» της Λείας Βιτάλη ανεβαίνει με την Σοφία Σεϊρλή στη σκηνοθεσία της Άσπας Κυρίμη στο θέατρο Αγγέλων Βήμα. Δείτε εδώ το trailer https://www.youtube.com/watch?v=kQYxZuMK6iU&feature=youtu.be
Περισσότερες πληροφορίες
Ο ένατος γάμος της γηραιάς κυρίας
Η Τσαχανασιάν, το «τέρας» της απληστίας και του πληγωμένου έρωτα, δραπετεύει από το έργο του Ντίρενματ, και έρχεται στην Ελλάδα για το γάμο της με τον νεκρό εραστή της.
