Δώσαμε ραντεβού σε ένα υπόγειο στου Ψυρρή. Εκεί που είναι το σπίτι και το εργαστήριό του. Ανάμεσα σε μισοτελειώμενους καμβάδες, μπογιές, μαρκαδόρους, χρώματα, βιβλία και μερικούς τριχωτούς γάτους. Συμφωνήσαμε ότι το κακάο τα σπάει και αρχίσαμε την κουβέντα.
Ξεκίνησες να βάφεις στην Κέρκυρα. Ποιές είναι οι πρώτες εικόνες που θυμάσαι από το γκραφίτι και εσένα;
Όσο ακόμα ήμουν στο δημοτικό, στον Πειραιά, γύρω στο ’97 –πριν ακόμα φύγουμε με την οικογένειά μου για Κέρκυρα–, είδα την πρώτη μεγάλη έκρηξη γκραφίτι στη χώρα. Άκουγα τότε και TXC και είχα αρχίσει να μπαίνω στο κλίμα. Όταν μετά από λίγο πήγαμε στο νησί, βρήκα μια παρέα, κάναμε skate, φτιάξαμε το πρώτο crew και ξεκίνησα να βάφω. Για την Κέρκυρα αυτό ήταν κάτι το εντελώς πρωτόγνωρο. Πριν από εμάς υπήρχαν μόνο συνθήματα του ΚΚΕ, μερικά χριστιανικά μηνύματα τύπου «Μετανοείτε» και ένα κομμάτι που έγραφε «Graffiti» και είχε γίνει στα πλαίσια των καλλιτεχνικών (που παρεμπιπτόντως λίγα χρόνια μετά το ασβεστώσανε). Για να καταλάβεις, μια φορά που βάφαμε ένα ντουβάρι μπροστά από ένα νεκροταφείο και κάλεσε ο παπάς την αστυνομία, ήρθαν και δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι κάναμε. Μας λέγανε συνέχεια «αναρχικοί είστε ή ΚΚΕ;».
Και οι δικοί σου πώς το βλέπανε;
Στην αρχή, η μητέρα μου ήταν πολύ ενθαρρυντική. Αλλά μόλις ξεκίνησαν τα τηλεφωνήματα από την αστυνομία, τους γείτονες κοκ, καταλαβαίνεις πως άλλαξαν κάπως τα πράγματα. Για κάμποσο καιρό, έβαφα κρυφά με το χαρτζιλίκι που κράταγα από το κολατσιό του σχολείου. Και μία μέρα, θυμάμαι, είχαμε πάει μαζί στο σούπερ μάρκετ και επειδή είχαμε ένα σκύλο, τότε, έκατσα εγώ απ’ έξω να την περιμένω. Βαριόμουνα, έβγαλα από την τσάντα ένα σπρέι και ξεκίνησα να βάφω. Τότε, με είδε ένας γείτονας, με πήρε στο κυνήγι και βρέθηκα μέσα στους διαδρόμους του σούπερ μάρκετ –αγκαλιά με το σκυλί και τα σπρέι στην τσάντα να κουδουνίζουν– να με κυνηγάει ένας τύπος φωνάζοντας και να πέφτω πάνω στη μάνα μου που ψώνιζε. Ε, και εκεί κατάλαβα πως δεν πήγαινε άλλο.
«Μετά από το ταξίδι μου στο Βερολίνο, μόλις γύρισα Αθήνα σκέφτηκα περισσότερο το στριτ αρτ και είπα γιατί να μην μπορεί να γίνει η Αθήνα το νέο Βερολίνο. Και πράγματι, έγινε.»
Και έτσι εντελώς σουρεάλ, σταμάτησες;
Ναι, εξάλλου είχα ξενερώσει και με τη νοοτροπία που έπαιζε στους γκραφιτάδες του νησιού, οι οποίοι σου πατάγανε τα κομμάτια απλά για να λερώσουν τα δικά σου. Είχα απομακρυνθεί και από το χιπ χοπ. Μετά από λίγα χρόνια, πέρασα γαλλική φιλολογία στην Αθήνα και όταν ήρθα εδώ ξεκίνησα να ασχολούμαι με το θέατρο, τα σκηνικά και κάποια γενικότερα δημιουργικά πράγματα. Μέχρι που στο τρίτο έτος, πήγα ένα ταξίδι στη Λισαβόνα και γνώρισα τι σημαίνει στριτ αρτ, οι όμορφες ζωγραφιές στους δρόμους. Πήρα κατευθείαν εισιτήριο για interrail στην Ευρώπη, πέρασα από Ισπανία, Γαλλία και αλλού, είδα ακόμα περισσότερα κομμάτια και μόλις επέστρεψα βρήκα το βιβλίο του Banksy και κατέληξα πως αυτό θέλω να κάνω. Βρίσκω τον «b.» και τον Στέλιο Φαϊτάκη και έτσι ξεκινάω.
Τελικά, το γκραφίτι και το στριτ αρτ είναι ίδια ή διαφορετικά πράγματα;
Το γκραφίτι είναι κάτι που δημιουργήθηκε στην Νέα Υόρκη και ήρθε εδώ στην πρώτη του μορφή λίγο-πολύ ως κακέκτυπο και το στριτ αρτ είναι ζωγραφική σε τοίχους. Και τα δύο έχουν πανάρχαιες καταβολές με ονόματα χαραγμένα και σχέδια στα σπήλαια. Ανήκουν και τα δύο στην ίδια οικογένεια. Δεν είναι ζήτημα όμορφου ή άσχημου αλλά περισσότερο ζήτημα νοοτροπίας και πρόθεσης αυτού που το φτιάχνει.
Σε ένα στενό λίγο πιο κάτω είδα γραμμένο «Το νέο Βερολίνο είναι η Αθήνα». Είναι;
Γύρω στο ’10, μόλις άρχισε η κρίση, διάφοροι αλτέρνατιβ φίλοι μου έφυγαν για Βερολίνο και το προσπάθησα και εγώ. Πήγα το ’14 Φρανκφούρτη και μετά Βερολίνο με σκοπό να μετακομίσω, και απογοητεύτηκα. Από τη μία είναι πολλοί ανοιχτοί σε θέματα ομοφυλόφιλων, έχουν πολύ clubbing και πολύ στριτ αρτ, αλλά από την άλλη δεν υπάρχει ελευθερία στην καθημερινότητά, τα νομικά πλαίσια είναι πολύ αυστηρά και τουλάχιστον προς τους Έλληνες υπάρχει αρνητική προκατάληψη. Μόλις γύρισα Αθήνα σκέφτηκα περισσότερο το στριτ αρτ και είπα γιατί να μην μπορεί να γίνει η Αθήνα το νέο Βερολίνο. Και πράγματι, έγινε. Πέρα από τη documenta 14 που έγινε πέρυσι, από το χώρο μου καταλαβαίνω πως έχει γίνει δυναμικός καλλιτεχνικός κόμβος. Δεν προλαβαίνω να διαβάζω τα ιμέιλ από στριτ άρτιστς που θέλουν να έρθουν για να κάνουν ένα mural, όπως τώρα ο Jupiterfab από την Ισπανία. Πριν από ένα μήνα, μάλιστα, γνώρισα και έναν Άγγλο γλύπτη που αγόρασε σπίτι στην Κυψέλη για να φτιάξει το εργαστήριό του. Δεν είναι ο μόνος. Η Κυψέλη μαζί με ακόμα μερικές περιοχές είναι ένα από τα σημεία της πόλης με φθηνά ενοίκια που προσελκύουν τέτοιους χώρους και καλλιτέχνες από το εξωτερικό. Αυτό δηλαδή που γινόταν στο Βερολίνο μέχρι το ’10, γίνεται πλέον εδώ.
Ο Δήμος Αθηνών πώς το διαχειρίζονται όλο αυτό;
Κατά καιρούς έχουν κυκλοφορήσει μερικά ΕΣΠΑ για πρότζεκτ, όπως τις «Δημόσιες τοιχογραφίες-Ανάπλαση Ψυρρή» ή άλλα αντίστοιχα σε συνεργασία με την Καλών Τεχνών, και έχουν γίνει κάποια μικρά φεστιβάλ, όμως πρακτικά δεν έχει απευθυνθεί άμεσα κάποιος από το δήμο σε καλλιτέχνες για κάποια παρέμβαση. Ενώ για παράδειγμα, αντί να επενδύουν χρηματικά σε αντιτάγκινγκ πρακτικές θα μπορούσαν να επέλεγαν πολύχρωμα κομμάτια από στριτ άρτιστς. Αλλά δεν το κάνουν.
Άρα και οι προοπτικές για έσοδα είναι περιορισμένες.
Ξεκάθαρα. Οι στριτ άρτιστς που αυτή τη στιγμή στη χώρα ζούνε μόνο από αυτό, είναι μετρημένοι στα δάχτυλα. Οι περιπτώσεις του να πάρεις χρήματα είναι από κάποια ιδιωτική επιχείρηση εντός ή εκτός Ελλάδας αν σου ζητήσει ένα project, ή με κάποιο commission σε ιδιωτικό οργανισμό (όπως εκπαιδευτικά μαθήματα), ή αν μετά κάνεις έκθεση σε γκαλερί και πουλήσεις τα έργα σου, πράγμα που δεν είναι και τόσο εύκολο στην παρούσα φάση. Εγώ τα καταφέρνω αλλά ζω πολύ ταπεινά.
Αφού τελείωσα τις σπουδές μου, έκανα και ένα μεταπτυχιακό στη φωτογραφία και το video art με υποτροφία και πήγα φαντάρος. Μόλις γύρισα, έμενα σε έναν καναπέ μίας φίλης μου στην Κυψέλη και έψαχνα για δουλειά. Μια μέρα που έκανα γκραφίτι στο Μεταξουργείο, έρχεται ένας τύπος –ο Αυστραλός που είχε τη γκαλερί Sarri 12– και μου πρότεινε να κάνουμε έκθεση. Εγώ του εξήγησα πως χρειάζομαι εργαστήριο για να δουλέψω και εκείνος μου πρότεινε την αποθήκη της γκαλερί, όπου βρίσκομαι και σήμερα με ένα χαμηλό ενοίκιο. Πλέον, η γκαλερί έχει γίνει «Alibi» και είμαι στην οργανωτική ομάδα με τον Volkov.
Μιλάμε για λίγο μετά το 2005. Πώς ήταν τότε η γειτονιά εδώ;
Υπήρχε από τότε στριτ αρτ στην περιοχή με κλασικό σημείο συνάντησης των γκραφιτάδων στο θρυλικό «Yoga Bala», στην πλατεία Ψυρρή. Εκείνη την περίοδο, όμως, η γειτονιά ήταν γεμάτη μαγαζιά και είχε λίγα άδεια κτίρια. Μόνο σε αυτόν τον δρόμο να σκεφτείς [σ.σ. τη Σαρρή], υπήρχε μια μεγάλη κάβα που προμήθευε όλη την Αθήνα, ένα σουσάδικο και ένα κλαμπ. Όταν αργότερα έπεσε η φούρια της εστίασης, άρχισαν να ξεπετάγονται παντού κομμάτια. Ήταν, τότε, ο «b.», ο «lie», ο Στέλιος Φαϊτάκης, ο Αλέξανδρος Βασμουλάκης, o «Woozy».
«Θέλω να βγάλω το στριτ αρτ από τα όρια της πόλης, και μαζί του να φύγω κι εγώ. Ανεβαίνω τον Υμηττό και φτιάχνω ένα δικό μου μονοπάτι για την κορυφή.»
Πρώτη σου παρέμβαση εδώ;
Ήταν η χρονιά που είχαν γίνει οι μεγάλες πυρκαγιές, το’ 07. Γύρναγα από ταξίδι και βλέπαμε σε όλα τα πρωτοσέλιδα του σταθμού «Η Ελλάδα καίγεται». Και την πρώτη ημέρα που ήρθα γίνονταν εκλογές. Όπως πήγαινα στην πλατεία Ψυρρή –όσο ακόμα δεν είχε καθόλου τραπέζια καταστημάτων και άραζαν μεταλάδες κόντρα στα πανκιά–, πέρασα από την πλατεία Συντάγματος πανηγυρίζανε οι νεοδημοκράτες και πήρα μερικές πλαστικές ελληνικές σημαίες που υπήρχαν παντού. Στον δρόμο στην Ερμού βρήκα και μία παλιά κούκλα βιτρίνας που την είχαν πετάξει, την πήρα και την κάρφωσα ανάποδα σε ένα από τα κολωνάκια της πλατείας. Και από πίσω της έβαλα τις ελληνικές σημαίες. Βέβαια, το είδαν οι μεταλάδες μετά από λίγο και το έκαψαν αλλά παραμένει το πρώτο που έκανα εδώ.
Αιχμηρό. Η ιστορία με το Block Art στου Ψυρρή, ποιά είναι;
Αυτό το οργάνωσε, πριν από περίπου πέντε χρόνια, ο Αυστραλός που σου ανέφερα από τη γκαλερί Sarri 12. Είχε αγοράσει ένα ακίνητο στην περιοχή και διαπίστωσε ότι οι τουρίστες έρχονταν για να φωτογραφίσουν τα κομμάτια, ακόμα κι αν ήταν οι δρόμοι γεμάτοι πρέζα. Σκέφτηκε λοιπόν να ενισχύσει την προσπάθειά μας για να επωφεληθούμε όλοι από αυτό: περιελάμβανε τις δύο γκαλερί που υπήρχαν στο οικοδομικό τετράγωνο (Επίκουρου, Σαρρή, Σαχτούρη, Ευμορφόπουλου) –η Sarri 12 και η Exit Gallery–, χρησιμοποιήθηκε ένα παλιό άδειο σκορδάδικο της περιοχής ως showroom/ giftshop, δημιουργήθηκε ένα σχολείο με μαθήματα ζωγραφικής και θεατρικού παιχνιδιού για τα παιδιά των προσφύγων, και παράλληλα δημιουργούσαμε και εμείς περισσότερο με διάφορα project που έτρεχαν στη γειτονιά. Ήρθαν επίσης και καλλιτέχνες από το εξωτερικό για να αφήσουν το δικό τους κομμάτι.
Ετοιμάζεις κάτι αυτήν την περίοδο;
Ναι. Θέλω να βγάλω το στριτ αρτ από τα όρια της πόλης, και μαζί του να φύγω κι εγώ. Ανεβαίνω τον Υμηττό και φτιάχνω ένα δικό μου μονοπάτι για την κορυφή. Όπως και οι ορειβάτες, αφήνω σημάδια στη διαδρομή με μωβ/γαλάζιες βούλες από σπρέϊ, μαζεύω αντικείμενα όπως αποστεωμένα κρανία ζώων, τραβάω πόλαροϊντ φωτογραφίες, φτιάχνω ένα χάρτη της περιοχής και ζωγραφίζω μερικά έργα πάνω σε όλα όσα θα δω. Όταν το ολοκληρώσω, το φθινόπωρο θα εκθέσω τα αντικείμενα και τα έργα μου στη γκαλερί «Alibi», στην οδό Σαρρή 12, και θα δώσω μία ομιλία/ lecture performance (αντί για εγκαίνια), με οδηγό την εμπειρία μου και τα κείμενα του Παυσανία.
Περισσότερες πληροφορίες για τον Cacao Rocks μπορείτε να βρείτε εδώ ενώ η έκθεσή του έρχεται τους επόμενους μήνες στην Alibi Gallery (Σαρρή 12, Ψυρρή, 6938234240).
